کتائب حزب‌الله عراق
| گروه شبه‌نظامی شیعه | |
 نشان‌واره گروه کتائب حزب‌الله | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | گردان‌های حزب‌الله عراق |
| تأسیس | ۲۰۰۷م |
| بنیانگذار | ابومهدی المهندس |
| رویکرد | نظامی |
| نوع فعالیت | نظامی • سیاسی • فرهنگی |
| گستره فعالیت | عراق • سوریه |
| اهداف | اخراج نیروهای اشغالگر از عراق |
| فعالیت‌ها | کشتار ۱۵ نفر از نیروهای آمریکایی در سال ۲۰۱۱م • مبارزه با داعش در عراق و سوریه |
| وظایف | مبارزه با آمریکا و داعش |
| مکان | عراق |
| دبیرکل | ابوحسین حمیداوی |
| سایر | |
| ساختار | شورایی |
| وضعیت | فعال |
| آثار | شبکه تلویزیونی الاتجاه (https://www.aletejahtv.iq) • شبکه رادیویی الکوثر • روزنامه المراتب العراقی |
| مرتبط | حشد الشعبی • عصائب اهل حق • کتائب سیدالشهداء |
| وبگاه | |
کَتائب حزب‌الله عراق (به‌معنای: گردان‌های حزب‌الله عراق) گروه شبه‌نظامی شیعه در عراق که با هدف شکست آمریکا و اخراج نیروهای اشغالگر از عراق تأسیس شد. ابومهدی المهندس، بنیانگذار کتائب حزب‌الله است که هسته اولیه آن را در سال ۲۰۰۳م شکل داد و در سال ۲۰۰۷م فعالیت‌هایش را رسمی و علنی کرد. قلمروی نظامی گروه کتائب در منطقه جُرفُ الصَّخَر قرار دارد و عملیات‌های متعددی بر ضد نیروهای آمریکایی انجام داده و در جنگ علیه داعش در عراق و سوریه شرکت داشته است. کتائب حزب‌الله یکی از گروه‌های تشکیل‌دهنده حشد الشعبی در عراق بوده و از دو شاخه نظامی عملیات ویژه و دفتر نظامی عراق تشکیل شده است.
این گروه علاوه بر حوزه نظامی، در امور دیگر مانند تشکیل مؤسسات دینی و اجتماعی نیز فعالیت داشته و پس از خروج نیروهای آمریکایی و سقوط داعش، در حوزه سیاسی عراق نیز ورود پیدا کرده است. شبکه الاتجاه، مرکز رسانه‌ای و تلویزیونی کتائب حزب‌الله است.
معرفی کلی
کتائب حزب‌الله، گروهی شبه‌نظامی و شیعه در عراق است که پس از اشغال عراق در سال ۲۰۰۳م به‌دست نیروهای آمریکایی، اعلام موجودیت کرد و هدف از تأسیس آن، مبارزه با نیروهای اشغالگر آمریکایی و انگلیسی بود.[۱] این گروه در طول سال‌های اشغال عراق، عملیات‌های متعددی بر ضد نظامیان آمریکایی و انگلیسی انجام داد و در پی این حملات، آمریکا در سال ۲۰۰۹م کتائب حزب‌الله را تحریم کرد و در لیست گروه‌های تروریستی قرار داد.[۲] کتائب حزب‌الله بعدها به یکی از ستون‌های اصلی و گروه‌های تشکیل‌دهنده حشد الشعبی تبدیل شد.[۳]
این گروه در بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱م بیشترین عملیات‌ها را علیه آمریکایی‌ها انجام داد و در راستای اهداف سازمانی خود، ۱۵ نفر از نیروهای آمریکایی را در ژوئن سال ۲۰۱۱م کشت.[۴] آمریکا نیز در پی انتقام از کتائب حزب‌الله، ۲۵ نفر از آنان را به شهادت رساند و تعدادی را زخمی کرد. ترور و شهادت ابومهدی المهندس به‌دست نیروهای آمریکایی نیز در همین راستا بوده است.[۵]
کتائب حزب‌الله عراق پس از خروج نیروهای آمریکایی و سقوط داعش در عراق، فعالیت‌های سیاسی را دنبال می‌کند و برای ممانعت از نخست‌وزیر شدن یک شخصیت سیاسیِ طرفدار آمریکا در عراق، حضور جدی دارد.[۶]
تاریخچه تأسیس
از ابومهدی المهندس به‌عنوان پایه‌گذار کتائب حزب‌الله عراق یاد می‌شود[۷] که با الگوگیری از حزب‌الله لبنان، آن را تأسیس کرد[۸] و تا زمان شهادت، همواره بر ساختار و تشکیلات آن نظارت داشت.[۹] هسته اولیه کتائب در سال ۲۰۰۳م شکل گرفت، اما در سال ۲۰۰۷م با ظهور داعش در عراق، فعالیت‌هایش را به‌صورت رسمی و علنی آغاز کرد.[۱۰] گفته شده بخش بزرگ این گروه را هواداران سپاه بدر و طرفداران مقتدی صدر تشکیل می‌دهند.[۱۱]
واژه کتائب در عربی به‌معنای گردان‌ها است[۱۲] و کتائب حزب‌الله عراق متشکل از ۵ گروه تیپ ابوالفضل العباس، کتائب کربلا، کتائب زیدبن‌علی، کتائب علی‌اکبر و کتائب السجاد است.[۱۳]
ویژگی‌ها
کتائب به نسبت دیگر گروه‌های مقاومت اسلامی در عراق از دو ویژگی برخوردار است:
- استفاده از ادوات جنگی خاص مانند موشک اشتر در عملیات‌های خود.
- رعایت شدید اصول حفاظت اطلاعات،[۱۴] به‌گونه‌ای که بیشتر مبارزان کتائب حزب‌الله با اسامی «اجسام» و «ارقام» نامیده می‌شوند. هیچ‌گونه اطلاعاتی در اختیار آنان قرار نمی‌گیرد و حتی نام فرماندهان خود را نمی‌دانند و آنان را با نام مستعارشان می‌شناسند. فرماندهان بلندپایه گروه هم با نام مستعار «الخال» (دایی) فعالیت می‌کنند و ابومهدی المهندس نیز ملقب به «الشایب» (ریش‌سفید) بود.[۱۵]
چارت تشکیلاتی
کتائب از دو شاخه نظامی تشکیل شده است:
- عملیات ویژه
- دفتر نظامی عراق[۱۶]
گروه کتائب، همیشه شامل یک ناظر بیرونی بوده که ابومهدی المهندس تا زمان ترور و اکنون هم شیخ محمد السناد، روحانی ناشناخته شیعه که در بیروت مستقر است، ناظران آن بوده و هستند.[۱۷] گفته شده ورود افراد تازه‌وارد و یارگیری نیروهای کتائب، تنها بر اساس توصیه و تضمین یکی از اعضای گروه با پر کردن فرم هواداری، از طریق بستگان یا شبکه‌های عشایری عراق امکان‌پذیر است.[۱۸]
مکان و قلمرو نظامی
منطقه جُرفُ الصَّخَر در جنوب بغداد، مهم‌ترین پایگاه نظامی و قلمروی اختصاصی کتائب است.[۱۹] این مرکز در روستایی سنی‌نشین واقع شده که نیروهای دولتی حق ورود به آن را ندارند و کتائب، ملکیت رسمی آن را از دولت کسب کرده است.[۲۰]
شورای کتائب
بنا بر گزارش مایکل نایتس، کارشناس امور نظامی و امنیتی عراق به وزارت دفاع آمریکا، شورای کتائب از ۵ عضو تشکیل شده که هیچ کدام از آنان، شخصیت‌های روحانی نیستند و عمدتاً از مبارزان باسابقه عراقی به‌شمار می‌روند.[۲۱] این افراد عبارتند از:
- احمد محسن فرح الحمیداوی (با نام‌های ابوحسین، ابوزید و ابوزلاحلی)؛ دبیرکل و فرمانده عملیات ویژه
- عبدالعزیز المحمداوی (با نام‌های ابوحمید و ابوفدک)؛ فرمانده دفتر نظامی عراق
- شیخ جاسم السودانی (ابواحمد)؛ مسئول بخش مالی و پشتیبانی
- جعفر الغانمی (ابواسد)؛ مسئول امور مدنی و غیرنظامی
- شیخ جاسم (ابوکاظم)؛ مسئول اداره کتائب که شامل امور پیشکسوتان، شهدا و خانواده‌های ایثارگران و پیگیری امور درمانی آنان است.[۲۲]
مؤسسات وابسته
کتائب حزب‌الله در کنار فعالیت‌های نظامی، به برخی امور دیگر نیز پرداخته است:
- بنیاد الزَیْنَبیات؛ یک بنیاد فرهنگی و اسلامی برای دختران و زنان که هدایت خانواده‌ها به مسیر سنت‌های عراقی و جامعه اسلامی و تشویق به فرزندآوری را آموزش می‌دهد.
- کَشّافه امام حسین(ع)؛ مجموعه‌ای برای آماده‌سازی جوانان و کودکان برای خدمات نظامی با الگوگیری از بسیج ایران، حزب‌الله لبنان و انصارالله یمن است.
- مؤسسه النُّخَب؛ یک سازمان آکادمیک برای نخبگان دانشگاهی و تربیت نسل جدید که دورهای آموزشی، سفرهای علمی و آموزش زبان فارسی را دنبال می‌کند.
- بخش دکترین کتائب حزب‌الله؛ اداره مساجد و حسینیه‌ها، مناظرات علمی، برپایی کنفرانس‌ها و همچنین مراسم تکریم از شهدا را بر عهده دارد.
- مرکز مطالعات الصَّباح؛ بر اساس اندیشه سیاسی امام خمینی یعنی ولایت فقیه و حکمرانی دینی فعالیت می‌کند و برپایی کتابخانه‌ها و نماییشگاه‌ها، مدح شهدای کتائب و هیئت حشد الشعبی و بزرگداشت مراسم‌هایی نظیر روز قدس از جمله فعالیت‌های آن است.
- فعالیت رسانه‌ای؛ شبکه ماهواره‌ای الاتّجاه (https://www.aletejahtv.iq)، شبکه رادیویی الکوثر و چاپ روزنامه المراتب العراقی.[۲۳]
حضور در سوریه
کتائب پس از خروج آمریکا از عراق، با اتحاد و هم‌پیمان با محور مقاومت، گروهی متشکل از کتائب حزب‌الله، عصائب اهل حق و کتائب سیدالشهداء با نام «حیدریون» را تشکیل دادند و با همکاری سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران در جنگ سوریه علیه داعش شرکت کردند. کتائب حزب‌الله در این جنگ، خود را کتائب حزب‌الله شاخه سوریه معرفی کرد و به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین گروه‌های مقاومت مطرح شدند.[۲۴]
ترور دو تن از فرماندهان
در ۷ فوریه سال ۲۰۲۴م، ابوباقر الساعدی و ارکان العلاوی از فرماندهان ارشد کتائب حزب‌الله عراق در حمله پهپادی آمریکا به خوردوی حامل آنها در بغداد، ترور شدند.[۲۵]
| ردیف | عنوان | تأسیس | بنیانگذار | شخصیت‌های برجسته | رهبر | مذهب | خاستگاه | نشان‌واره | رسانه |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | جنبش امل | ۱۳۵۳ش | امام موسی صدر | مصطفی چمران | نبیه بری | شیعه | لبنان |  |
تلویزیون NBN |
| ۲ | جنبش جهاد اسلامی فلسطین | ۱۳۶۰ش | فتحی شقاقی | رمضان عبدالله حسام ابوهَربید |
زیاد نَخاله | اهل‌سنت | غزه |  |
شبکه فلسطین الیوم |
| ۳ | حزب‌الله لبنان | ۱۳۶۱ش | سید عباس موسوی سید حسن نصرالله |
نعیم قاسم | شیعه | لبنان |  |
شبکه المنار | |
| ۴ | سازمان بدر | ۱۳۶۴ش | عدنان ابراهیم ابومهدی المهندس |
هادی العامری | شیعه | عراق |  |
شبکه الغدیر | |
| ۵ | حَماس (حركة المقاومة الاسلامية) |
۱۳۶۶ش | شیخ احمد یاسین | عبدالعزیز رنتیسی اسماعیل هنیه یحیی سنوار |
کمیته موقت حماس | اهل‌سنت | فلسطین |  |
|
| ۶ | سپاه قدس | ۱۳۶۹ش | سید علی خامنه‌ای | احمد وحیدی قاسم سلیمانی |
اسماعیل قاآنی | شیعه | ایران |  |
|
| ۷ | انصارالله یمن | ۱۳۶۹ش | حسین الحوثی | بدرالدین الحوثی | عبدالملک الحوثی | زیدیه | یمن |  |
شبکه المسیره |
| ۸ | کتائب حزب‌الله عراق | ۱۳۸۲ش | ابومهدی المهندس | ابوحسین حمیداوی ابوباقر الساعدی ارکان العلاوی |
احمد محسن فرح الحمیداوی | شیعه | عراق | |
شبکه الاتجاه |
| ۹ | کتائب سیدالشهداء عراق | ۱۳۸۲ش | ابومصطفی خزعلی حاج ابوسیف |
ابوآلاء الولائی | شیعه | عراق |  |
||
| ۱۰ | عصائب اهل الحق | ۱۳۸۳ش | قیس الخزعلی | عبدالهادی الدراجی محمد البهادلی |
قیس الخزعلی | شیعه | عراق |  |
شبکه العهد |
| ۱۱ | مقاومت اسلامی نجباء | ۱۳۸۳ش | اکرم الکعبی | ابوعیسی اقلیم مشتاق کاظم الحواری |
اکرم الکعبی | شیعه | عراق |  |
|
| ۱۲ | لشکر زینبیون | ۱۳۹۲ش | گروهی از شیعیان پاکستانی | زینت‌علی جعفری عقید مالک مطهر حسین |
شیعه | پاکستان |  |
||
| ۱۳ | لشکر فاطمیون | ۱۳۹۲ش | تعدادی از رزمندگان افغانستانی | علیرضا توسلی سید محمدحسن حسینی سید احمد سادات |
شیعه | افغانستان |  |
||
| ۱۴ | حشد شعبی | ۱۳۹۳ش | هادی عامری ابومهدی المهندس |
فالح فیاض | شیعه | عراق |  |
پانویس
- ↑ حلفی، حشد الشعبی بسیج مردمی عراق، ص۴۹.
- ↑ حلفی، «حشد الشعبی بسیج مردمی عراق»، ص۴۹.
- ↑ افشون؛ الله‌کرم، «مقایسه رویکرد امنیتی آمریکا و حشد شعبی در عراق»، ص۴۴.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۸۱.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۸۶.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۸۷.
- ↑ «من هو أبو مهدی المهندس "العدو اللدود" للولایات المتحدة فی العراق والذی قتل مع سلیمانی؟»، سایت فرانس ۲۴.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۸۰.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۸۴.
- ↑ «کتائب حزب‌الله عراق چیست؟»، سایت بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۸۰.
- ↑ «کتائب حزب‌الله عراق چیست؟»، سایت بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۸۰.
- ↑ حلفی، حشد الشعبی بسیج مردمی عراق، ص۴۹.
- ↑ «گردان‌های حزب‌الله عراق»، سایت العربیه فارسی.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۹۱.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۹۱.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۸۱.
- ↑ «گردان‌های حزب‌الله عراق»، سایت العربیه فارسی.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۹۶.
- ↑ آزاد، کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون، ص۹۲.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۹۲و۹۳.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۹۳-۹۵.
- ↑ آزاد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، ص۸۲.
- ↑ «ترور دو فرمانده ارشد کتائب حزب الله/ آمریکا مسئولیت حمله را بر عهده گرفت»، تابناک.
منابع
- آزاد، امیرحامد، «کتائب حزب‌الله در گزارش مایکل نایتس به پنتاگون»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، بهار ۱۴۰۰ش، شماره ۸۵.
- افشون، تورج؛ الله‌کرم، عبدالحسین، «مقایسه رویکرد امنیتی آمریکا و حشد شعبی در عراق؛ عملکرد و چشم‌انداز»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال یازدهم، شماره ۴۲، تابستان ۱۳۹۷ش.
- حلفی، مهدی، «حشد الشعبی بسیج مردمی عراق»، پاسدار اسلام، اردیبهشت و خرداد ۱۳۹۵ش، شماره ۴۱۱.
- «کتائب حزب‌الله عراق چیست؟»، سایت بی‌بی‌سی فارسی، تاریخ انتشار: ۹ دی ۱۳۹۸ش.
- «گردان‌های حزب‌الله عراق»، سایت العربیه فارسی، تاریخ انتشار: ۸ اکتبر سال ۲۰۲۰م.
- «من هو أبو مهدی المهندس "العدو اللدود" للولایات المتحدة فی العراق والذی قتل مع سلیمانی؟»، سایت فرانس ۲۴، تاریخ انتشار: 03/01/2020.
- «وقوع چند انفجار مهیب در شرق بغداد+ فیلم/ ترور دو فرمانده ارشد کتائب حزب‌الله/ آمریکا مسئولیت حمله را بر عهده گرفت»، تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱۸ بهمن ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ش.