سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ عباس قمی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۴۴ق |
| موضوع | حدیثی |
| سبک | تاریخی و روایی |
| زبان | عربی |
| مجموعه | دو جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دار الاسوه |
سَفینَةُ البِحار و مَدینَةُ الحِکَمِ و الآثار مَعَ تَطبیقِ النُّصوصِ الواردَة فیها عَلی بِحارِالأنوار معروف به سفینة البحار، یکی از جوامع حدیثی شیعه نوشته شیخ عباس قمی. مؤلف، با هدف ارائه فهرستی موضوعی و مرتب شده بر اساس الفبا، احادیث کتاب بحار الانوار مجلسی را در بیش از ۱۷۰۰ موضوع، دستهبندی کرده است.
درباره نویسنده
عباس بن محمدرضا القمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق)[۱] مشهور به شیخ عباس قمی و محدث قمی، عالم شیعی در قرن چهاردهم هجری قمری است. او در علم حدیث و تاریخ و نیز در فن وعظ و خطابه، نامدار بوده است. شیخ عباس قمی، صاحب تألیفات بسیاری است که مشهورترین آنها عبارتند از مفاتیح الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال.[۲] محدث قمی در سال ۱۳۵۹ق در نجف درگذشت و در حرم امام علی(ع) دفن شد.[۳]
انگیزه نگارش
چنانکه محدث قمی در مقدمه کتاب آورده، بسیاری از مطالب بحارالانوار در جای مناسب خود ذکر نشده، به همین دلیل به تالیف این مجموعه پرداخت تا پژوهشگران را در رسیدن به مقصود یاری کند.[۴]
ویژگیها
- کتاب سفینة البحار گزیدهای از بحارالانوار است که ۱۷۰۰ موضوع در آن به ترتیب حروف الفبا و بر اساس ریشه ثلاثی مجرد کلمات تنظیم شده است.
- مؤلف، آیات و روایات را بهصورت گزینشی انتخاب کرده است. مثلا در باب «علم» از ۱۲۲ حدیث بحارالانوار تنها دو روایت را آورده است.
- در تنظیم مدخلها، از عناوین شناختهشدهتر مانند کنیه یا لقب استفاده شده است؛ مثلاً شرح حال حارث بن سعید تحت عنوان کنیه مشهورش ابوفراس الحمدانی آمده است.[۵] [۶]
- ساختار کتاب مشابه نهایهِ ابناثیر است و با واژه «اَبب»[۷] آغاز و با «یوم» پایان مییابد.[۸]
- مؤلف کتاب را با نام پیامبر(ص) و امامان شیعه پایان برده و تاریخ تکمیل آن را ۱۷ ربیعالاول (مصادف با میلاد پیامبر و امام صادق(ع)) ۱۳۴۴ق ثبت کرده است.[۹]
مقایسه با سایر جوامع حدیثی
| جوامع مهم حدیثی شیعه | مؤلف | متوفای | تعداد احادیث | توضیحات |
|---|---|---|---|---|
| المحاسن | احمد بن محمد برقی | ۲۷۴ق | حدود ۲۶۰۴ | مجموعه روایاتی با موضوعات مختلف مانند فقه و اخلاق |
| کافی | محمد بن یعقوب کلینی | ۳۲۹ق | حدود ۱۶۰۰۰ | اقسام احادیث اعتقادی، اخلاقی، آداب و فقهی |
| کتاب من لایحضره الفقیه | شیخ صدوق | ۳۸۱ق | حدود ۶۰۰۰ | احادیث فقهی |
| تهذیب الاحکام | شیخ طوسی | ۴۶۰ق | حدود ۱۳۶۰۰ | احادیث فقهی |
| الاستبصار فیما اختلف من الاخبار | شیخ طوسی | ۴۶۰ق | حدود ۵۵۰۰ | احادیث فقهی |
| الوافی | فیض کاشانی | ۱۰۹۱ق | حدود ۵۰۰۰۰ | دربردارنده احادیث کتب اربعه با حذف مکررات و شرح بعضی از آنها |
| وسائل الشیعه | شیخ حر عاملی | ۱۱۰۴ق | ۳۵۸۵۰ | احادیثِ فقهی کتب اربعه و بیش از هفتاد کتاب حدیثی دیگر |
| بحارالانوار | علامه مجلسی | ۱۱۱۰ق | حدود ۸۵۰۰۰ | جمعآوری اکثر روایات معصومین در موضوعات مختلف |
| مستدرک الوسائل | میرزا حسین نوری | ۱۳۲۰ق | ۲۳۵۱۴ | تکمیل احادیث فقهی وسائل الشیعه |
| سفینة البحار | شیخ عباس قمی | ۱۳۵۹ق | ۱۰ جلد | ارائه فهرستی موضوعی بر اساس الفبا برای کتاب بحار الانوار |
| جامع احادیث شیعه | آیت الله بروجردی | ۱۳۸۰ق | ۴۸۳۴۲ | گردآوری و باببندی احادیث فقهی شیعه |
| مستدرک سفینة البحار | شیخ علی نمازی | ۱۴۰۵ق | ۱۰ جلد | تکمیل سفینة البحار |
| الحیات | محمدرضا حکیمی خراسانی | ۱۴۴۳ق | ۱۲ جلد | ۴۰ فصل در موضوعات مختلف فکری ـ عملی |
| میزان الحکمه | محمدی ری شهری | ۱۴۴۳ق | ۲۳۰۳۰ | ۵۶۴ عنوان غیر فقهی |
کتابهای مرتبط
ترجمههای سفینة البحار
دو ترجمه فارسی از سفینة البحار منتشر شده است؛ یکی به ترجمه محمدباقر ساعدی خراسانی که توسط کتابفروشی جعفری در مشهد منتشر شده و دیگری ترجمه هادی صلواتی که در ۸ جلد و توسط انتشارات نوید اسلام در قم منتشر شده است.
مستدرک سفینة البحار
علی نمازی شاهرودی، کتاب مستدرک سفینة البحار را با هدف تکمیل کتاب سفینة البحار محدث قمی نوشته است. این کتاب نخستین بار در سال ۱۴۰۹ق توسط بنیاد بعثت و در ۱۰ جلد منتشر شد.[۱۰] جامعه مدرسین هم این کتاب را تجدید چاپ کرد.
فهرست موضوعی
سید مهدی شمسالدین در کتابی با عنوان «موضوعات الاخبار من کتاب سفینة البحار»، فهرستی موضوعی از محتوای کتاب سفینة البحار ارائه داده است. این کتاب در ۱۲۸ صفحه توسط دار النشر الاسلامی در قم و در ۱۳۷۱ش منتشر شده است.[۱۱]
«لآلی الاخبار من کتاب سفینة البحار» تألیف محمد شبر الحسینی که در ۴جلد در تهران و انتشارات محبان الحسین در ۱۳۸۹ش منتشر شده است.[۱۲]
وضعیت نشر
سفینة البحار در چند نوبت منتشر شده است:
- بار نخست با چاپ سنگی و در ۲ جلد منتشر شد.در این چاپ، ارجاعات محدث قمی به بحار الانوار با چاپ ۲۵ جلدی آن مطابق بود. یکی از ناشرین این نسخه، انتشارات فراهانی است.
- نشر اسوه وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه در ایران، این کتاب را در ۸ جلد و در سال ۱۴۱۴ق منتشر کرده است.
- بنیاد پژوهشهای اسلامی وابسته به آستان قدس رضوی، کتاب را در سال ۱۴۱۶ق در ۲ جلد و در سال ۱۳۸۳ش در ۴ جلد منتشر کرده است. این چاپ با مقدمه و اشراف علی اکبر الهی خراسانی منتشر شده است. در این نوبت از نشر، روایات سفینه با نسخه ۱۱۰ جلدی بحار الانوار تطبیق داده شدهاند. افزون بر آن، روایات به منابع اصلی که در تدوین بحار الانوار مورد مراجعه مجلسی بودهاند ارجاع داده شدهاند.[۱۳] [۱۴]
پانویس
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲۲۱.
- ↑ تهرانی، نقباء البشر، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۹۹۹.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ج۷، ص۴۲۵.
- ↑ قمی، سفینة البحار، مقدمه کتاب.
- ↑ قمی، مقدمه سفینة البحار، ص۳۲-۳۹.
- ↑ مختاری، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، ۱۳۷۸ش.
- ↑ قمی، سفینة البحار، نشر اسوه، ج۱، ص۱۳.
- ↑ قمی، سفینة البحار، نشر اسوه، ج۸، ص۷۶۶.
- ↑ قمی، سفینة البحار، نشر اسوه، ج۸، ص۷۷۷.
- ↑ مستدرک سفینة البحار، بنیاد محقق طباطبایی.
- ↑ مردی، سفینه البحار و مدینه الحکم و الآثار، پایگاه اطلاعرسانی حدیث شیعه.
- ↑ محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۱۳.
- ↑ محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۱۳.
- ↑ سفینة البحار ومدینة الحکم والآثار، بنیاد محقق طباطبایی.
منابع
- امین، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف.
- تهرانی، آقابزرگ، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، تحقیق سید عبدالعزیز طباطبایی و محمد طباطبایی بهبهانی، مشهد، دارالمرتضی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- سفینة البحار ومدینة الحکم والآثار، بنیاد محقق طباطبایی.
- قمی، عباس، الفوائد الرضویه، تهران، کتابخانه مرکزی، ۱۳۲۷ش.
- قمی، عباس، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، قم، اسوه.
- مردی، عباسعلی، سفینه البحار و مدینه الحکم و الآثار، پایگاه اطلاعرسانی حدیث شیعه.
- مستدرک سفینة البحار، بنیاد محقق طباطبایی.
- مختاری، علی، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، مجله کتاب ماه دین فروردین ۱۳۷۸ش.
کنگره بزرگداشت، محدث ربانی، نور مطاف، قم، ۱۳۸۹ش.
پیوند به بیرون