قیامت: تفاوت میان نسخه‌ها

الساعة، یوم القیامة، الیوم الاخر، یوم الحساب، یوم الدین، یوم الجمع، [[یوم الفصل]]، یوم الخروج، یوم الموعود، یوم الخلود، یوم الحسرة، [[یوم التغابن]]، یوم البعث.<ref>مکارم شیرازی، معاد در قرآن، ج۵، ص۳- ۵ و ص۱۲۲- ۱۲۳.</ref>

* متلاشی شدن کوه‌ها<ref>سوره حاقه، ۱۴؛ سوره واقعه، آیه۵ و ۶.</ref>

* روان شدن دریاها<ref>سوره انفطار، آیه۳؛ سوره تکویر، آیه۶.</ref>

* زلزله‌های عظیم و ویرانگر<ref>سوره حج، آیه ۱ و ۲؛ سوره زلزال، آیه۱ و ۲.</ref>

* تاریک شدن خورشید<ref>سوره شمس، آیه۱ و ۲.</ref>

* تاریک شدن ماه<ref>سوره مرسلات، آیه۸.</ref>

* تاریک شدن ستارگان<ref>سوره انفطار، آیه۲.</ref>

عدم آگاهی از زمان وقوع رستاخیز، در کنار ناگهانی‌بودنش، با توجه به عظمتش سبب می‌شود هیچ‌گاه مردم قیامت را دور ندانند و همواره در انتظار آن باشند، به این ترتیب خود را برای نجات در آن آماده سازند، و این عدم آگاهی اثر مثبت و روشنی در تربیت نفوس و توجه آنها به مسئولیت‌ها و پرهیز از گناه خواهد داشت.<ref>مکارم شیرازی، ج۷، ص۴۳.</ref>

در [[قرآن]] در مورد مقدار روز قیامت دو [[آیه]] وجود دارد: هزار سال<ref>سوره سجده، آیه۵.</ref> و پنجاه هزار سال<ref>سوره معارج، آیه۴</ref> که بر اساس [[روایت|روایتی]] از [[امام صادق(ع)]] قیامت، پنجاه موقف و ایستگاه دارد که عبور از هر موقف، هزار سال طول می‌کشد.<ref>طوسی، امالی، ص۱۱۰.</ref>

** نعمت‌های مادی و معنوی خداوند<ref>قمی، ج۲، ص۴۴۰.</ref>

:: در قیامت هیچ بنده‌ای قدم از قدم بر نمیدارد تا از چهار چیز سؤال شود: از عمرش که در چه راهی تمام کرده؟ و از مالش که از کجا جمع‌آوری نموده و در چه راه مصرف کرده است؟ و از عملش که چه کاری انجام داده؟ و از محبت ما [[اهل بیت|اهلبیت]]!

* '''اعمال نیک غیر مسلمانان:''' اعمال افرادی که به خداو آخرت ایمان دارند و با انگیزه [[تقرب]] و نزدیکی به خداوند آن‌را انجام داده‌اند، مورد قبول قرار می‌گیرد و ثواب و پاداش به آن عطا می‌شود. اما غیر مسلمانانی که به خدا و آخرت ایمان دارند و عمل خیری را به قصد تقرب انجام می‌دهند، در صورتی که در ایمان نیاوردن تقصیری نداشته باشند، از اعمال خیر خود که ربطی به ایمان ندارد، بهره‌مند می‌شوند. ولی اگر در ایمان نیاوردند تقصیر داشته باشند؛ یعنی با اسلام و آموزه‌های آن آشنا بوده ولی بدون دلیل و تنها به جهت [[تعصب]] و لجاجت از قبول آن سرباز زده باشد، تمام آن اعمال خیر به هدر خواهد رفت.<ref>هاشمی، پرسمان قرآنی، معاد، ص۱۲۱.</ref>

* '''وضعیت مستضعفان''': منظور از مستضعفان، افرادی هستند که از نظر فکری یا بدنی یا اقتصادی آن چنان ضعیفاند که قادر به شناسایی حق از باطل نشوند و یا اینکه با تشخیص عقیده صحیح، بر اثر ناتوانی جسمی یا ضعف مالی و یا محدودیتهایی که محیط بر آنها تحمیل کرده، قادر به انجام دادن وظایف خود به طور کامل نباشند و نتوانند مهاجرت کنند. به عنوان مثال، کسی که در سرزمینی قرار دارد که اکثریت آنان کافرند و قدرت به دست آنان است و عالم دینی هم وجود ندارد که معارف دین را به آنها برساند و یا محیط کفر و ترس اجازه نمیدهد به آن معارف عمل کنند و از سوی دیگر قدرت بیرون آمدن از آنجا و رفتن به محیط اسلام را هم ندارند و یا اینکه اصلًا به ذهنش خطور نکرده که دینِ حقّی وجود دارد. چنین کسانی، مشمول عفو و بخشش خداوند قرار می‌گیرند و به دوزخ نمی‌روند.<ref>طباطبایی، المیزان، ج۵، ص۵۰-۵۱</ref>

::خداوند در قیامت در حساب بندگان به‌اندازه عقلی که در دنیا به آنها داده است، دقت و سختگیری می‌کند.<ref>کلینی، ج۱، ص۱۱.</ref>

نحوه برخورد خداوند با فرزندانی که والدین آنها کافر هستند، مشخص نیست، هرچند به اعتقاد شیعیان و بر اساس آیات قرآن کریم، قطعا عذاب نخواهند شد؛ زیرا عذاب در صورتی است که پیام خداوند به شخص رسیده باشد و او در حالی که به سن تکلیف رسیده و عقل دارد، با اختیار خود با دستور خداوند مخالفت کند. بنابراین، کسی که در کودکی از دنیا می‌رود، تکلیفی نداشته تا به [[جهنم]] برود.<ref>ر.ک، هاشمی، ص۱۲۵.</ref>

از برخی آیات<ref>سوره انعام، آیه۳۸؛ سوره تکویر، آیه۵</ref> و روایات استفاده می‌شود که حیوانات نیز مانند انسان‌ها در روز قیامت برانگیخته می‌شود و به‌اندازه آگاهی و مسئولیتشان، حسابرسی می‌شوند. البته برخلاف انسان‌ها که بعد از حسابرسی به [[بهشت]] یا [[جهنم]] می‌روند، حیوانات پس از حسابرسی و اجرای عدالت در حق آن‌ها، دوباره می‌میرند و خاک می‌شوند؛ یعنی اگر ستمی کرده باشند، در صحنه قیامت [[قصاص]] می‌شوند.

در حدیثی از [[ابوذر غفاری]] نقل شده روزی در محضر پیامبر بودند و در پیش روی آنان، دو بز به یکدیگر شاخ می‌زدند. حضرت از آنان پرسید: میدانید چرا اینها به یکدیگر شاخ زدند؟ حاضران گفتند: نه حضرت فرمود: اما خدا میداند و به زودی در میان آنها داوری خواهد کرد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۴، ص۴۹.</ref>

تمام اعمالی که هر انسان در طول زندگی خود انجام داده، در چیزی ثبت می‌شود که به نامه اعمال معروف است. این کتاب به‌اندازه‌ای دقیق و گویاست که کسی نمی‌تواند آن را انکار کند.<ref>سوره نساء، آیه۹۸</ref>

طبق آیات قرآن<ref>سوره حاقه، آیه۱۹ و ۲۵؛ سوره انشقاق، آیه۷ و ۱۰</ref> نامه اعمال [[اصحاب یمین|افراد نیکوکار]] به دست راست‌شان داده می‌شود و نامه اعمال [[اصحاب شمال|افراد بدکار]] به دست چپ‌شان.

* زمان.<ref>کلینی، ج۲، ص۵۲۳.</ref>

در روز رستاخیز اعمال انسان با وسیله خاصی سنجیده می‌شود، نه با وسیله‌ای شبیه ترازوهای دنیایی.<ref>تهرانی، ج۸، ص۱۵۷.</ref> این سنجش نیز به معنای سنجیدن و مقایسه اعمال هر فرد با یک الگو و میزان است. بر اساس روایات، مراد از میزان، اعمال [[:رده:پیامبران|پیامبران]]، [[ائمه اثناعشر|امامان]] و افراد صالح می‌باشند که در روز قیامت، اعمال بقیه بندگان با اعمال این بزرگان سنجیده و مقایسه می‌شود و به هر اندازه اعمال انسان‌ها شباهت و نزدیکی به عقاید و ویژگی‌ها و اعمال آنان داشته باشد میزان عملشان سنگین‌تر است.<ref>هاشمی، ص۱۳۷.</ref>

{{حدیث|میزان سنجش در آن روز پیامبران و اوصیای آنها هستند.}}<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۷، ص۲۵۱.</ref>

در روایتی دیگر، میزان قیامت را [[حضرت علی(ع)|امیر مومنان]] و امامان بعد از ایشان معرفی کرده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۷، ص۲۵۲.</ref>

در اصطلاح [[علم کلام]]، '''احباط''' به معنای آن است که گناه موجب از میان رفتن عبادات و ثواب شود. تکفیر نیز به معنای آن است که عباداتی که انسان انجام می‌دهد، گناهان قبلی‌اش را بپوشاند و از بین ببرد. بیشتر متکلمان [[معتزله|معتزلی]]، طرفدار مسئله «احباط» و «تکفیر» هستند، ولی [[کلام امامیه|امامیه]] آنرا با ادله نقلی و عقلی باطل می‌داند.<ref>حلی، کشف المراد، ص۲۷۲-۲۷۳.</ref>

بر اساس دیدگاه [[شیعیان]]، انسان زمانی مستحق پاداش و یا مجازات می‌شود که با انجام کاری دیگر، اثر آنرا از بین نبرد. بنابراین، اگر مثلا انسان به فقیری کمک کرد اما بر او منت بگذارد، اثر این کار خوبش را از بین برده است. یا اگر [[کفر|کافر]] یا [[شرک|مشرک]] باشد ولی قبل از مرگ، ایمان بیاورد، او اثر این کفر خود را از بین برده است و به واسطه کفر قبلی، عذاب نمی‌شود. اما خود آن عمل خوب یا بد اولی از بین نمی‌رود بلکه تنها اثر آن است که از بین می‌رود.<ref>رجوع کنید به: شیخ طوسی، الاقتصاد، ص۱۹۳.</ref>

دلیل بطلان احباط و تکفیر در این است که هم از نظر عقلی، این کار مصداق ظلم است، علاوه بر اینکه، بر اساس آیات قرآن کریم، هیچ کار خیر و شر انسان از بین نمی‌رود، هرچند به‌اندازه ذره‌ای باشد:<ref>حلی، کشف المراد، ص۲۷۲.</ref>

بنابراین بر خلاف نظر معتزله، هیچ کار انسان از بین نمی‌رود و انسان در روز قیامت، تمام اعمال خود را به عینه می‌بیند، به خصوص بر اساس دیدگاه [[تجسم اعمال]]، آنچه به شخص نشان داده می‌شود خود اعمال اوست نه پرونده اعمالش.

[[پیامبر اکرم(ص)]] در وصف این پل فرمود: {{حدیث|بر دوزخ پلی است، باریک‌تر از مو و تیزتر از شمشیر!<ref>محمدی ری شهری، میزان الحکمة، ج۵، ص۳۴۸</ref>}}

در روایتی دیگر از آن حضرت نقل شده: {{حدیث|در قیامت، هنگامی که صراط، روی [[جهنم]] قرار داده شود، تنها کسانی از آن عبور می‌کنند که اجازه داشته باشند و آن اجازه، [[ولایت]] [[علی بن ابی‌طالب]] باشد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۸، ص۶۸، ح۱۱.</ref>}}

{{پانویس۲}}

* حلی، کشف المراد، تعلیقه: جعفر سبحانی، قم، موسسه امام صادق (ع)، ۱۳۸۲ش.

* طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۷ق.

* طبرسی،، مجمع البیان، تحقیق: محمد جواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.

* طوسی، محمد بن حسن، الاقتصاد فیم یتعلق بالاعتقاد، بیروت،‌ دار الاضواء، ۱۴۰۶ق.

*سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، نشر کومش، ۱۳۷۳ش.

*فیض کاشانی، محمد، علم الیقین، قم، نشر بیدار، ۱۴۱۸ق.

* مجلسی، بحار الانوار، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.

* محمدی ری شهری، میزان الحکمة، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۴ش.

* مکارم شیرازی، ناصر، معاد در قرآن، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.

  | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->ندارد

  | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل