بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
'''نام‌گذاری''' | '''نام‌گذاری''' | ||
نام‌گذاری این سوره به نام «قدر» به دلیل اشاره [[خداوند]] به [[نزول قرآن]] در [[شب قدر]] و اهمیت آن شب در نخستین آیات آن است. نام دیگر این سوره را «انا انزلنا» گفته‌اند؛ زیرا با این واژه شروع شده است.<ref>خرمشاهی، «سوره قدر»، ص۱۲۶۶.</ref> | نام‌گذاری این سوره به نام «قدر» به دلیل اشاره [[خداوند]] به [[نزول قرآن]] در [[شب قدر]] و اهمیت آن شب در نخستین آیات آن است. نام دیگر این سوره را «انا انزلنا» گفته‌اند؛ زیرا با این واژه شروع شده است.<ref> خرمشاهی، «سوره قدر»، ص۱۲۶۶.</ref> | ||
'''ترتیب و محل نزول''' | '''ترتیب و محل نزول''' | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
محتوای کلی سوره قدر درباره [[نزول قرآن]] در [[شب قدر]]، بیان عظمت شب قدر (که از هزار ماه بالاتر است)، نزول [[فرشتگان]] رحمت و «روح» و رقم زدن سرنوشت انسان‌ها و اشاره به [[برکت|برکات]] این شب است.<ref>صفوی، «سوره قدر»، ص۷۸۶.</ref>بنابر نظر مفسران خیریّت شب قدر از هزار ماه از نظر عبادت است زیرا غرض قرآن | محتوای کلی سوره قدر درباره [[نزول قرآن]] در [[شب قدر]]، بیان عظمت شب قدر (که از هزار ماه بالاتر است)، نزول [[فرشتگان]] رحمت و «روح» و رقم زدن سرنوشت انسان‌ها و اشاره به [[برکت|برکات]] این شب است.<ref>صفوی، «سوره قدر»، ص۷۸۶.</ref>بنابر نظر مفسران خیریّت شب قدر از هزار ماه از نظر عبادت است زیرا غرض قرآن و توجه ویژه او نزدیک ساختن مردمان به خداوند است بر این اساس زنده نگه داشتن شب قدر با عبادت از عبادت در هزار ماه بهتر است. <ref>طباطبایی، المیزان، ج۲۰، ص۳۳۲.</ref> | ||
{{سوره قدر}} | {{سوره قدر}} | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
==رابطه شب قدر با فاطمه زهرا(س)== | ==رابطه شب قدر با فاطمه زهرا(س)== | ||
در برخی روایات شب قدر بر [[فاطمه (س)]] منطبق شده‌است و لیله را فاطمه و قدر را الله و لیلةالقدر را فاطمه (س) دانسته‌اند.[[امام صادق(ع)]] در روایتی فرموده هرکس فاطمه را آنگونه که شایسته اوست بشناسد و به مقامش معرفت پیدا بکند حتماً [[شب قدر]] را درک می‌کند و فاطمه را فاطمه نامیده‌اند چون مردم از معرفت او ناتوان هستند. <ref>کوفی، | در برخی روایات شب قدر بر [[فاطمه (س)]] منطبق شده‌است و لیله را فاطمه و قدر را الله و لیلةالقدر را فاطمه (س) دانسته‌اند.[[امام صادق(ع)]] در روایتی فرموده هرکس فاطمه را آنگونه که شایسته اوست بشناسد و به مقامش معرفت پیدا بکند حتماً [[شب قدر]] را درک می‌کند و فاطمه را فاطمه نامیده‌اند چون مردم از معرفت او ناتوان هستند. <ref>کوفی، تفسیر کوفی، ج۱، ص۵۸۱.</ref> | ||
==استدلال به سوره قدر بر وجود امام زمان(عج)== | ==استدلال به سوره قدر بر وجود امام زمان(عج)== | ||
در [[جوامع روایی]] شیعه، روایاتی از [[پیامبر اسلام(ص)]]، [[امام علی(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] نفل شده که [[فرشتگان الهی]] در شب قدر بر والیان بعد از رسول خدا که علی (ع) و یازده تن از فرزندان او هستند، نازل می‌شوند و از [[شیعیان]] می‌خواهد با سوره قدر بر اثبات وجود و زنده بودن [[امام زمان(عج)]] استدلال کنند؛ چراکه نزول فرشتگان در [[شب قدر]] برای ابلاغ تقدیر سال آینده مختص به زمان پیامبر(ص) نیست و در تمام سال‌ها جاری است؛ بنابراین پس از پیامبر اسلام(ص)، فرشتگان بر جانشین آن حضرت، که [[امام معصوم]] و شبیه‌ترین شخص به پیامبر است، نازل می‌شوند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۴۷-۲۵۲.</ref> [[شیعیان]] از این آموزه که شب قدر همیشگی است و نزول فرشتگان در این شب، حتمی است و از طرفی، این نزول نیازمند نزولگاهی قابل است، به وجود حجت در تمام زمان‌ها تا [[قیامت|روز قیامت]] استدلال کرده‌اند.<ref>رضوانی، | در [[جوامع روایی]] شیعه، روایاتی از [[پیامبر اسلام(ص)]]، [[امام علی(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] نفل شده که [[فرشتگان الهی]] در شب قدر بر والیان بعد از رسول خدا که علی (ع) و یازده تن از فرزندان او هستند، نازل می‌شوند و از [[شیعیان]] می‌خواهد با سوره قدر بر اثبات وجود و زنده بودن [[امام زمان(عج)]] استدلال کنند؛ چراکه نزول فرشتگان در [[شب قدر]] برای ابلاغ تقدیر سال آینده مختص به زمان پیامبر(ص) نیست و در تمام سال‌ها جاری است؛ بنابراین پس از پیامبر اسلام(ص)، فرشتگان بر جانشین آن حضرت، که [[امام معصوم]] و شبیه‌ترین شخص به پیامبر است، نازل می‌شوند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۴۷-۲۵۲.</ref> [[شیعیان]] از این آموزه که شب قدر همیشگی است و نزول فرشتگان در این شب، حتمی است و از طرفی، این نزول نیازمند نزولگاهی قابل است، به وجود حجت در تمام زمان‌ها تا [[قیامت|روز قیامت]] استدلال کرده‌اند.<ref>رضوانی، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۴ش، ص۲۸۷-۲۸۸.</ref> | ||
==معنای امر در سوره قدر== | ==معنای امر در سوره قدر== | ||
[[علامه طباطبایی]] در باره «امر» در سوره قدر دو احتمال داده است یکی امر به معنای [[عالم امر]] در این صورت معنای آیه این است که [[فرشتگان]] و [[روح القدس|روح]] در شب قدر به اذن پروردگارشان نازل شدنشان را آغاز می‌کنند و هر امر الهى را صادر مى نمایند.در این احتمال حرف «مِن» براى ابتدا خواهد بود، و در عین حال سببیت را هم مى رساند. احتمال دوم این که منظور از امر حوادثی است که قرار است اتفاق بیفتد در این صورت منظور آیه این است که فرشتگان و روح در [[شب قدر]] برای تدبیر تمام امور و حوادثی که قرار است اتفاق بیفتد در این صورت حرف«مِن» در جمله مِنْ كُلِّ أَمْرٍ برای تعلیل است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۲۰، ص۳۳۲.</ref> ابن‌عربی در تفسیرش «مِنْ كُلِّ أَمْرٍ» را معرفت وجود و هستی، ذات و صفات، خواص، احکام، احوال، تدبیر و تسخیرِ تمام اشیاء دانسته است.<ref>ابن‌عربی، تفسیر ابن‌عربی، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۴۱۸.</ref> | |||
[[علامه طباطبایی]] در باره «امر» در سوره قدر دو احتمال داده است یکی امر به معنای [[عالم امر]] در این صورت معنای آیه این است که [[فرشتگان]] و [[روح القدس|روح]] در شب قدر به اذن پروردگارشان نازل شدنشان را آغاز می‌کنند و هر امر الهى را صادر مى نمایند.در این احتمال حرف «مِن» براى ابتدا خواهد بود، و در عین حال سببیت را هم مى رساند. احتمال دوم این که منظور از امر حوادثی است که قرار است اتفاق بیفتد در این صورت منظور آیه این است که فرشتگان و روح در [[شب قدر]] برای تدبیر تمام امور و حوادثی که قرار است اتفاق بیفتد در این صورت حرف«مِن» در جمله مِنْ كُلِّ أَمْرٍ برای تعلیل است. <ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۲۰، ص۳۳۲. | |||
</ref> | |||
==نکات فقهی درباره سوره قدر== | ==نکات فقهی درباره سوره قدر== | ||
| خط ۴۰: | خط ۳۸: | ||
=== خواندن سوره در نمازهای واجب === | === خواندن سوره در نمازهای واجب === | ||
[[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق (ع)]] در روایتی فرموده کسى که سوره «إنا أنزلناه» را در یکى از[[نمازهای یومیه| نمازهاى واجب]] بخواند، هاتف غیبى او را مورد خطاب قرار مىدهد: اى بنده خدا! خداوند هر گناهى را که تا کنون انجام داده بودى آمرزید عمل خود را از سر بگیر. <ref>شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۲۴.</ref> در برخی روایات است که امام(ع) فرموده در شگفتم از کسی که در نمازهایش سوره قدر را نمی‌خواند چگونه نمازش قبول شود. <ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۴، ص ۷۶۱.</ref>در برخی از کتب فقهی بر مستحب بودن خواندن سوره قدر در رکعت اول و [[سوره توحید]] در رکعت دوم هر نماز تأکید شده است بلکه حتی پس از شروع در خواندن غیر این دو سوره نمازگزار می‌تواند رهایشان کند و در عوض این سوره‌ها را بخواند و پاداش قرائت هر دو سوره را داشته باشد. <ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۲، ص۱۴۶.</ref> | |||
[[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق (ع)]] در روایتی فرموده کسى که سوره «إنا أنزلناه» را در یکى از[[نمازهای یومیه| نمازهاى واجب]] بخواند، هاتف غیبى او را مورد خطاب قرار مىدهد: اى بنده خدا! خداوند هر گناهى را که تا کنون انجام داده بودى آمرزید عمل خود را از سر بگیر. <ref>شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۲۴. | |||
</ref>در برخی روایات است که امام(ع) فرموده در شگفتم از کسی که در نمازهایش سوره قدر را نمی‌خواند چگونه نمازش قبول شود. <ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۴، ص ۷۶۱.</ref>در برخی از کتب فقهی بر مستحب بودن خواندن سوره قدر در رکعت اول و [[سوره توحید]] در رکعت دوم هر نماز تأکید شده است بلکه حتی پس از شروع در خواندن غیر این دو سوره نمازگزار می‌تواند رهایشان کند و در عوض این سوره‌ها را بخواند و پاداش قرائت هر دو سوره را داشته باشد. <ref>طباطبایی یزدی، | |||
</ref> | |||
===خواندن سوره قدر در نمازهای مستحبی=== | ===خواندن سوره قدر در نمازهای مستحبی=== | ||
| خط ۵۳: | خط ۴۸: | ||
===خواندن سوره قدر در زمان‌ها و مکان‌های مختلف=== | ===خواندن سوره قدر در زمان‌ها و مکان‌های مختلف=== | ||
از [[امام جواد(ع)]] روایت است که هرکس در شبانه روز ۷۶ مرتبه سوره قدر را در ساعات مختلف بخواند خداوند هزار فرشته برای او خلق می‌کند که ثوابش را تا ۳۶۰ هزار سال برایش بنویسند و استغفار این فرشتگان برای او را در طیّ دو هزار سال هزار بار افزایش خواهد داد. چگونگی خواندن ۷۶ مرتبه سوره قدر درشبانه روز اینگونه است: | از [[امام جواد(ع)]] روایت است که هرکس در شبانه روز ۷۶ مرتبه سوره قدر را در ساعات مختلف بخواند خداوند هزار فرشته برای او خلق می‌کند که ثوابش را تا ۳۶۰ هزار سال برایش بنویسند و استغفار این فرشتگان برای او را در طیّ دو هزار سال هزار بار افزایش خواهد داد. چگونگی خواندن ۷۶ مرتبه سوره قدر درشبانه روز اینگونه است: | ||
۱- هفت بار هنگام طلوع فجر و پيش از نماز صبح ، تا [[فرشتگان]] شش روز براى وى درود بفرستند. | ۱- هفت بار هنگام طلوع فجر و پيش از نماز صبح ، تا [[فرشتگان]] شش روز براى وى درود بفرستند. | ||
| خط ۶۲: | خط ۵۶: | ||
۶- هفت بار پس از [[نماز عشاء|نماز عشا]] براى اين كه تا صبح در تضمين خداوند باشد. | ۶- هفت بار پس از [[نماز عشاء|نماز عشا]] براى اين كه تا صبح در تضمين خداوند باشد. | ||
۷- يازده بار هنگام رفتن به رختخواب ، تا خداوند فرشته‌ى بزرگى (عظیم الجثه) بر وى بگمارد، و به عدد موهاى او، تا روز قيامت ، برايش [[استغفار]] كند.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۲، ص۳۲۹.</ref> | ۷- يازده بار هنگام رفتن به رختخواب ، تا خداوند فرشته‌ى بزرگى (عظیم الجثه) بر وى بگمارد، و به عدد موهاى او، تا روز قيامت ، برايش [[استغفار]] كند.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۲، ص۳۲۹.</ref> | ||
۸-خواندن سوره قدر در[[شب قدر]] و نیز هزار مرتبه در شب ۲۳ [[ماه مبارک رمضان]] توصیه شده و آثاری برایش در روایات ذکر شده است. <ref>الاقبال، سیدبن طاووس، ج۱، ص ۳۸۲.</ref>درروایت است که هر کسى سوره قدر را هفت مرتبه نزد قبر[[ ایمان| مؤمنى]] بخواند خداوند متعال فرشته‌اى را به آنجا فرستاده تا خدا را در همان مکان عبادت کند و براى خواننده و میّت ثواب عبادت آن فرشته منظور می‌شود و وقتى خداوند میّت را از قبر بیرون آورد به واسطه آن فرشته هول و هراس را از او بر طرف می‌کند تا داخل[[ بهشت| بهشتش]] نماید. <ref>نوری، مستدرک الوسائل، ج۲، ص۳۷۱.</ref>مرحوم [[شیخ صدوق|صدوق]] در [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]] از [[امام رضا علیه‌السلام|حضرت رضا]](علیه السلام)نقل کرده که فرمودند: هیچ بنده مؤمنى نیست که قبر برادر مؤمن خودش را زیارت کند و نزد او هفت مرتبه سوره (انا انزلنا فى الیلة القدر) را بخواند، مگر آنکه خداوند او و صاحب قبر را مى آمرزد. <ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۸۱. | ۸-خواندن سوره قدر در[[شب قدر]] و نیز هزار مرتبه در شب ۲۳ [[ماه مبارک رمضان]] توصیه شده و آثاری برایش در روایات ذکر شده است. <ref>الاقبال، سیدبن طاووس، ج۱، ص ۳۸۲.</ref>درروایت است که هر کسى سوره قدر را هفت مرتبه نزد قبر[[ ایمان| مؤمنى]] بخواند خداوند متعال فرشته‌اى را به آنجا فرستاده تا خدا را در همان مکان عبادت کند و براى خواننده و میّت ثواب عبادت آن فرشته منظور می‌شود و وقتى خداوند میّت را از قبر بیرون آورد به واسطه آن فرشته هول و هراس را از او بر طرف می‌کند تا داخل[[ بهشت| بهشتش]] نماید. <ref>نوری، مستدرک الوسائل، ج۲، ص۳۷۱.</ref>مرحوم [[شیخ صدوق|صدوق]] در [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]] از [[امام رضا علیه‌السلام|حضرت رضا]](علیه السلام)نقل کرده که فرمودند: هیچ بنده مؤمنى نیست که قبر برادر مؤمن خودش را زیارت کند و نزد او هفت مرتبه سوره (انا انزلنا فى الیلة القدر) را بخواند، مگر آنکه خداوند او و صاحب قبر را مى آمرزد.<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۸۱.</ref> | ||
</ref> | |||
==آثار درباره سوره قدر== | ==آثار درباره سوره قدر== | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۰: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش. | * قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش. | ||
* | * ابن‌عربی، محی‌الدین، تفسیر ابن‌عربی، تحقیق: محمدعلی عبدالوارث، بیروت، دار الکتب العلمه، ۲۰۰۱م/۱۴۲۲ق. | ||
* | * حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تصحیح عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، [بی‌تا] | ||
* خرمشاهی، قوام الدین، «سوره قدر»، در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش. | * خرمشاهی، قوام الدین، «سوره قدر»، در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش. | ||
*سید بن طاووس، الاقبال، تحقیق وتصحیح جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش | * رضوانی، علی‌اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۴ش. | ||
* سید بن طاووس، الاقبال، تحقیق وتصحیح جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش. | |||
* صدر، امام موسی، تفسیر قرآن، قدر، تهران، موسسه فرهنگی- تحقیقاتی امام موسی صدر، بی تا. | * صدر، امام موسی، تفسیر قرآن، قدر، تهران، موسسه فرهنگی- تحقیقاتی امام موسی صدر، بی تا. | ||
* صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، ۱۴۰۶ق. | * صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، ۱۴۰۶ق. | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۰۰: | ||
* صفوی، سلمان، «سوره قدر»، در دانشنامه معاصر قرآن کریم، قم، انتشارات سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش. | * صفوی، سلمان، «سوره قدر»، در دانشنامه معاصر قرآن کریم، قم، انتشارات سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش. | ||
* طالقانی، هدایت الله، بر کرانه قدر (بارقههائی از سوره قدر)، قم، انتشارات راسخون، ۱۳۷۷ش. | * طالقانی، هدایت الله، بر کرانه قدر (بارقههائی از سوره قدر)، قم، انتشارات راسخون، ۱۳۷۷ش. | ||
* طباطبایی قمی، سید تقی، مبانی منهاج الصالحین، تصحیح عباس حاجیانی، قم، قلم الشرق، ۱۴۲۶ق. | |||
* طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق. | * طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق. | ||
* طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسة فقه | * طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، ۱۴۱۱ق. | ||
* کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح للکفعمی (جنة الأمان الواقیة)، قم، دار الرضی، ۱۴۰۵ق. | |||
* کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح | |||
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق. | * کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق. | ||
* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | * مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | ||
* مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ق. | |||
* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۹ش. | * مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۹ش. | ||
* واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق. | * واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق. | ||
 | |
| شماره سوره | ۹۷ |
|---|---|
| جزء | ۳۰ |
| نزول | |
| ترتیب نزول | ۲۵ |
| مکی/مدنی | مکی |
| اطلاعات آماری | |
| تعداد آیات | ۵ |
| تعداد کلمات | ۳۰ |
| تعداد حروف | ۱۱۴ |
سوره قَدْر یا انا انزلنا نود و هفتمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۳۰ جای دارد. نام سوره قدر از آیات ابتدایی آن گرفته شده که به نزول قرآن در شب قدر و اهمیت آن شب اشاره دارد. سوره قدر از عظمت، فضیلت و برکات شب قدر و نزول فرشتگان رحمت در این شب سخن می‌گوید. شیعیان از محتوای این سوره، به ضرورت وجود امام معصوم(ع) در زمین تا روز قیامت استدلال می‌کنند.
خواندن این سوره در نمازهای یومیه و برخی از نمازهای مستحب و نیز هزار بار خواندن آن در شب‌های قدر در ماه رمضان سفارش شده است. در فضیلت این سوره منقول است: بهترین سوره‌اى که بعد از سوره فاتحه در نمازهاى فریضه خوانده می‌شود، سورۀ قدر و توحید است.
نام‌گذاری
نام‌گذاری این سوره به نام «قدر» به دلیل اشاره خداوند به نزول قرآن در شب قدر و اهمیت آن شب در نخستین آیات آن است. نام دیگر این سوره را «انا انزلنا» گفته‌اند؛ زیرا با این واژه شروع شده است.[۱]
ترتیب و محل نزول
سوره قدر از سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، بیست و پنچمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، نود و هفتمین سوره است و در جزء ۳۰ قرآن جای دارد.[۲] برخی از مفسران به دلیل وجود روایاتی، احتمال نزول این سوره را در مدینه داده‌اند؛ زمانی که پیامبر اسلام(ص) در خواب دید بنی امیه بر منبر او بالا می‌روند، سخت ناراحت و اندهگین شد؛ به همین سبب سوره قدر نازل شد تا تسلای پیامبر اسلام(ص) باشد.[۳]
تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره قدر ۵ آیه، ۳۰ کلمه و ۱۱۴ حرف دارد. این سوره از نظر حجم از سوره‌های مفصلات و از گروه «اوساط» و از سوره‌های کوچک قرآن است.[۴]
محتوای کلی سوره قدر درباره نزول قرآن در شب قدر، بیان عظمت شب قدر (که از هزار ماه بالاتر است)، نزول فرشتگان رحمت و «روح» و رقم زدن سرنوشت انسان‌ها و اشاره به برکات این شب است.[۵]بنابر نظر مفسران خیریّت شب قدر از هزار ماه از نظر عبادت است زیرا غرض قرآن و توجه ویژه او نزدیک ساختن مردمان به خداوند است بر این اساس زنده نگه داشتن شب قدر با عبادت از عبادت در هزار ماه بهتر است. [۶]
درباره شأن نزول سوره قدر آمده‌است روزی پیامبر اسلام(ص) داستان مردی از بنی اسرائیل را برای اصحاب خود حکایت کرد که هزار ماه در راه خدا لباس رزم پوشیده بود. اصحاب از این داستان اظهار شگفتی کردند و پس از آن خداوند سوره قدر را نازل کرد که احیای شب قدر از هزار ماه پوشیدن لباس رزم در راه خدا برتر است.[۸]
در برخی روایات شب قدر بر فاطمه (س) منطبق شده‌است و لیله را فاطمه و قدر را الله و لیلةالقدر را فاطمه (س) دانسته‌اند.امام صادق(ع) در روایتی فرموده هرکس فاطمه را آنگونه که شایسته اوست بشناسد و به مقامش معرفت پیدا بکند حتماً شب قدر را درک می‌کند و فاطمه را فاطمه نامیده‌اند چون مردم از معرفت او ناتوان هستند. [۹]
در جوامع روایی شیعه، روایاتی از پیامبر اسلام(ص)، امام علی(ع) و امام باقر(ع) نفل شده که فرشتگان الهی در شب قدر بر والیان بعد از رسول خدا که علی (ع) و یازده تن از فرزندان او هستند، نازل می‌شوند و از شیعیان می‌خواهد با سوره قدر بر اثبات وجود و زنده بودن امام زمان(عج) استدلال کنند؛ چراکه نزول فرشتگان در شب قدر برای ابلاغ تقدیر سال آینده مختص به زمان پیامبر(ص) نیست و در تمام سال‌ها جاری است؛ بنابراین پس از پیامبر اسلام(ص)، فرشتگان بر جانشین آن حضرت، که امام معصوم و شبیه‌ترین شخص به پیامبر است، نازل می‌شوند.[۱۰] شیعیان از این آموزه که شب قدر همیشگی است و نزول فرشتگان در این شب، حتمی است و از طرفی، این نزول نیازمند نزولگاهی قابل است، به وجود حجت در تمام زمان‌ها تا روز قیامت استدلال کرده‌اند.[۱۱]
علامه طباطبایی در باره «امر» در سوره قدر دو احتمال داده است یکی امر به معنای عالم امر در این صورت معنای آیه این است که فرشتگان و روح در شب قدر به اذن پروردگارشان نازل شدنشان را آغاز می‌کنند و هر امر الهى را صادر مى نمایند.در این احتمال حرف «مِن» براى ابتدا خواهد بود، و در عین حال سببیت را هم مى رساند. احتمال دوم این که منظور از امر حوادثی است که قرار است اتفاق بیفتد در این صورت منظور آیه این است که فرشتگان و روح در شب قدر برای تدبیر تمام امور و حوادثی که قرار است اتفاق بیفتد در این صورت حرف«مِن» در جمله مِنْ كُلِّ أَمْرٍ برای تعلیل است.[۱۲] ابن‌عربی در تفسیرش «مِنْ كُلِّ أَمْرٍ» را معرفت وجود و هستی، ذات و صفات، خواص، احکام، احوال، تدبیر و تسخیرِ تمام اشیاء دانسته است.[۱۳]
برخی از فقها با استناد به آیه «انا انزلناه فی لیله القدر» بر این باورند که رویت هلال در یک منطقه برای دیگر نقاط جهان هم حجت است؛ چراکه شب قدر فقط یک شب است، شبی که سرنوشت انسان‌ها در تمام نقاط جهان تعیین می‌شود و معلوم است نمی‌توان گفت در یک جای جهان شب قدر است و در دیگر نقاط نیست؛ بنابراین شب قدر برای تمام جهان در یک شب واحد اتفاق می‌افتد. البته در جواب این ادعا گفته شده این آیه فقط در مقام بیان نزول قرآن در شب قدر است و در آیه دلیلی بر متعدد یا یکی بودن شب قدر وجود ندارد.[۱۴]
امام صادق (ع) در روایتی فرموده کسى که سوره «إنا أنزلناه» را در یکى از نمازهاى واجب بخواند، هاتف غیبى او را مورد خطاب قرار مىدهد: اى بنده خدا! خداوند هر گناهى را که تا کنون انجام داده بودى آمرزید عمل خود را از سر بگیر. [۱۵] در برخی روایات است که امام(ع) فرموده در شگفتم از کسی که در نمازهایش سوره قدر را نمی‌خواند چگونه نمازش قبول شود. [۱۶]در برخی از کتب فقهی بر مستحب بودن خواندن سوره قدر در رکعت اول و سوره توحید در رکعت دوم هر نماز تأکید شده است بلکه حتی پس از شروع در خواندن غیر این دو سوره نمازگزار می‌تواند رهایشان کند و در عوض این سوره‌ها را بخواند و پاداش قرائت هر دو سوره را داشته باشد. [۱۷]
در برخی از نمازهای مستحبی، خواندن این سوره توصیه شده است؛ ازجمله:
از امام جواد(ع) روایت است که هرکس در شبانه روز ۷۶ مرتبه سوره قدر را در ساعات مختلف بخواند خداوند هزار فرشته برای او خلق می‌کند که ثوابش را تا ۳۶۰ هزار سال برایش بنویسند و استغفار این فرشتگان برای او را در طیّ دو هزار سال هزار بار افزایش خواهد داد. چگونگی خواندن ۷۶ مرتبه سوره قدر درشبانه روز اینگونه است: ۱- هفت بار هنگام طلوع فجر و پيش از نماز صبح ، تا فرشتگان شش روز براى وى درود بفرستند. ۲- ده بار پس از نماز صبح ، براى اين كه تا شب در تضمين خداوند قرار گيرد. ۳- ده بار هنگام ظهر و پيش از نافله ى ظهر، براى اينكه خداوند به او نظر كند، و درهاى رحمت آسمان را بر او بگشايد. ۴- بيست و يك بار پس از نافله‌ى ظهر، به جهت اين كه خداوند براى او خانه‌اى به طول و عرض هشتاد ذراع در بهشت قرار دهد، و فرشتگانى را بگمارد كه براى وى تا روز قيامت استغفار كنند. ۵- ده بار پس از نماز عصر، تا اين كه پاداش اعمال همه‌ى مخلوقات را برايش بنويسند. ۶- هفت بار پس از نماز عشا براى اين كه تا صبح در تضمين خداوند باشد. ۷- يازده بار هنگام رفتن به رختخواب ، تا خداوند فرشته‌ى بزرگى (عظیم الجثه) بر وى بگمارد، و به عدد موهاى او، تا روز قيامت ، برايش استغفار كند.[۲۲] ۸-خواندن سوره قدر درشب قدر و نیز هزار مرتبه در شب ۲۳ ماه مبارک رمضان توصیه شده و آثاری برایش در روایات ذکر شده است. [۲۳]درروایت است که هر کسى سوره قدر را هفت مرتبه نزد قبر مؤمنى بخواند خداوند متعال فرشته‌اى را به آنجا فرستاده تا خدا را در همان مکان عبادت کند و براى خواننده و میّت ثواب عبادت آن فرشته منظور می‌شود و وقتى خداوند میّت را از قبر بیرون آورد به واسطه آن فرشته هول و هراس را از او بر طرف می‌کند تا داخل بهشتش نماید. [۲۴]مرحوم صدوق در من لایحضره الفقیه از حضرت رضا(علیه السلام)نقل کرده که فرمودند: هیچ بنده مؤمنى نیست که قبر برادر مؤمن خودش را زیارت کند و نزد او هفت مرتبه سوره (انا انزلنا فى الیلة القدر) را بخواند، مگر آنکه خداوند او و صاحب قبر را مى آمرزد.[۲۵]
بسیاری از قاریان، زیباترین تلاوت‌های خود را در این سوره اجرا کرده‌اند. این تلاوت‌ها را می‌توانید این‌جا بشنوید.
در عرصه هنرهای تجسمی نیز آثاری مرتبط با این سوره پدید آمده است. نمایشگاه[۲۶] و کارگاه‌هایی[۲۷] برای نگارش و نمایش آثار خوشنویسی مربوط به سوره قدر در ایران برگزار شده است.
سوره قدر علاوه بر این‌که در ضمن مجموعه تفاسیر کل قرآن تفسیر شده، گاه به صورت تک سوره و گاه در ضمن چند سوره دیگر نیز تفسیر شده است. برخی از این تکنگاشتها عبارتند از:
در روایات برای خواندن سوره قدر ثواب‌های بسیاری ذکر شده است: منقول است بهترین سوره‌اى که بعد از سوره فاتحه در نمازهاى فریضه خوانده می‌شود، سورۀ قدر و توحید است.[۳۳] از امام محمدباقر (ع) منقول است که «فضیلت ایمان کسى که ایمان به جملۀ «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» و تفسیر آن داشته باشد بر کسانی که چنین ایمانی نداشته باشند، چون فضیلت انسان است بر حیوانات». [۳۴]
در روایتی دیگر از امام صادق (ع) آمده است: کسى که سوره «إنا أنزلناه» را در یکى از نمازهاى واجب بخواند، هاتف غیبى او را مورد خطاب قرار مىدهد که: اى بنده خدا! خداوند هر گناهى را که تاکنون انجام داده بودى آمرزید، عمل خود را از سر بگیر.[۳۵]
در روایتی از امام صادق(ع)، این سوره یکی از موارد ذکر اسم اعظم در قرآن معرفی شده است.[۳۶]
﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ١ وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ٢ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ٣ تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ ٤ سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ ٥﴾
﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. ما [قرآن را] در شب قدر نازل کردیم ١ و از شب قدر چه آگاهت کرد ٢ شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است ٣ در آن [شب] فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان برای هر کاری [که مقرر شده است] فرود آیند ٤ [آن شب] تا دم صبح صلح و سلام است ٥﴾
| سوره پیشین: سوره علق |
سوره قدر سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی |
سوره پسین: سوره بینه |
|
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس | ||
| مفصلات طوال | |
|---|---|
| مفصلات میانه | |
| مفصلات کوتاه | |
