آیه خمس: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Salvand جز ویرایش نگارشی |
imported>Salvand جز ←لید: لینک کلمات |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''آیه خُمس''' چهل و یکمین [[آیه]] [[سوره انفال]] است که پرداخت [[خمس|خُمس]] را [[واجب]] کرده و مصارف شش‌گانهٔ آن را بیان کرده است. این آیه هنگامی نازل شد که در بین مسلمانان در مورد تقسیم غنایم جنگی اختلاف رخ داد. اگرچه آیه در زمان جنگ و در کنار آیات جهاد نازل شده است، [[فقیه|فقیهان]] شیعه بر اساس روایات قائل‌اند واژه غنیمت در این آیه مختص غنیمت جنگی نیست و شامل هر گونه درآمد، سود و منفعتی می‌شود و خمس به آن تعلق می‌گیرد. طبق [[فتوا]]ی مشهور فقیهان شیعه، شش سهمِ خمس، در دو دستهٔ [[سهم امام]] و [[سهم سادات]] قرار می‌گیرد. | '''آیه خُمس''' چهل و یکمین [[آیه]] [[سوره انفال]] است که پرداخت [[خمس|خُمس]] را [[واجب]] کرده و مصارف شش‌گانهٔ آن را بیان کرده است. این آیه هنگامی [[نزول قرآن|نازل]] شد که در بین مسلمانان در مورد تقسیم غنایم جنگی اختلاف رخ داد. اگرچه آیه در زمان جنگ و در کنار آیات [[جهاد]] نازل شده است، [[فقیه|فقیهان]] شیعه بر اساس [[حدیث|روایات]] قائل‌اند واژه غنیمت در این آیه مختص غنیمت جنگی نیست و شامل هر گونه درآمد، سود و منفعتی می‌شود و خمس به آن تعلق می‌گیرد. طبق [[فتوا]]ی مشهور فقیهان شیعه، شش سهمِ خمس، در دو دستهٔ [[سهم امام]] و [[سهم سادات]] قرار می‌گیرد. | ||
==متن آیه خمس== | ==متن آیه خمس== | ||
نسخهٔ ۱۰ آوریل ۲۰۱۸، ساعت ۱۰:۰۳
آیه خُمس چهل و یکمین آیه سوره انفال است که پرداخت خُمس را واجب کرده و مصارف شش‌گانهٔ آن را بیان کرده است. این آیه هنگامی نازل شد که در بین مسلمانان در مورد تقسیم غنایم جنگی اختلاف رخ داد. اگرچه آیه در زمان جنگ و در کنار آیات جهاد نازل شده است، فقیهان شیعه بر اساس روایات قائل‌اند واژه غنیمت در این آیه مختص غنیمت جنگی نیست و شامل هر گونه درآمد، سود و منفعتی می‌شود و خمس به آن تعلق می‌گیرد. طبق فتوای مشهور فقیهان شیعه، شش سهمِ خمس، در دو دستهٔ سهم امام و سهم سادات قرار می‌گیرد.
متن آیه خمس
آیه خمس آیه چهل و یکم سوره انفال است که حکم خُمس را بیان می‌کند: وَ اعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شیءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیتَامَی وَ الْمَسَاکینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِن کنتُمْ ءَامَنتُم بِاللَّهِ وَ مَا أَنزَلْنَا عَلی عَبْدِنَا یوْمَ الْفُرْقَانِ یوْمَ الْتَقَی الْجَمْعَانِ وَ اللَّهُ عَلی کلّ شیءٍ قَدِیر (ترجمه: بدانید هر گونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خدا، و برای پیامبر، و برای ذی القربی و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه (از آنها) است، اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدایی حق از باطل، روز درگیری دو گروه (روز جنگ بدر) نازل کردیم، ایمان آورده‌اید. و خداوند بر هر چیزی تواناست)
شأن نزول
پس از غزوه بدر تعدادی از مسلمانان بر سر تقسیم غنایم جنگی مشاجره کردند و خداوند برای ریشه‌کن کردن اختلاف، غنائم را دربست در اختیار پیامبر(ص) گذاشت تا طبق صلاحدید خویش آن را میان جنگجویان تقسیم کند. پیامبر(ص) نیز غنایم را به طور مساوی بین آنان تقسیم کرد. این آیه نازل شد و بیان کرد که یک‌پنجم غنایم برای خدا، پیامبر(ص)، ذی القربی، یتیمان، مسکینان و واماندگان در راه است.[۱]
مقصود از ذی‌القربی و دیگر واژگان
- ذی القربی یعنی خویشان و نزدیکان شخص؛ اما به دلیل وجود روایات فراوانی که در کتاب‌های حدیثی شیعه و اهل سنت آمده است، منظور از ذی القربی در این آیه، فقط امامان شیعه هستند.[۲]
- منظور از یتیمان، مسکینان و ابناء سبیل، فقط یتیمان، مسکینان و در راه ماندگانِ بنی‌هاشم و سادات هستند. گرچه ظاهر آیه مطلق است و قیدی در آن دیده نمی‌شود، اما به واسطه روایات زیادی که در تفسیر آیه وجود دارد، خمس به بنی‌هاشم اختصاص پیدا می‌کند.[۳]
گسترش محدوده خمس به تمام غنایم
عالمان شیعه با تکیه بر روایات اهل‌بیت(ع) بر این باور‌ند که مقصود از غنیمت در این آیه
هر چیزی است که غنیمت شمرده شود؛ هرچند غنیمتِ از کفار در جنگ نباشد.[۴] طبرسی صاحب مجمع البیان با استدلال به آیه می‌گوید علمای شیعه معتقدند خمس در هر فایده‌ای که برای انسان فراهم می‌شود، واجب است؛ اعم از اینکه از راه کسب و تجارت باشد یا از راه گنج و معدن، و یا آنکه با غواصی از دریا خارج کنند.[۵]
بنابراین از نظر علمای شیعه، «غنیمت» معنای گسترده‌ای دارد و هر گونه درآمد و سود و منفعتی را شامل می‌شود؛ زیرا معنی لغوی این کلمه، عمومیت دارد و دلیل روشنی بر تخصیص آن در دست نیست و صِرف قرارگرفتن آیه در کنار آیات جهاد، نمی‌تواند مانع عمومیت آن شود.[۶]
مصارف خمس
بر اساس این آیه، خمس به شش سهم تقسیم می‌شود که طبق فتوای مشهور فقهای شیعه در دو دستۀ سه‌تایی قرار می‌گیرد:
- سهم امام: سهم خدا و رسول و ذوی القربی به پیامبر(ص) و پس از وی به امام معصوم تعلق دارد.
- سهم سادات: این سهم به ساداتِ فقیر، یعنی یتیمان، مساکین و در راه ماندگانِ سید تعلق می‌گیرد.[۷]
پانویس
منابع
- ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، قم، نشر ادب حوزه، ۱۳۶۳ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسة آل البیت، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- حسکانی، عبید الله بن عبدلله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فی الآیات النازله فی اهل البیت، بیروت (لبنان)، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، الطبعه الاولی، ۱۳۹۳ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات فی الفاظ القرآن، بیروت (لبنان)، دار القلم، ۱۴۱۲ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، نشر اسلامی جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن الحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج ۷، ص۱۷۲.
- ↑ حر عاملی، وسایل الشیعه، ج ۹، کتاب الخمس؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۲۱-۲۱۸.
- ↑ حر عاملی، وسایل الشیعه، ج۹، کتاب الخمس؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۲۱- ۲۱۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۹۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۶۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۱۸۱.
- ↑ علامۀ حلی، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۲۵.