ازدواج پیامبر(ص) و خدیجه
ازدواج پیامبر(ص) با خدیجه، به پیوند زناشویی میان پیامبر اسلام و خدیجه اشاره دارد که حدود ۱۵ سال پیش از بعثت رخ داد. سن پیامبر هنگام ازدواج طبق مشهور ۲۵ سال و سن خدیجه ۴۰ سال بوده است.
آشنایی پیامبر و خدیجه در پی سفر تجاری خدیجه به شام رخ داد؛ پیامبر با سرمایه خدیجه در این سفر تجارت کرد و پس از بازگشت و اطلاع از درستکاری و اخلاق نیک او، خدیجه علاقهمند به ازدواج شد. برخی منابع انگیزه این ازدواج را ثروت خدیجه دانستهاند، اما پژوهشگران این دیدگاه را با سیره پیامبر و خواستگاری مستقیم خدیجه ناسازگار میدانند.
پیامبر و خدیجه صاحب سه فرزند به نامهای قاسم، فاطمه(س) و عبدالله شدند. برخی منابع همچنین زینب، رقیه و امکلثوم را دختران پیامبر دانستهاند، در حالی که عالمان شیعه معتقدند خدیجه پیش از پیامبر ازدواج نکرده و این سه نفر دخترخوانده بودهاند.
مهریه خدیجه بر اساس منابع تاریخی بین دوازده اوقیه، بیست شتر جوان یا پانصد درهم گزارش شده است.
نخستین ازدواج پیامبر(ص)
خدیجه، نخستین همسر پیامبر بود[۱] و بیستوپنج سال با او زندگی کرد.[۲] ازدواج آن دو را حدود ۱۵ سال قبل از بعثت، یا اندکی پیشتر دانستهاند[۳] بنا برخی گزارشها این ازدواج در ۱۰ ربیعالاول سال ۲۵ عامالفیل انجام شد است و خطبه عقد را ابوطالب خواند.[۴]
مهریه
در انسابالاشراف بلاذُری (درگذشت ۲۷۹ق) آمده است که پیامبر(ص) دوازده اوقیه (هر اوقیه برابر با چهل درهم) را به عنوان مِهریه خدیجه تعیین کرد.[۵] در منابع دیگر، مهریه را بیست شتر جوان[۶] یا پانصد درهم[۷] ذکر کردهاند. طبرسی (درگذشت ۵۴۸ق) نیز همین مقدار را برای مهر همه همسران پیامبر(ص) دانسته است.[۸]
خواستگاری خدیجه از پیامبر و انگیزه ازدواج
آشنایی پیامبر و خدیجه در جریان کاروان تجاری خدیجه به شام رخ داد. پیامبر(ص) به پیشنهاد ابوطالب و دعوت خدیجه با سرمایه خدیجه تجارت نمود.[۹] میسره، غلام خدیجه، پس از بازگشت از سفر، از درستکاری و اخلاق نیک پیامبر نزد خدیجه سخن گفت.[۱۰] خدیجه به پیامبر علاقهمند شد و از طریق واسطهها نظر او را درباره ازدواج جویا شد. پیامبر موافقت کرد و ابوطالب و حمزه از طرف پیامبر، خدیجه را از عمویش عمرو بن اسد خواستگاری کردند.[۱۱]
به روایتی دیگر، خدیجه پس از بازگشت کاروان از شام خود مستقیماً به پیامبر(ص) پیشنهاد ازدواج داد و گفت که به سبب خویشاوندی، امانتداری، خوشاخلاقی و راستگویی پیامبر خواهان این پیوند است.[۱۲] در برخی منابع نیز از زنی به عنوان واسطه این ازدواج نیز یاد شده است.[۱۳] برخی منابع روایتی نقل کردهاند که خدیجه برای جلب رضایت پدرش خُویلد در این ازدواج، از شراب استفاده کرده است.[۱۴] محققان این روایت را ساختگی دانستهاند و گفتهاند که اگر صحیح بود، در همان زمان باید ازدواج باطل اعلام میشد.[۱۵] همچنین احتمال داده شده که این روایات را دشمنان بنیفاطمه جعل کرده باشند، زیرا امامان شیعه از این ازدواج متولد شدهاند.[۱۶]
برخی، انگیزه این ازدواج را ثروت خدیجه دانستهاند، در حالی که برخی پژوهشگران این دیدگاه را با سیره پیامبر(ص) و خواستگاری مستقیم خدیجه از پیامبر ناسازگار میدانند.[۱۷] عباس زریاب خویی (درگذشت: ۱۳۷۳ش) پژوهشگر تاریخ اسلام نیز معتقد است تمایل زنی چون خدیجه(س) به ازدواج با پیامبر(ص)، نشانگر جایگاه برجسته اجتماعی و شهرت پیامبر به امانتداری و درستکاری است.[۱۸]
سن پیامبر(ص) و خدیجه هنگام ازدواج
بر اساس نظر مشهور تاریخنگاران، پیامبر در زمان ازدواج با خدیجه ۲۵ ساله[۱۹] و خدیجه ۴۰ سال[۲۰] داشت. با این حال، منابع تاریخی سن خدیجه را بین ۲۱ تا ۴۶ سال[۲۱] و سن پیامبر را بین ۲۱ تا ۳۷ سال[۲۲] ذکر کردهاند. سید جعفر شهیدی (درگذشت: ۱۳۸۶ش) تاریخپژوه شیعه، احتمال داده است که با توجه به تعداد فرزندان، سن خدیجه کمتر از ۴۰ سال بوده باشد.[۲۳] همچنین به گفته سید جعفر مرتضی عاملی (درگذشت: ۱۳۹۸ش) پژوهشگر تاریخ اسلام، اکثر مورخان سن ۲۸ سال را برای خدیجه هنگام ازدواج تأیید کردهاند.[۲۴]
آیا خدیجه قبل از پیامبر ازدواج کرده بود؟
تمامی فرزندان پیامبر(ص) جز ابراهیم از خدیجه(س) بودند.[۲۵] منابع، شش فرزند برای آن دو ذکر کردهاند: فاطمه(س)، قاسم، عبدالله، زینب، رقیه و امکلثوم.[۲۶] برخی منابع تاریخی گزارش کردهاند که خدیجه پیش از ازدواج با پیامبر دو بار ازدواج کرده بود.[۲۷] بر این اساس، زینب، رقیه و امکلثوم گاهی بهعنوان دختران خدیجه و دخترخوانده پیامبر در نظر گرفته شدهاند. با این حال، شماری از عالمان شیعه معتقدند خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر دوشیزه بود.[۲۸] و زینب، رقیه و امکلثوم، دختران خواهر خدیجه بودهاند نه خود او.[۲۹]
پانویس
- ↑ ابنقتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م. ص۱۳۲.
- ↑ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ۱۳۹۱ش، ص۵۷.
- ↑ مرادی، «خدیجه»، ج۲۲، ذیل مدخل.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۷.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، دار المعارف، قاهره، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۹۷.
- ↑ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ۱۳۹۱ش، ص۵۶.
- ↑ استرابادی، آثار احمدی، ۱۳۷۴ش.ص۷۲.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۷۵.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۳ و ۱۰۴ و ۱۰۵.
- ↑ الحلبی، السیرة الحلبیه، دار الكتب العلمية، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۳ و ۱۰۴ و ۱۰۵؛ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ ابنهشام، السیرة النبویة، قاهره، ج۱، ص۱۲۲.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیه، دار الكتب العلمية، ج ۱، ص۱۹۹؛ سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ زریاب خویی، سیره حضرت رسول، ۱۳۸۸ش، ص۹۶.
- ↑ زریاب خویی، سیره حضرت رسول، ۱۳۸۸ش، ص۹۶.
- ↑ قدردان قراملکی، پاسخ به شبهات کلامی دفتر سوم: درباره پیامبر اعظم، ص۳۳-۳۴.
- ↑ زریاب خویی، سیره حضرت رسول، ۱۳۸۸ش، ص۹۵و ۹۶.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۰؛ بخاری، التاریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳؛ ابنهشام، السیرة النبویة، قاهره، ج۱، ص۱۲۱؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۹۸؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۵.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۷؛ طهماز، السیدة خدیجة أمالمؤمنین و سباقة الخلق إلی الإسلام، ۱۴۱۷ق، ص۳۷ و ۳۸ و ۳۹.
- ↑ طهماز، السیدة خدیجة أمالمؤمنین و سباقة الخلق إلی الإسلام، ۱۴۱۷ق، ص۳۶؛ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۱۸.
- ↑ شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۲ش، ص۴۲.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۰۰.
- ↑ ابنقتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م. ص۱۳۲.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۶؛ بخاری، التاریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳.
- ↑ ابنقتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۱۳۳؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ ابنشهرآشوب، مناقب آل أبیطالب(ع)، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۰۶؛ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۰۷ تا ۲۱۳.
- ↑ کوفی، الاستغاثه، بیتا، ج۱، ص۶۸؛ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۰۸.
منابع
- آیتی، محمدابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام محمد، تجدید نظر و اضافات ابوالقاسم گرجی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۹۱ش.
- ابنسعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
- ابنشهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب(ع)، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۱۲ق.
- ابنعبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، بیروت، دارالجلیل، ۱۴۱۲ق.
- ابنقتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، تصحیح و تنظیم: عکاشه ثروت، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۲م.
- ابنهشام، السیرة النبویة، قاهره، مکتبة محمد علی صبیح و أولاده، بیتا.
- استرابادی، احمد بن حسن، آثار احمدی، تاریخ زندگانی پیامبر اسلام و ائمه اطهار، به کوشش میرطاهر محدث، تهران، نشر میراث مکتوب، انتشارات قبله، ۱۳۷۴ش.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الصغیر، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۶ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف، قاهره، دار المعارف، ۱۳۹۴ق.
- حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۷ق.
- زریاب خویی، عباس، سیره حضرت رسول، تهران، سروش، ۱۳۸۸ش.
- شهیدی، سید جعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، تهران، علمی فرهنگی، ۱۳۹۲ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، قم، مؤسسة آلالبیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، ۱۳۷۶ش.
- طهماز، عبدالحمید محمود، السیدة خدیجة أم المؤمنین وسباقة الخلق إلی الإسلام، دمشق، دار القلم، ۱۴۱۷ق.
- عاملی، سید جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، مرکز الاسلامی للدراسات، ۱۴۲۷ق.
- قدردان قراملکی، محمدحسن، پاسخ به شبهات کلامی دفتر سوم: درباره پیامبر اعظم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- کوفی، علی بن احمد، الاستغاثه فی بدع الثلاثه، بینا، بیتا.
- محمودپور، محمد، «خدیجه»، دانشنامه جهان اسلام، ج۱۵، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- مرادی، عبدالحمید، «خدیجه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۲، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا.
- مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
- یعقوبی، احمد بن ابییعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بیتا.
