آیه حرث: تفاوت میان نسخهها
←واژه «أنّی» و حکم فقهی آمیزش با همسر
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
آیه دویست و بیست و سوم از [[سوره بقره]] را آیه حرث خواندهاند که به [[آمیزش|رابطه زناشویی]] و [[فرزندآوری]] اشاره کرده است.<ref>خراسانی، «آیات نامدار»، ص۳۸۱.</ref> در این آیه [[خدا|خداوند]] با تشبیه زنان به «حَرثْ» یعنی مزرعه یا کشتزار از نقش ویژه آنان در تولید و تکثیرِ نسل سخن گفتهاست.<ref>ابراهیمی و بستان و درستی، دلالتهای تشبیه زنان به حرث در آیه ۲۲۳ سوره بقره با رویکرد تحلیلی - انتقادی آرای نواندیشان معاصر درباره آن، ص۱۰۵.</ref> کنایی و استعاری بودن تعابیر [[قرآن]] در حوزهٔ مسائلِ زناشویی همچون این آیه را بیانگر رعایت اخلاق، عفّتِ کلام و ادب خداوند در قرآن کریم دانستهاند.<ref>ابراهیمی و بستان و درستی، دلالتهای تشبیه زنان به حرث در آیه ۲۲۳ سوره بقره با رویکرد تحلیلی - انتقادی آرای نواندیشان معاصر درباره آن، ص۱۰۶.</ref> عدهای تشبیه زنان به کشتزار در آیه حرث را یکی از بهترین و شیواترین تعابیر قرآنی برای بیان معنا دانستهاند.<ref>شیبانی، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۹۵؛ سبزورای، الجدید فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۲۶۹.</ref> بعضی گفتهاند تشبیه زنان به کشتزار بهسبب این است که زن محل قرارگیری نطفه است و نطفهٔ مَرد به منزلهٔ بذری است که در رَحِم زن قرارگرفته، کشت میشود.<ref>فخرالدین رازی، مفتاح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۴۲۱.</ref> تعبیر زن به کشتزار در این آیه را برخی تشبیه و عدهای مجاز، و دیگرانی کنایه یا استعاره تمثیلیه فهمیدهاند.<ref>ابراهیمی و بستان و درستی، دلالتهای تشبیه زنان به حرث در آیه ۲۲۳ سوره بقره با رویکرد تحلیلی - انتقادی آرای نواندیشان معاصر درباره آن، ص۱۱۵ـ۱۱۷.</ref> | آیه دویست و بیست و سوم از [[سوره بقره]] را آیه حرث خواندهاند که به [[آمیزش|رابطه زناشویی]] و [[فرزندآوری]] اشاره کرده است.<ref>خراسانی، «آیات نامدار»، ص۳۸۱.</ref> در این آیه [[خدا|خداوند]] با تشبیه زنان به «حَرثْ» یعنی مزرعه یا کشتزار از نقش ویژه آنان در تولید و تکثیرِ نسل سخن گفتهاست.<ref>ابراهیمی و بستان و درستی، دلالتهای تشبیه زنان به حرث در آیه ۲۲۳ سوره بقره با رویکرد تحلیلی - انتقادی آرای نواندیشان معاصر درباره آن، ص۱۰۵.</ref> کنایی و استعاری بودن تعابیر [[قرآن]] در حوزهٔ مسائلِ زناشویی همچون این آیه را بیانگر رعایت اخلاق، عفّتِ کلام و ادب خداوند در قرآن کریم دانستهاند.<ref>ابراهیمی و بستان و درستی، دلالتهای تشبیه زنان به حرث در آیه ۲۲۳ سوره بقره با رویکرد تحلیلی - انتقادی آرای نواندیشان معاصر درباره آن، ص۱۰۶.</ref> عدهای تشبیه زنان به کشتزار در آیه حرث را یکی از بهترین و شیواترین تعابیر قرآنی برای بیان معنا دانستهاند.<ref>شیبانی، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۹۵؛ سبزورای، الجدید فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۲۶۹.</ref> بعضی گفتهاند تشبیه زنان به کشتزار بهسبب این است که زن محل قرارگیری نطفه است و نطفهٔ مَرد به منزلهٔ بذری است که در رَحِم زن قرارگرفته، کشت میشود.<ref>فخرالدین رازی، مفتاح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۴۲۱.</ref> تعبیر زن به کشتزار در این آیه را برخی تشبیه و عدهای مجاز، و دیگرانی کنایه یا استعاره تمثیلیه فهمیدهاند.<ref>ابراهیمی و بستان و درستی، دلالتهای تشبیه زنان به حرث در آیه ۲۲۳ سوره بقره با رویکرد تحلیلی - انتقادی آرای نواندیشان معاصر درباره آن، ص۱۱۵ـ۱۱۷.</ref> | ||
از مفسّران عدهای خطاب «قدّموا لأنفسکم» (بهفارسی: و برای خود از پیش بفرستید.) را مربوط به مرد یا مرد و زن باهم و آنرا کنایه از «فرزند صالح» دانستهاند؛<ref>الطباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۲۱۳.</ref> بهاینصورت که اعمال صالحِ چنین فرزندی برای پدر و مادرش نیز محسوب میشود. و ثواب این اعمال را در روز قیامت خواهید یافت.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۲۷ ص۵۶۴.</ref> سفارش به تقوای الهی در آیهٔ حرث را طباطبایی رعایت حق و حقوق در مسائل زناشویی فهمیده است.<ref>الطباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۲۱۴.</ref> | از مفسّران عدهای خطاب «قدّموا لأنفسکم» (بهفارسی: و برای خود از پیش بفرستید.) را مربوط به مرد یا مرد و زن باهم و آنرا کنایه از «فرزند صالح» دانستهاند؛<ref>الطباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۲۱۳.</ref> بهاینصورت که اعمال صالحِ چنین فرزندی برای پدر و مادرش نیز محسوب میشود. و ثواب این اعمال را در روز قیامت خواهید یافت.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۲۷ ص۵۶۴.</ref> سفارش به تقوای الهی در آیهٔ حرث را طباطبایی رعایت حق و حقوق در مسائل زناشویی فهمیده است.<ref>الطباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۲۱۴.</ref> | ||
آیه حرث، مورد استناد فقیهان در مسئله «وطی المَرأة دُبُراً» (بهفارسی: [[آمیزش]] با همسر از راه مَقْعد) و اصولیها در مسئله «الأمر عقیب الحَظر» (بهفارسی: فرمان پس از ممنوعیت) قرار گرفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: «وقوع امر وقع عقیب حظر یا در مقام توهم حظر»، وبگاه مدرسه فقاهت درس خارج حسین شوپانی؛ «تمایل به حکم حلیت همراه با کراهت در مساله وطی در دبر»، پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل درس خارج جوادی آملی؛ ابنعاشور، التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۵۳. </ref> | |||
== شأن نزول== | == شأن نزول== | ||
برای آیه حرث [[اسباب نزول|شأن نزولهای]] متفاوتی بیان شده است. بهفرموده [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]] این آیه در ردّ برخی عقاید یهود در مورد [[آمیزش]] با زنان نازل شدهاست. آنان آمیزش با زنان را تنها از رو روا میدانستند و گمان میکردند که آمیزش در فَرْج زن از پشت، سبب أحْوَل (لوچ) بهدنیا آمدن فرزند میشود؛ لذا این آیه نازل شد تا این کار را جایز شمارد.<ref>طوسی، الإستبصار، دار الکتب الإسلامیه، ج۳، ص۲۴۴.</ref> برای این آیه شأن نزولهای دیگری نیز گفته شده است.<ref>مولوی و غلامی و مهری، «تحلیل و نقد معنای واژه «أنی» در ترجمههای فارسی قرآن با تاکید بر نقش سیاق در ترجمه»، ص۲۱-۲۳.</ref> | برای آیه حرث [[اسباب نزول|شأن نزولهای]] متفاوتی بیان شده است. بهفرموده [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]] این آیه در ردّ برخی عقاید یهود در مورد [[آمیزش]] با زنان نازل شدهاست. آنان آمیزش با زنان را تنها از رو روا میدانستند و گمان میکردند که آمیزش در فَرْج زن از پشت، سبب أحْوَل (لوچ) بهدنیا آمدن فرزند میشود؛ لذا این آیه نازل شد تا این کار را جایز شمارد.<ref>طوسی، الإستبصار، دار الکتب الإسلامیه، ج۳، ص۲۴۴.</ref> برای این آیه شأن نزولهای دیگری نیز گفته شده است.<ref>مولوی و غلامی و مهری، «تحلیل و نقد معنای واژه «أنی» در ترجمههای فارسی قرآن با تاکید بر نقش سیاق در ترجمه»، ص۲۱-۲۳.</ref> | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۷: | ||
[[حدیث|روایات]]<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ج۲۰، ص۱۴۱.</ref> در [[تفسیر قرآن|تفسیر]] آیهٔ حرث و چیستی مقصود [[خدا|خداوند]] از واژه «أنّی» متفاوت است؛ اما بیشتر لغتشناسان و قرآنپژوهان برای «أنّی» سه معنا («أین، من أین» یعنی هر جا یا از هر جا/ «کیف» یعنی هرگونه/ «متی» یعنی هر زمان) بیان کردهاند، در اینکه در این آیه کدامیک از معانی مقصود است اختلاف است.<ref>مولوی و غلامی و مهری ثابت، «تحلیل و نقد معنای واژه «أنی» در ترجمههای فارسی قرآن با تاکید بر نقش سیاق در ترجمه»، ص۲۱</ref> | [[حدیث|روایات]]<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ج۲۰، ص۱۴۱.</ref> در [[تفسیر قرآن|تفسیر]] آیهٔ حرث و چیستی مقصود [[خدا|خداوند]] از واژه «أنّی» متفاوت است؛ اما بیشتر لغتشناسان و قرآنپژوهان برای «أنّی» سه معنا («أین، من أین» یعنی هر جا یا از هر جا/ «کیف» یعنی هرگونه/ «متی» یعنی هر زمان) بیان کردهاند، در اینکه در این آیه کدامیک از معانی مقصود است اختلاف است.<ref>مولوی و غلامی و مهری ثابت، «تحلیل و نقد معنای واژه «أنی» در ترجمههای فارسی قرآن با تاکید بر نقش سیاق در ترجمه»، ص۲۱</ref> | ||
[[مجتهد|فقیهان]] [[شیعه]] با مستند قرار دادن آیهٔ حرث برای استنباط حکم فقهی آمیزش با زن، نظرات مختلفی ارائه دادهاند. بیشتر آنها<ref>مولوی و غلامی و مهری ثابت، «تحلیل و نقد معنای واژه «أنی» در ترجمههای فارسی قرآن با تاکید بر نقش سیاق در ترجمه»، ص۲۴.</ref> با «هرجا یا از هرجا یا هرشکل و هرگونه» معنا کردن «أنّی شئتم»، آیه حرث را در ردیف مستندات حکم فقهی [[آمیزش | [[مجتهد|فقیهان]] [[شیعه]] با مستند قرار دادن آیهٔ حرث برای استنباط حکم فقهی آمیزش با زن، نظرات مختلفی ارائه دادهاند. بیشتر آنها<ref>مولوی و غلامی و مهری ثابت، «تحلیل و نقد معنای واژه «أنی» در ترجمههای فارسی قرآن با تاکید بر نقش سیاق در ترجمه»، ص۲۴.</ref> با «هرجا یا از هرجا یا هرشکل و هرگونه» معنا کردن «أنّی شئتم»، آیه حرث را در ردیف مستندات حکم فقهی [[وطی المرأة دبرا|آمیزش با زن از دُبُر (مَقْعَد)]] قرارداده و با تأیید این معنا از سوی برخی روایات، و ردِّ دلایلی که علیه آنهاست، این عمل را [[مباح|جایز]] دانستهاند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: طوسی، التبیان، ج۲، ص۲۲۳ و ۲۲۴؛ شهید ثانی، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۶۱؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۲۰، ص۱۴۶ـ۱۴۸.</ref> اما [[محمد بن جریر طبری صغیر|طبری]] با استناد به گفتهٔ [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] و ابن ابی کعب گفته است: منظور [[خدا|خداوند]] از «هرگونه یا از هرجا یا هرشکل که میخواهید با زنانتان در آمیزید» آمیزش با آنها بهصورت ایستاده، به پهلو، خمیده، از جلو و از عقب، مادامی است که در فَرْج باشد و زن حائض نباشدطباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۲۱۲. اما آمیزش با آنها در حال [[حیض]] یا در دُبُر، جایز نیست.<ref>طبری، ۱۴۰۲ق، ج۲، ص۵۳۳.</ref> [[اسباب نزول|شأن نزول]] و برخی روایات مربوط به آیه حرث، این احتمال را تقویت میکند. | ||
برخی نیز عبارت «قَدِّمُوا لأنْفُسِکم» را مستند [[حرام]] بودن آمیزش از راه دبر قرار داده و گفتهاند آیهٔ حرث تنها آمیزشی را جایز شمرده است که بتوان از آن [[فرزندآوری|تولید مثل]] کرد؛ از آنجا که نمیتوان با [[آمیزش]] از راه دُبُر (مقعد) فرزندی بهدنیا آورد، پس این حالت از آمیزش جایز نیست.<ref name=":0" /> | |||
فقیهان دیگری با استشهاد به برخی قرینهها، «أنّی» را به «هر زمانی» معنا کرده و مدعی عدم صلاحیت آیه حرث برای اثبات جایز بودن [[آمیزش]] با زن از دُبر (مَقْعد) شدهاند.<ref>مولوی و غلامی و مهری ثابت، «تحلیل و نقد معنای واژه «أنی» در ترجمههای فارسی قرآن با تاکید بر نقش سیاق در ترجمه»، ص۲۵.</ref> آنها بهسبب مختلف بودن روایات مربوطه<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳، ج۱۰۰، ص۲۸۸.</ref> و فراوانی روایاتی که از این عمل نهی کرده و [[شهرت فتوایی]] در این رابطه، به [[مکروه|کراهت]] شدید آن فتوا دادهاند. همچنین گروهی ضمن مکروه دانستن، آنرا مشروط به رضایت همسر قراردادهاند.«تمایل به حکم حلیت همراه با کراهت در مساله وطی در دبر»، پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل درس خارج آیتالله جوادی آملی. | |||
همچنین برخی عبارت «قَدِّمُوا لأنْفُسِکم» را مستند [[حرام]] بودن آمیزش از راه دبر قرار داده و گفتهاند آیهٔ حرث تنها آمیزشی را جایز شمرده است که بتوان از آن [[فرزندآوری|تولید مثل]] کرد؛ از آنجا که نمیتوان با [[آمیزش]] از راه دُبُر (مقعد) فرزندی بهدنیا آورد، پس این حالت از آمیزش جایز نیست.<ref>نگاه کنید به: مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۳۷، نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۱۰۶.</ref> | همچنین برخی عبارت «قَدِّمُوا لأنْفُسِکم» را مستند [[حرام]] بودن آمیزش از راه دبر قرار داده و گفتهاند آیهٔ حرث تنها آمیزشی را جایز شمرده است که بتوان از آن [[فرزندآوری|تولید مثل]] کرد؛ از آنجا که نمیتوان با [[آمیزش]] از راه دُبُر (مقعد) فرزندی بهدنیا آورد، پس این حالت از آمیزش جایز نیست.<ref name=":0">نگاه کنید به: مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۳۷، نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۱۰۶.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||