طاق کسری
 طاق کسری در مدائن | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | انوشیروان |
| تأسیس | ۵۵۰م (دوره ساسانی) |
| مکان | مداین-عراق |
| نام‌های دیگر | ایوان مداین، ایوان کَسریٰ |
| وقایع مرتبط | سقوط ۱۴ کنگره آن در شب ولادت پیامبر(ص) |
| مشخصات | |
| مساحت | ۳۰ متر بلندی |
طاقِ کَسریٰ، ایوانِ کَسریٰ یا ایوانِ مَدائِن، مشهورترین بنای ساخته‌شده توسط پادشاهان ساسانی که در شب ولادت پیامبر اسلام(ص) لرزید و ۱۴ کنگره آن سقوط کرد. مسلمانان پس از فتح مدائن، از ایوان کسری به عنوان محل نماز خواندن استفاده کردند. روایات تاریخی حاکی از نماز خواندن امام علی(ع) در این مکان است. طاق کسری در ۳۷ کیلومتری جنوب بغداد، پایتخت عراق و در نزدیکی شهر کوچک سلمان باک یا سلمان پاک است که مزار سلمان فارسی در آن قرار دارد.
معرفی
طاق کسری، ایوان کسری یا ایوان مدائن، مشهورترین بنای بازمانده از دوران ساسانی است که در مدائن و حدود ۴۰ کیلومتری جنوب بغداد، در ساحل شرقی رود دجله قرار دارد[۱] و ساخت آن به انوشیروان نسبت داده شده و تاریخ ساخت آن ۵۵۰م ذکر شده است.[۲] این بنا از آجر و گچ ساخته شده[۳] و ۳۰ متر بلندی دارد.[۴] طاق کسری هم‌اکنون در نزدیکی شهر کوچک «سلمان پاک» یا «سلمان باک» است؛ شهری که مزار سلمان فارسی در آن قرار دارد.[۵] قبر حُذَیْفَة بن یَمان نیز در نزدیکی ایوان کسری قرار دارد.[۶]
بخشی از ساختمان‌های اطراف ایوان کسری به دستور منصور عباسی با هدف استفاده از مصالح آن در ساخت شهر بغداد در سال ۱۴۶ قمری تخریب شد.[۷] با این حال خلیفه عباسی به دلیل هزینه فراوان انتقال مصالح از ادامه این کار پشیمان شد.[۸] بر اساس برخی منابع، وقوع سیل در سال ۱۸۸۸م منجر به ویران‌شدن بخش‌های دیگری از ساختمان‌های اطراف طاق کسری شده است.[۹] از دهه ۱۹۷۰م تلاش‌هایی برای جلوگیری از ریزش بخش‌های باقی‌مانده بنای شمالی طاق کسری صورت گرفت و از دهه ۱۹۸۰م، بخش تخریب شده ایوان مدائن با همکاری دانشگاه شیکاگو در بخش شمالی آن بازسازی شد.[۱۰]
پیامدهای ولادت پیامبر
بر اساس منابع اسلامی، ایوان کسری در شب ولادت پیامبر اسلام(ص) لرزید و ۱۴ کنگره آن سقوط کرد.[۱۱] این اتفاق به همراه رخدادهای دیگری مانند خاموش‌شدن آتش در آتشکده فارس پس از هزار سال، خشکیدن دریاچه ساوه و خواب عجیب موبدان و پادشاه ساسانی در همین شب،[۱۲] از ارهاصات و هشدارهایی دانسته شده که همراه با ولادت پیامبران رخ می‌داده است.[۱۳]امام خمینی سقوط کنگره ها را بی ارتباط به پیروزی انقلاب اسلامی ایران ندانسته و احتمال داده که سقوط ۱۴ کنگره از کنگره های طاق(ایوان) کسری که قصر ظلم بوده، نشانه این بوده که بنای ظلم شاهنشاهی در قرن ۱۴ یا بعد از ۱۴ قرن ازبین می رود و تمام بت های سنگی و نیز بت هایی که ملت ها تراشیده اند و بت‌پرستی‌ها به مرور از بین خواهند رفت.[۱۴] خاقانی شروانی و برخی شاعران فارسی‌زبان دیگر، عظمت «ایوان مدائن» و شکسته‌شدن آن را دستمایه اشعار خود قرار داده‌اند.[۱۵] خاقانی در «قصیده ایوان مدائن» با وجود توصیف عظمت تاریخی بنا، سرانجامِ ویرانی عظمت و شکوه پادشاهان را مایه عبرت معرفی می‌کند.[۱۶] برخی این شعر را از باشکوه‌ترین قصیده‌های فارسی دانسته‌اند.[۱۷] بیت اول این قصیده ۴۱ بیتی این است:
تبدیل شدن به محل خواندن نماز
سعد بن ابی‌وقاص پس از فتح مدائن ایوان کسری را محل نماز خواندن قرار داد.[۱۹] بر اساس منابع تاریخی، امام علی(ع) نیز در طاق کسری نماز خوانده است.[۲۰]
شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان، در بیان اعمال زیارت سلمان فارسی خواندن دو رکعت نماز در طاق کسری را توصیه کرده و دلیل آن را نماز خواندن امام علی(ع) در این مکان دانسته است.[۲۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ حسینی اشکوری، چکیده مقالات اولین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و عراق، ۱۳۹۳ش، ص۱۵۰.
- ↑ پیرنیا، تاریخ ایران باستان، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۲۹۳۱.
- ↑ عواد، الذخائر الشرقیة، ۱۹۹۹م، ص۲۲۶.
- ↑ مقدس، راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، [۱۳۸۸ش]، ص۳۴۸.
- ↑ قمی، اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، ۱۳۷۷ش، ص۶۲؛ فقیه بحرالعلوم، زیارتگاه‌های عراق، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۴۵۷.
- ↑ قزوینی، المزار، ۱۴۲۶ق، ص۱۲۳و۱۲۴.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۶۵۰-۶۵۱؛ مرعشی، غرر السیر، ۱۴۱۷ق، ص۳۷۰.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۶۵۱؛ مرعشی، غرر السیر، ۱۴۱۷ق، ص۳۷۰.
- ↑ جوادی،«صد سال پیش در سرزمین شیر و خورشید»، سایت چشم‌انداز.
- ↑ نگاه کنید به: امین، «سیر تحول طاق کسری، کاخ ساسانی؛ از دیروز تا امروز»، طراحی شهری ایرانی.
- ↑ ابونعیم اصفهانی، دلائل النبوة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۹، ح۸۲؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۲۶.
- ↑ ابونعیم اصفهانی، دلائل النبوة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۹، ح۸۲؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۲۶و۱۲۷.
- ↑ رسولی محلاتی، درسهایی از تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۴۵و۱۴۶.
- ↑ «بازتاب و تأثیر ولادت حضرت رسول در جهان»، پرتال امام خمینی(ره).
- ↑ نگاه کنید به: اسکویی، «اشارات و تلمیحات مربوط به اعلام جغرافیایی عراق»، ج۱۶، ص۶۶و۶۷.
- ↑ نگاه کنید به: اسکویی، «اشارات و تلمیحات مربوط به اعلام جغرافیایی عراق»، ج۱۶، ص۶۷.
- ↑ انوشه، دانشنامه ادب فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۹۹.
- ↑ «شماره ۱۶۸ - هنگام عبور از مداین و دیدن طاق کسری»، سایت گنجور.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۵۱۴.
- ↑ نگاه کنید به طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۶۵۱؛ مرعشی، غرر السیر، ۱۴۱۷ق، ص۳۷۰؛ زمخشری، ربیع الأبرار ونصوص الأخبار، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۶۸.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ق، ج۲، ص۷۵۹و۷۶۰.
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، دلائل النبوة، تحقیق محمد روّاس قلعه‌جی و عبدالبرّ عباس، بیروت، دار النفائس، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۱م.
- اسکویی، نرگس، اشارات و تلمیحات مربوط به اعلام جغرافیایی عراق در ادبیات فارسی، در مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی مشترک ایران و عراق، تهیه و تنظیم دبیرخانه اولین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و عراق، به کوشش سید صادق حسینی اشکوری، قم، مجمع ذخائر اسلامی و موسسه آل البیت لإحیاء التراث، ۱۳۹۴ش/۱۴۳۶ق/۲۰۱۵م.
- امین، علی، «سیر تحول طاق کسری، کاخ ساسانی؛ از دیروز تا امروز»، در سایت طراحی شهری ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۳ شهریور ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۳۹۶ش.
- بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة ومعرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق و تعلیقه عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- پیرنیا، حسن، تاریخ ایران باستان، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۷۵ش.
- جوادی، عباس، «صد سال پیش در سرزمین شیر و خورشید»، سایت چشم‌انداز.
نگاه کنید به: امین، «سیر تحول طاق کسری، کاخ ساسانی؛ از دیروز تا امروز»، طراحی شهری ایرانی. ۲۹ اکتبر ۲۰۱۷م، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۳۹۶ش.
- حسینی اشکوری، صادق، چکیده مقالات اولین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و عراق، قم، مجمع ذخائر اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- رسولی محلاتی، سید هاشم، درسهایی از تاریخ تحلیلی اسلام، ج۱، قم، پاسدار اسلام، ۱۳۷۱ش.
- زمخشری، محمود بن عمر، ربیع الأبرار ونصوص الأخبار، تحقیق عبدالأمیر مهنا، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- شریفی، «ایوان مدائن»، در دانشنامه ادب فارسی، ج۵، به سرپرستی حسن انوشه، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- «شماره ۱۶۸ - هنگام عبور از مداین و دیدن طاق کسری»، در سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۶ آذر ۱۳۹۶ش.
- عواد، کورکیس، الذخائر الشرقیة، جمع‌آوری جلیل العطیة، بیروت، دار الغرب الإسلامی، ۱۹۹۹م.
- فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، و احمد خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق: معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق، تهران، سازمان حج و زیارت، [۱۳۹۳ش].
- قزوینی، سید مهدی، المزار، تحقیق جودت القزوینی، بیروت، دار الرّافدین، ۱۴۲۶ق/۲۰۰۵م.
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ترجمه حسین انصاریان، قم، دار العرفان، ۱۳۸۸ش.
- قمی، محمدرضا، اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، قم، مشعر، ۱۳۷۷ش.
- مرعشی، حسین بن محمد، غرر السّیر، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
- مقدس، احسان، راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، تهران، مشعر، ۱۳۸۸ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
