سهم سادات

سهم سادات بخشی از خمس است که به سادات (نسل بنی‌هاشم) نیازمند می‌رسد.

فقیهان شیعه، با استناد به آیه خمس بخشی از خمس را متعلق به سادات نیازمند می‌دانند که به سهم سادات شناخته می‌شود. آنان مراد از «يَتامىٰ»، «مساكين» و «ابن السبيل» را در این آیه، يتيمان، مساکین و در راه ماندگان از نسل بنی‌هاشم می‎دانند. بنا به گفته صاحب جواهر، مشهور فقهای شیعه معتقدند سهم سادات تنها به کسانی تعلق می‌گیرد که از طریق پدر به هاشم بن عبدمناف برسند و کسی که مادرش سیده (میرزا) باشد، سهم سادات به او نمی‌رسد.

درباره چگونگی پرداخت سهم سادات، نظر یکسانی وجود ندارد؛ بیشتر مراجع تقلید بر این باورند که باید آن را به حاکم شرع یا مرجع تقلید تحویل داد و یا با اجازه او، به سادات نیازمند پرداخت کرد؛ اما برخی دیگر در پرداخت سهم سادات، اجازه مجتهد را شرط نمی‌دانند و معتقدند می‌توان آن را مستقیم به سید فقیر داد.

فلسفه اختصاص بخشی از خمس به سادات را برای جبران ممنوعیت پرداخت صدقه غیر سادات به آنان دانسته‌اند. به گفته آیت‌الله مکارم شیرازی، سهم سادات باید به سادات نیازمند داده شود ازاین‌رو اگر سهم سادات، از نیازمندى ساداتِ بیشتر باشد، باید آن را به بیت‌المال بازگرداند و در مصارف دیگر مصرف کرد. همان طور که اگر سهم سادات کفایت آنها را ندهد باید از بیت‌المال و یا زکات به آنها داد.

مطهری در تبیین اختصاص سهمی از خمس به سادات گفته این که کسی خیال کند بنابر مذهب شیعه، بودجه کلانی برای سادات قرار داده شده تا سادات را به این وسیله پولدار کنند تصوری اشتباه است. از غیر بودجه خمس می شود غیر سید را ثروتمند کرد اما از بودجه خمس که به سید می‌دهند، به هیچ وجه جایز نیست آنقدر به او داد که از حد زندگی عادی و سالانه‌اش بیشتر باشد و این مَثَل عوامانه که، به سید خمس می رسد گرچه ناودان خانه اش از طلا باشد، دروغ است. به سید خمس نمی‌رسد گر چه ناودان خانه هم نداشته باشد، اما به شرط اینکه قدرت کار داشته باشد و بتواند کار کند و زندگی‌اش را اداره کند. افزون براین که دادن خمس به سادات شرایطی دارد از قبیل اینکه مُتَجاهِر به فسق نباشد، در راه فسق پول خرج نکند، علاوه بر اینها فقیر باشد یعنی نه واقعا ثروتی داشته باشد که از آن ثروت بتواند زندگی کند و نه قدرتی داشته باشد که با آن قدرت بتواند کار کند. پس اگر سیدی در قدرت و توانایی‌اش است که به اندازه یک زندگی متعارف و معمولی البته مقرون به قناعت نه مقرون به اسراف برود کسب و کار بکند، نمی شود به او خمس داد.

جستار وابسته

• سهم امام
• زکات
• خمس