عُدّةُ الدّاعی و نَجاحُ السّاعی کتابی است به زبان عربی در موضوع ادعیه و اخلاق، تألیف احمد بن محمد بن فهد حلی (متوفای ۸۴۱ق). این کتاب مشهورترین اثر ابن فهد حلی و از کتاب‌های مهم در موضوع خود است و چندین بار با ترجمه‌های مختلف فارسی منتشر شده است. مؤلف در ابوابی شش‌گانه به مباحثی همچون تعریف دعا، ترغیب بر آن، چگونگی و آداب دعا خواندن پرداخته و در هر باب، احادیث مربوط به آن موضوع را گردآوری کرده است. ابن فهد خود این کتاب را تلخیص کرده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | احمد بن فهد حلی (متوفای۸۴۱ق) |
| موضوع | ادعیه |
| سبک | روایی |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دارالاضواء |
درباره مؤلف
ابوالعباس جمال‌الدین احمد بن شمس‌الدین محمد بن فَهْد حِلّی اَسَدی (۷۵۷-۸۴۱ق) از عالمان، فقیهان و محدّثان امامی و شهرت او بیشتر در اخلاق، دعا و سیر و سلوک است. او در ۸۴۱ق کربلا وفات یافت و در باغ نقیب علویین به‌خاک سپرده شد.[۱]
علت نام‌گذاری
مؤلف در مقدمه کتاب می‌نویسد چون مناجات با خداوند وسیله نجات و کلید عطاست و اینکه برای اجابت دعا اسباب و خصوصیاتی است، به تألیف این اثر روی آورده و آن را «عدّه الداعی و نجاح الساعی» نام نهاده است.[۲]
ابواب کتاب
ابن فهد، کتاب خود را این‌چنین تقسیم کرده است:
- مقدمه: در تعریف دعا و معنای لغوی و اصطلاحی آن است. مقدمه که مختصر است بیشتر عنایت به ذکر اخبار «مَن بَلَغ» دارد که هر کس حدیثی در استحباب چیزی بشنود و به آن عمل کند ثواب آن را می‌برد، اگر چه پیامبر(ص) آن را نگفته باشد.[۳] [۴]
این کتاب شامل شش باب است که عبارتند از:
- باب اول، ترغیب بر دعا است از راه عقل و نقل؛ در این باب ابتدا دلیلی عقلی بر لزوم دعا کردن بنده آورده، پس از آن روایات پیامبر(ص) و ائمه(ع) را ذکر کرده است. همچنین آیات قرآن را آورده و بر آنها استدلال نموده است. مؤلف در بین مطالب، اشکالات متعددی که ممکن است به ذهن انسان خطور کند را مطرح کرده و به آنها جواب‌های کاملی داده است.
- باب دوم، در اسباب اجابت دعا؛ ابن فهد در این قسمت، هفت عامل اساسی را مطرح کرده از جمله خود دعا، وقت دعا، مکان دعا، اوقات دعا و... سپس پیرامون هر یک، روایات مربوطه را ذکر کرده است.
- باب سوم، در دعا کننده: این باب در ۲ بخش مرتب شده؛
اول، آنها که دعایشان مستجاب می‌شود.
دوم، آنها که دعایشان مستجاب نمی‌شود. و روایات دربارهٔ هر یک. - باب چهارم، در چگونگی خواندن دعا؛ شامل:
- مقدمات دعا، مانند: طهارت، استعمال بوی خوش، استقبال قبله و...
- آداب مقارن دعا مانند تکرار، مخفی کردن دعا، گروهی دعا کردن و...
- آداب بعد از دعا، مانند همیشگی بودن دعا، کشیدن دست به صورت و صلوات فرستادن، ترک گناهان بعد از دعا و...
- خاتمه، بحثی در ریا و عُجب با استفاده از روایات معصومین(ع) که شامل معنای آنها، خطرات، راه علاج و... می‌شود.
- باب پنجم، در ذکر است. ابن فهد استحباب ذکر در همه اوقات را متذکر شده و سپس بعضی از اذکار را از جمله ذکر تحمید، تهلیل و تکبیر، تسبیحات اربعه و... بر شمرده است.
- باب ششم، در تلاوت قرآن: ابن فهد درباره قرآن در خانه داشتن و قرائت آن، قرائت قرآن قبل از خواب، شفا گرفتن به قرآن و... سخن می‌گوید. در پایان این باب نیز، فوایدی از آیات و سور قرآن ذکر کرده است.
- خاتمه: ابن فهد حلی، در خاتمه، اسماء الحسنی را با ذکر روایتی از پیامبر(ص) بیان کرده، پس از آن هر یک از ۹۹ اسم الهی را توضیحی مختصر داده و در پایان سخنی در مورد تکثّر اسماء الهی و یگانه بودن خداوند و وجه جمع این دو بیان نموده است.[۵] [۶] [۷]
نویسنده پس از مقدمه درباره تعریف دعا، در باب اول نخستین روایت را از امیرالمؤمنین(ع) نقل کرده که نشانگر نیازمندی انسان به دعا درتمام حالات و شرائط است. امام علی(ع) در این روایت فرمود: کسی که مبتلا به بلایی می شود (هر چند بسیار بزرگ) نیازمندی‌اش به دعا بیشتر از کسی نیست که فعلاً در عافیت است ولی در امان از بلا نیست( یعنی ممکن است او هم مبتلا وگرفتار به بلا بشود.) [۸] [یادداشت ۱] آخرین مطلب کتاب فرازی از روایت پیامبر(ص) درباره اسماء الله است. جبرئیل در این فراز به پیامبر گفت: هر کس بگوید: (اسئلك يا الله ان لا تُشَوِّه خَلقي بالنار) خدایا از تو می‌خواهم که که اندام و بدنم را با آتش تغییر ندهی. خداوند جبار می‌فرماید: ای بنده من از من رهایی از دوزخ را خواستی، ملائکه من شاهد باشید که او را از آتش دوزخ رهایی بخشیدم و پدر و مادر و برادران و خانواده و فرزندان و همسایگانش را نیز از دوزخ رهایی بخشیدم. و شفاعت او را در باره هزار نفر که مستحق دوزخ هستند پذیرفتم و او را از دوزخ پناه دادم. در پایان جبرئیل به رسول خدا گفت: ای محمد اینها را به پرهیزکاران تعلیم بده و به منافقان نیاموز که اگر خدا بخواهد هر کس این دعا را بخواند مستجاب خواهد شد واین دعای فرشتگان هنگام طواف بر گرد بیت‌المعمور است.[۹]
پژوهش‌های پیرامون کتاب
تلخیص کتاب
مؤلف پس از تألیف کتاب، تلخیص آن را با نام «نبذة الباغی فی ما لا بد منه من آداب الداعی» تألیف کرد.. علت آن را هم این دانسته که کتاب حاضر برای کسانی است که تفصیل را بخواهند.[۱۰]
ترجمه
کتاب «عدة الداعی» در چند نوبت ترجمه شده است. از جمله ترجمه‌های کتاب، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ترجمه کتاب توسط علی بن حسن زواری با نام «مفتاح النجاة» که از شاگردان محقق کرکی و استاد ملا فتح‌الله کاشانی است.
- ترجمه‌ای توسط نصیر الدین، محمد انصاری در سال ۹۶۷ق
- ترجمه کتاب توسط سید صادق توشخانکی در سال ۱۳۰۱ق.[۱۱]
- ترجمه محمد حسین نائیجی با عنوان آداب راز و نیاز به درگاه بی‌نیاز، قدس، چاپ دوم ۱۳۸۶ش.
- ترجمه حسین فشاهی، کتابفروشی جعفری، مشهد
- ترجمه حسین غفاری ساروی با عنوان آئین بندگی و نیایش، مؤسسه معارف اسلامی، ۱۴۱۷ق، قم. [۱۲]
چاپ
این کتاب، بارها در هند و ایران به چاپ رسیده است. برخی چاپ‌ها عبارتند از:
پانویس
- ↑ نور‌محمدی، «التعقیبات و الدعوات ابن فهد حلی»، ۱۳۷۷ش، ص۹۰.
- ↑ حلی، عدة الداعی، ص۸.
- ↑ حلی، عدة الداعی، مقدمه کتاب، ص۹.
- ↑ حلی، عدة الداعی، ۱۳۷۵ش، فهرست ترجمه کتاب.
- ↑ حلی، عدة الداعی، مقدمه کتاب، ص۹.
- ↑ حلی، عدة الداعی، ۱۳۷۵ش، فهرست ترجمه کتاب.
- ↑ مردی، «عدّه الداعی از ابن فهد حلی»، بنیاد فرهنگی امامت.
- ↑ ابن فهد حلی، عدةالداعی، قم مکتبه وجدانی، ج۱، ص۱۲.
- ↑ ابن فهد حلی، عدة الداعي، قم مکتبه وجدانی، ج۱، ص۳۱۶.
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۲۴، ص۳۶.
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۴، ص۱۱۶.
- ↑ مردی، «عدّه الداعی از ابن فهد حلی»، بنیاد فرهنگی امامت.
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۴، ص۱۱۶. عباسعلی مردی، عدّه الداعی از ابن فهد حلی.
یادداشت
- ↑ ما من احد ابتلى وان عظمت بلواه باحق بالدعا من المعافى الذى لا يأمن من البلاء.
منابع
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، بیروت، دارالاضواء.
- حلی، احمد بن فهد، عدة الداعی، قم، مکتبة وجدانی.
- حلی، احمد بن فهد، عدة الداعی، قم، ترجمه حسین غفاری، بنیاد معارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
- مردی، «عدّه الداعی از ابن فهد حلی»، سایت امامت، تاریخ انتشار: ۲۸ خرداد ۱۳۹۳ش.
- نور‌محمدی، محمد‌جواد، «التعقیبات و الدعوات ابن فهد حلی»، در مجله میراث حدیث شیعه، دفتر اول، ۱۳۷۷ش.
پیوند به بیرون