المَقامُ الاَسْنیٰ فی تفسیر الأسماء الحُسْنیٰ کتابی به زبان عربی اثر ابراهیم بن علی کفعمی، عالم شیعی قرن نهم هجری است. این کتاب در موضوع تفسیر اسامی خدا نوشته شده است. مؤلف با توجه به کتاب‌های موجود در این حوزه، با حذف اسامی تکراری به شرح و تفسیر اسماء الله پرداخته است. کفعمی در نگارش کتاب، از منابع متعددی در موضوعات مختلف بهره برده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | کفعمی |
| موضوع | اسماء الله |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسة قائم آل محمد |
| تاریخ نشر | ۱۳۷۱ ش |
درباره مؤلف
تقی‌الدین ابراهیم بن علی عاملی کفعمی از عالمان شیعه در قرن نهم هجری است. وی در جبل عامل می‌زیسته و نسبش به حارث همدانی می‌رسد. کفعمی به دلیل مهارت در دانش‌های مختلف در عصر خویش و تسلط به علوم متعدد، تألیفات متنوعی را پدید آورده است؛ از این رو شخصیت‌نگاران و تراجم‌نویسان درباره او به بزرگی یاد کرده‌اند. المصباح و البلد الامین از جمله آثار مشهور وی در دعا و زیارات است.
سخن آقابزرگ
آقا بزرگ تهرانی در الذریعه درباره این کتاب می‌نویسد:
- «کتاب المقام الأسنی فی شرح الأسماء الحسنی، نوشته شیخ ابراهیم کفعمی است. وی این کتاب را در آخر کتاب البلد الأمین آورده است. مؤلف در این کتاب عبارت‌های سه گانه‌ای را در بیان ۹۹ اسم از اسماء الهی آورده و با جمع میان آنها عبارت چهارمی را علاوه بر شرح و توضیح هر یک مطرح نموده است و آن را «المقام الأسنی» نامیده است. او در پایان این شرح عبارت پنجمی نیز در اسماء الهی به ترتیب حروف الفبا آورده است.»[۱]
نام کتاب
بین علمای تراجم، درباره نام اصلی کتاب اختلاف بوده و سه نام ذکر شده است:
- المقصد الأسنی فی شرح الأسماء الحسنی
- المقام الأسنی فی شرح الأسماء الحسنی
- المقام الأسنی فی تفسیر الأسماء الحسنی[۲] [۳]
شیوه نگارش و محتوا
مؤلف در این کتاب ۱۳۷ نام از نام‌های خداوند تعالی را شرح و تفسیر نموده است. شیخ تقی الدین کفعمی در مقدمه کتاب سخن سه تن از علمای بزرگ را درباره اسماء الهی آورده که هر یک ۹۹ نام از اسماء خداوند را بیان کرده‌اند:
- احمد بن فهد حلی (متوفای ۸۴۱ق)، مؤلف کتاب «عُدة الداعی و نجاح الساعی»
- شهید اول، محمد بن مکی عاملی (شهادت ۷۸۶ق)، مؤلف کتاب «اللمعة الدمشقیة»
- شیخ فخر الدین محمد بن محاسن، مؤلف کتاب «الجواهر»
کفعمی می‌نویسد: اسمائی که این سه تن نقل کرده‌اند، برخی مشترک و برخی غیر مشترک است، لذا با حذف اسامی تکراری، به شرح و توضیح آن اسماء می‌پردازم.
سپس به شرح و توضیح اسماء الهی پرداخته که اولین آنها نام مبارک «الله» است. در پایان کتاب نیز به ترتیب حروف الفبا، ۱۱۱۷ نام از نام‌های خدا را در قالب دعایی زیبا آورده است.[۴]
منابع کتاب
کفعمی در شرح و تفسیر اسماء الهی به منابع مهمی از کتاب‌های معتبر لغت، دعا، تفسیر، عقاید و غریب قرآن استناد کرده است از جمله:
- تفسیر اسماء الله تعالی الحسنی، نوشته غزالی
- توحید، نوشته شیخ صدوق
- الجواهر، نوشته بادرائی
- مهج الدعوات، نوشته ابن طاووس
- الدر المنتظم فی السرّ الأعظم، نوشته محمد بن طلحة
- درّة الغواص فی أوهام الخواص، نوشته حریری
- مصباح المتهجد، نوشته شیخ طوسی
- الصحاح، نوشته جوهری
- عدة الداعی، نوشته ابن فهد حلی
- غریب القرآن و نزهة القلوب، نوشته عزیزی
- الغریبین (غریب القرآن و غریب الحدیث)، نوشته هروی
- فصول العقائد، نوشته خواجه نصیرالدین طوسی
- القواعد و الفوائد، نوشته شهید اول
- مشارق الانوار، نوشته رجب برسی
- منتهی السؤول، نوشته علی بن یوسف بن عبد الجلیل[۵]
نسخ خطی
- نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد مقدس. تاریخ نگارش آن اواسط ماه رجب سال ۱۰۹۰ق در شهر شیراز بوده و به خط ابن احمد بن علی حسن علی است. این نسخه در آخر کتاب البلد الأمین آمده و از روی نسخه مصنف نگاشته شده و با آن مقابله و تصحیح شده است. برخی حواشی مصنف نیز در این نسخه آمده است.[۶]
- نسخه‌ای خطی با نام المقصد الاسنی در مجموعه کتب خطی کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.[۷]
پانویس
منابع
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، بیروت، دارالاضواء.
- کفعمی، ابراهیم بن علی، المقام الأسنی فی تفسیر الأسماء الحسنی، قم، مؤسسة قائم آل محمد، ۱۳۷۱ش.
- معینی، محسن، کتابشناسی شروح اسماء الحسنی، آینه پژوهش، آذر و دی ۱۳۷۴ش، شماره ۳۵.
- مرکز تحقیقات علوم اسلامی نور، کتابشناسی جامع الاحادیث.