صیغه ازدواج

صیغه ازدواج الفاظی که با گفتن آنها زن و مرد به همسری هم درمی‌آیند. به گفته بسیاری از فقیهان شیعه صیغه ازدواج باید به عربی صحیح خوانده شود.

صیغه ازدواج موقت شبیه صیغه ازدواج دائم است با این تفاوت که در صیغه موقت باید مهریه و مدت ازدواج بیان شود.

گاهی اوقات صیغه ازدواج فقط برای محرمیت (بدون بهره جنسی) خوانده می‌شود که به آن صیغه محرمیت می‌گویند. در صحیح بودن چنین صیغه‌ای بین فقها اختلاف است.

صیغه ازدواج

صیغه ازدواج از الفاظی است که به واسطه آن زن و مرد بر یکدیگر حلال می‌شوند. صیغه عقد ازدواج تنها با ایجاب و قبول ثابت می‌شود. ایجاب به معنای پیشنهاد انجام یک معامله به شخص دیگر است. قبول نیز عبارت است از رضایت به پیشنهادی که برای آن معامله داده شده است.

الفاظ ایجاب که توسط زن خوانده می‌شود عبارت است از: «زَوَّجْتُكَ» یا «أنْکَحْتُكَ». برخی از فقها لفظ «مَتَّعْتُكَ» را نیز صحیح دانسته‌اند. الفاظ قبول که توسط مرد خوانده می‌شود عبارت است از: «قَبِلْتُ التَزْویج»، «قَبِلْتُ النِّکاح»، «قَبِلْتُ التَزْویج و النِّکاح» یا «تَزَوَّجْتُ».

اقسام

صیغه عقد ازدواج بر دو قسم است: دائم و موقت.عقد دائم آن است که مدت زناشویی در آن معین نشود و عقد موقت آن است که مدت زناشویی در آن معین شود.

دائم

اگر صیغه عقد دائم را خود زن و مرد بخوانند، ابتدا زن می‌گوید: «زَوَّجْتُكَ نَفْسِی عَلىَ الصِّداقِ الْمَعْلُومِ» یعنی خودم را بر طبق مهریه تعیین شده، به همسری تو درآوردم. مرد نیز بلافاصله بگوید: «قَبِلْتُ التَزْوِیجَ عَلىَ الصِّداقِ المَعْلُوْمِ» یعنی این ازدواج را بر طبق مهریه‌ معین شده، قبول کردم. یا اینکه فقط بگوید: «قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ»و قصدش همان ازدواج با مهر معین باشد.

اگر زن و مرد شخص دیگری را وکیل کنند که صیغه عقد را بخواند، چنانچه مثلا اسم مرد احمد و اسم زن فاطمه باشد، وکیل زن بگوید: «زَوَّجْتُ مُوَكِّلَتِی فاطِمَةَ مُوَكِّلَكَ أَحْمَدَ عَلىَ الصَّداقِ الْمَعْلُومِ» یعنی موکلم فاطمه را به عقد موکل تو احمد با مهریه معلوم درآوردم. و بلافاصله وکیل مرد بگوید: «قَبِلْتُ التَزْوِیجَ لِمُوَكِّلِی أَحْمَدَ عَلَى الصِّداقِ المَعْلُومِ» یعنی این ازدواج را برای موکلم احمد با مهریه معلوم قبول کردم.

موقت

اگر صیغه ازواج موقت را خود زن و مرد بخوانند، بعد از آنکه مدت ازدواج و مهریه را معین کردند، زن بگوید: «زَوَّجْتُكَ نَفْسِي فِي المُدَّةِ المَعْلُومَةِ عَلَی المَهْرِ المَعْلُومِ». یعنی خودم را در مدت معین و مهریه معین به همسری تو درآوردم. بعد بدون فاصله مرد بگوید: ««قَبِلْتُ».

اگر ديگرى را وكيل كنند، اول وكيل زن به وكيل مرد بگويد: «زَوَّجْتُ مُوَكِّلَتِي مُوَكِّلَكَ فِي المُدَّةِ المَعْلُومَةِ عَلَى المَهْرِ المَعْلُومِ» یعنی موکل خود را به عقد موکل تو با مدت معلوم و مهریه معلوم درآوردم. سپس بدون فاصله وكیل مرد بگوید: «قَبِلْتُ التَّزْوِيجَ لِمُوَكِّلِي هكَذا» یعنی این ازدواج را به صورتی که گفته شد، قبول کردم.

خطبه عقد

از مستحبات صیغه عقد، خواندن خطبه پیش از صیغه عقد است. در این خطبه، حمد و ستایش خدا و درود و ثنای پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) ذکر می‌شود. خطبه‌های ازدواج پیامبر(ص) با خدیجه، علی(ع) با فاطمه(س) و سایر امامان شیعه در کتاب‌های فقهی و حدیثی نقل شده است.

جابر بن عبدالله انصاری نقل کرده است، پس از اینکه فاطمه(س)‌ با ازدواج علی(ع) موافقت کرد، رسول خدا(ص) به علی(ع) فرمود به مسجد برود و مردم را نیز به مسجد دعوت نماید. سپس پیامبر(ص) خود نیر به مسجد رفت و به بالا منبر رفت و فرمود:

«الحمد لله الذي رفع السمآء فبناها ، وبسط الارض فدحاها ، وأثبتها بالجبال فأرسيها ، أخرج منها ماءها و مرعيها ، الذي تعاظم عن صفات الواصفين...أيها الناس إنما الانبياء حجج الله في أرضه ، الناطقون بكتابه ، العاملون بوحيه ، إن الله عزوجل أمرني أن ازوج كريمتي فاطمة بأخي وابن عمي و أولى الناس بي علي بن أبي طالب ، و [أن] قد زوجه في السماء بشهادة الملائكة ، وأمرني أن ازوجه واشهدكم على ذلك».

شرایط صیغه عقد

صیغه عقد چند شرط دارد:

• صیغه عقد ازدواج باید به عربی خوانده شود. هر چند برخی فقها صیغه غیر عربی را نیز درست دانسته اند مشروط به اینکه از الفاظی استفاده شود که معنای «زَوَّجْتُ» و «قَبِلْتُ» را برساند.
• کسی که صیغه را می‌خواند، باید قصد انشاء داشته باشد. یعنی هنگام خواندن صیغه عقد قصدش ایجاد همسری بین زن و مرد باشد.
• کسی که صیغه را می‌خواند باید بالغ و عاقل باشد.
• کسی که صیغه عقد را می‌خواند در موقع عقد، زن و شوهر را معین کند. مثلا اسم آنها را ببرد یا به آنها اشاره کند.
• زن و مرد باید به خواندن صیغه عقد رضایت داشته باشند.
• بین صیغه ایجاب و قبول نباید فاصله‌ بیافتد.
• صیغه عقد باید به صورت صحیح خواند شود. اگر در عقد یک حرف اشتباه خوانده شود که معنا را عوض کند، عقد باطل است.
• مستحب است لفظى كه مرد مى گوید با لفظى كه زن مى گوید مطابق باشد، مثلا اگر زن «زَوَّجْتُ» مى گوید مرد هم «قَبِلْتُ التَزْوِیجَ» بگوید.

صیغه محرمیت

مقالهٔ اصلی: صیغه محرمیت

صیغه عقد ازدواج معمولا برای ایجاد نکاح بین زن و مرد به کار می‌رود؛ اما گاهی هدف از خواندن صیغه عقد صرف ایجاد محرمیت است. به عنوان مثال مردی برای محرم شدن با زنی، با دختر او -که به معمولا در این گونه موارد دختر بچه انتخاب می‌شود- با اذن ولیّ دختر، برای مدتی کوتاه -مثلا یک ساعت- صیغه ازدواج موقت می‌خواند تا مادر این دختر مادرزن او به شمار رود و برای همیشه به او محرم گردد.

در صحت چنین عقدی، بین فقها اختلاف وجود دارد. برخی آن را مطلقا صحیح دانسته‌اند.در مقابل برخی دیگر این نوع صیغه را یا مطلقا صحیح ندانسته‌اند و یا با وجود شرایطی آن را صحیح دانسته‌اند.

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار الجامعة لدرر الأخبار الائمة الأطهار،
• بابازاده، علی اکبر، مراسم عروسی، قم، مراسم عروسی، چاپ سوم، ۱۳۷۹ش.
• شوشتری، محمد تقی، النجعة‌ فی شرح اللمعة، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، ۱۳۶۹ش.
• هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
• امام ‌خمينى، سيد روح الله، توضیح المسائل(مُحَشّی)، تحقیق سيد محمد حسين بنى هاشمى خمينى‌، قم، ‌دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.‌
• انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی، دانشنامه حقوق خصوصی، تهران، انتشارات محراب فکر، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.