مستمسک العروة الوثقی (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید محسن طباطبائی حکیم |
| تاریخ نگارش | پایان نگارش کتاب ۲۵ ربیع‌الاول ۱۳۸۱ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱۴ |
| قطع | وزیری |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | الآداب |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۱ق. |
مُسْتَمسَکُ الْعُروَة الوُثْقیٰ کتابی به زبان عربی، نوشته سید محسن طباطبائی حکیم (۱۳۰۶-۱۳۹۰ق) حاوی یک دوره فقه استدلالی و شرحی جامع و مختصر، بر متن کتاب «عروة الوثقی» است.
ارائه شرحی کوتاه و بیان استنادی مطالب فقهی، از انگیزه‌های مؤلف در تألیف این اثر بوده تا فرا گرفتن این دانش، توسط فراگیران آن آسان شود.
مطالب این کتاب از موضوع اجتهاد و تقلید آغاز و با موضوع وصیت پایان پذیرفته و در ۱۴ جلد در انتشارات «الآداب» نجف اشرف در سال ۱۳۹۱ق، به چاپ رسیده است.
اهمیت و جایگاه
آیت الله جوادی آملی، یکی از فقهای شیعه، معتقد است کتاب مستمسک العروة الوثقی، از آثار قابل اعتماد عمیق فقهی است.[۱] از نگاه سید احمد حسینی اشکوری کتاب‌شناسِ شیعه، در بین آثار فقهی موجود، این اثر فقهی با توجه به قوت ادله، از گسترده‌ترین و جامع‌ترین کتاب‌های فقهی بوده است؛ به‌همین جهت محور مباحث فقهی در محافل علمی نجف و سایر محافل علمیِ شیعی، قرار می‌گرفته است.[۲]
نویسنده
سید محسن طباطبائی حکیم (۱۳۰۶-۱۳۹۰ق)، مرجع تقلید[۳] در قرن چهاردهم قمری، اهل عراق، ساکن و متولد نجف، بود.[۴][۵] وی از شاگردان آخوند خراسانی و آقا ضیاء عراقی بوده[۶] و محمدباقر صدر و سیدعلی سیستانی از شاگردان او هستند.[۷] او در زمینه فقه و اصول آثاری نظیر: نهج الفقاهه و حقائق الاصول نوشته و «مستمسک العروة الوثقی» مشهورترین اثر او است.[۸][۹]
موضوع و انگیزه تألیف کتاب
موضوع این اثر، فقه استدلالی و شرحی جامع و مختصر، بر متن کتاب «عروة الوثقی» تألیف سید محمد کاظم طباطبایی یزدی و بیان مستندات فقهی این کتاب فتوایی است.[۱۰] اساس مطالب این کتاب درس خارج آیت الله حکیم بوده که به تدریج و همزمان با تدریس توسط خودش تقریر وتنظیم شده است.[۱۱] به گفته نویسنده، انگیزه‌اش از تألیف، ارائه شرحی ساده و روان بر کتاب «عروة الوثقی» بوده، تا این کتاب محل بحث و گفت‌وگوهای علمی قرار گیرد؛ و علاقه‌مندان فهمِ دانش فقه و احکام شریعت ضمن فرا گرفتن این دانش، آن را به اهل علم، جهتِ تبیین و تدریس موضوعات فقهی، انتقال دهند.[۱۲]
ساختار و محتوا
ساختار این اثر، به شیوه فقه استدلالی[۱۳] و مباحث آن همراه با بیان مستندات فقهی احکام (کتاب، سنت، عقل و اجماع) تنظیم شده است.[۱۴]
مؤلف مباحث فقهی خود را از احکام تقلید و اجتهاد آغاز نموده است[۱۵] و مباحثی که به اجتهاد و تقلید و شرایط افتاء و مرجعیت در ارتباط است و شرایطی که یک مجتهد باید آن را احراز کند، بیان نموده است.[۱۶] در ادامه به احکام مربوط به طهارت و نجاست و موضوعاتی که ذیل این دو عنوان قابل طرح است، پرداخته شده است.[۱۷] پس از بیان این احکام، او به بیان احکام مربوط به احتضار (فرد در حال مرگ) و اموات پرداخته است.[۱۸]
ادامه مباحث این کتاب، به احکام و موضوعات عبادی مانند نماز، و اقسام و شرایط آن، اختصاص پیدا کرده است.[۱۹]
وی مباحث عبادی خود را با بیان احکام و مسائل فقهی مرتبط با روزه، اعتکاف به پایان برده است.[۲۰]
در بخشی دیگر از این کتاب فقهی، به احکام مربوط به زکات، خمس و مصادیق و موراد وجوب آن‌ها پرداخته،[۲۱] و در ادامه احکام و مسائل فقهی حج به تفصیل بیان نموده است.[۲۲][۲۳]
نویسنده در ادامه بیان مسائل فقهی، به موضوعات و احکام فقهی مالی و اقتصادی پرداخته[۲۴] و در پایان، این کتاب را با بیان موضوعات و مسائل فقهی عقد نکاح[۲۵] و همچنین مسائل و احکام وصیت به پایان برده است.[۲۶]
شرح و حاشیه
حاشیة مستمسک العروة الوثقی: کتاب النکاح، شرحی است بر «مستمسک العروة الوثقی» که به قلم سید محسن خرازی به زبان عربی، نگاشته شده؛ و به بیان احکام و مطالب کتاب النکاح اختصاص دارد.[۲۷]
به گفته رسول جعفریان از مورخین شیعه، در جمادی الاولی سال ۱۳۶۸ق، هنگام مواجه شدن برخی از علما در نجف، با مستندات فتاوا در کتاب مستمسَک، نویسنده را به داشتنِ گرایش‌های انحرافی متهم نموده و از آن به اباطیل حکیم یاد نمودند.[۲۸] که علامه امینی در پی این جریان، سال ۱۳۷۰ق، در دفاع از سید محسن حکیم بیانیه‌ای صادر نموده است.[۲۹]
ویژگی‌ها
به گفته برخی این کتاب اولین شرحی است که بر کتاب «عروة الوثقی» نوشته شده، و به همین جهت مورد توجه فقهای معاصر بوده است.[۳۰] این اثر فقهی، شرحی جامع و مختصر و در عین حال بیانی ساده، روان، خالی از حشو و زوائد دارد.[۳۱]
وضعیت نشر
کتاب مستمسک عروه، به گفته مؤلف در ۲۵ ربیع‌الاول سال ۱۳۸۱ق ، پایان پذیرفته است،[۳۲] و چاپ‌های گوناگونی از آن منتشر شده است که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- چاپ مطبعة الآداب نجف اشرف در سال ۱۳۹۱ق، در ۱۴ جلد.[۳۳]
- چاپ «کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی» در قم.[۳۴]
- چاپ انتشارات دارالتفسیر سال ۱۳۷۴ش، در ۱۴ جلد.[۳۵]
- چاپ دار احیاء التراث العربی سال ۱۳۹۱ق، در ۱۴ جلد. [۳۶]
پانویس
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مجمع عالی حکمت اسلامی
- ↑ حسینی اشکوری، الإمام الحکیم السید محسن الطباطبائی، ۱۳۸۴ق، ص۳۹-۴۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۵۶.
- ↑ قاسمی، ساختار سیاسی - اجتماعی شیعیان عراق، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۳-۱۶۴.
- ↑ حسینی جلالی، فهرس التراث، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۰۶.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۵۶.
- ↑ فیاض‌حسینی، الامام المجاهد السید محسن الحکیم، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۱-۲۹.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴، ص۵۱۱.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۵۷.
- ↑ ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، ۱۳۸۲ش، ص۵۶.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، دراحیا التراث العربی، ۱۳۸۴ق، ج۱، ص۵.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵.
- ↑ ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، ۱۳۸۲ش، ص۵۶.
- ↑ حسینی اشکوری، الإمام الحکیم السید محسن الطباطبائی، ۱۳۸۴ق، ص۳۹.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۶.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۶-۱۰۷.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۰۹-۵۵۵.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۳-۲۸۸.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۳-۶۱۸.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۳-۵۹۷.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۹، ص۳-۶۰۷.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱۰، ص۳-۳۷۳.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱۱، ص۳-۴۳۴.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱۲، ص۳-۴۶۲.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱۴، ص۳-۵۳۰.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱۴، ص۵۳۱-۶۲۰.
- ↑ خرازی، محسن، حاشیة مستمسک العروة الوثقی: کتاب النکاح، ۱۳۹۴ش، ص۵.
- ↑ جعفریان، «اباطیل حکیم و ردیه‌های آن»، پایگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ جعفریان، «اباطیل حکیم و ردیه‌های آن»، پایگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ خرازی، محسن، حاشیة مستمسک العروة الوثقی: کتاب النکاح، ۱۳۹۴ش، ص۵.
- ↑ ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، ۱۳۸۲ش، ص۵۶.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱۴، ص۶۲۰.
- ↑ مستمسک العروة الوثقی»سایت راسخون،
- ↑ ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، ۱۳۸۲ش، ص۵۶.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۷۴ش، شناسنامه.
- ↑ مستمسک العروة الوثقی، بنیاد محقق طباطبائی.
منابع
- امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق.
- حسینی جلالی، سید محمدحسین، فهرس التراث، قم، انتشارات دلیل ما، ۱۴۲۲ق.
- حسینی اشکوری، سیداحمد، الإمام الحکیم السید محسن الطباطبائی، نجف، دارالثقافة، ۱۳۸۴ق.
- حکیم، سید محسن طباطبایی، مستمسک العروة الوثقی، قم، مؤسسة دار التفسیر، ۱۴۱۶ق.
- سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۸ق.
- ضمیری، محمدرضا، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی – پژوهشی مذاهب اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- فیاض‌حسینی، هاشم، الامام المجاهد السید محسن الحکیم، لندن، ۱۴۲۰ق.
- قاسمی، فرج الله، ساختار سیاسی - اجتماعی شیعیان عراق، تهران، مشعر، ۱۳۹۳ش.
- خرازی، محسن، حاشیة مستمسک العروة الوثقی: کتاب النکاح، تحقیق: سیدعلیرضا جعفری، قم، مؤسسه درراه حق، ۱۳۹۴ش.
- مستمسک العروة الوثقی»سایت راسخون، تاریخ مشاهده: ۲۲ آذر ۱۴۰۰ش.
- مستمسک العروة الوثقی، بنیاد محقق طباطبائی، تاریخ مشاهده: ۲۹ آذر ۱۴۰۰ش.
- پایگاه اطلاع رسانی مجمع عالی حکمت اسلامی، بیانات آیت الله جوادی آملی در جمع هیئت مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی، ۲۱ آذر ۱۳۸۸ش.
- جعفریان، رسول، «اباطیل حکیم و ردیه‌های آن»، پایگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ اردیبهشت ۱۳۹۰ش، تاریخ مشاهده: ۶ دی ۱۴۰۰ش.