پرش به محتوا

آیه اعتداء: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
Sultanmoradi (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۷: خط ۱۷:
}}
}}


'''آیه اِعْتِداء''' صد و نود و چهارمین آیه [[سوره بقره]] است. گرچه [[اسلام]] جنگ در چهار ماه قمری [[حرام]] می‌داند، طبق این آیه پاسخ به دشمنِ متجاوز، حتی در [[ماه‌های حرام|ماه حرام]] نیز [[مباح|مشروع]] است. این آیه در پاسخ به رفتار توهین‌آمیز [[شرک|مشرکان]] با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در مراسم حجِ [[سال ۶ هجری قمری|سال ششم هجری]] (پس از [[صلح حدیبیه]]) نازل شد. [[فقه|فقهیان]] مسلمان از این آیه [[قاعده اعتداء|قاعده‎ فقهی اعتداء]] را استنباط کرده‌اند. طبق این [[قواعد فقهی|قاعده]]، که اگر کسی در [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] جنایت کند در همان‌جا قصاص می‌شود؛ اما اگر کسی بیرون از مسجدالحرام مرتکب جنایت شود و به مسجدالحرام پناه ببرد، تا وقتی بیرون نیاید [[قصاص]] نمی‌شود.  
'''آیه اِعْتِداء''' صد و نود و چهارمین آیه [[سوره بقره]] است. طبق این آیه با وجود حرام بودن جنگ در ماه حرام، پاسخ به دشمنِ متجاوز، حتی در [[ماه‌های حرام|ماه حرام]] نیز [[مباح|مشروع]] است. این آیه در پاسخ به رفتار توهین‌آمیز [[شرک|مشرکان]] با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در مراسم حجِ [[سال ۶ هجری قمری|سال ششم هجری]] (پس از [[صلح حدیبیه]]) نازل شد. [[فقه|فقهیان]] مسلمان از این آیه [[قاعده اعتداء|قاعده‎ فقهی اعتداء]] را استنباط کرده‌اند. طبق این [[قواعد فقهی|قاعده]]، که اگر کسی در [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] جنایت کند در همان‌جا قصاص می‌شود؛ اما اگر کسی بیرون از مسجدالحرام مرتکب جنایت شود و به مسجدالحرام پناه ببرد، تا وقتی بیرون نیاید [[قصاص]] نمی‌شود.  


==متن آیه==
==متن آیه==

نسخهٔ ‏۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۰۹

آیه اعتداء
مشخصات آیه
نام آیهاعتداء
واقع در سورهبقره
شماره آیه۱۹۴
جزء۲
اطلاعات محتوایی
موضوعفقهی - اخلاقی
دربارهمشروع بودن پاسخ به دشمنِ متجاوز، حتی در ماه حرام


آیه اِعْتِداء صد و نود و چهارمین آیه سوره بقره است. طبق این آیه با وجود حرام بودن جنگ در ماه حرام، پاسخ به دشمنِ متجاوز، حتی در ماه حرام نیز مشروع است. این آیه در پاسخ به رفتار توهین‌آمیز مشرکان با پیامبر(ص) در مراسم حجِ سال ششم هجری (پس از صلح حدیبیه) نازل شد. فقهیان مسلمان از این آیه قاعده‎ فقهی اعتداء را استنباط کرده‌اند. طبق این قاعده، که اگر کسی در مسجدالحرام جنایت کند در همان‌جا قصاص می‌شود؛ اما اگر کسی بیرون از مسجدالحرام مرتکب جنایت شود و به مسجدالحرام پناه ببرد، تا وقتی بیرون نیاید قصاص نمی‌شود.

متن آیه

الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ ۚ فَمَنِ اعْتَدَىٰ عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَىٰ عَلَيْكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ(۱۹۴)


ماه‌های حرام را در مقابل ماه‌های حرام قرار دهید، که اگر حرمت آن را نگاه نداشته و با شما قتال کنند شما نیز قصاص کنید. هر که به ستم بر شما دست دراز کند او را از پای در آورید به قدر ستمی که به شما رسانده است، و از خدا پروا کنید و بدانید که خدا با پرهیزکاران است.



مفهوم‌شناسی

واژه اعتداء برگرفته از کلمه عدو به‌معنای تجاوزگری به انگیزه سیطره‌یافتن معنا شده است.[۱]
آیه اعتداء آیه ۱۹۴ سوره بقره درباره مشروع بودن تقابل با دشمن تجاوزگر در ماه‎های حرام است.[۲]
ماه‌های حرام به چهار ماه محرم، رجب، ذی القعده و ذی‌الحجه گفته‌اند که جنگیدن در آن حرام دانسته شده،[۳] اما جنگ دفاعی در این چند ماه بنابر این آیه جایز و مشروع دانسته شده است.[۴]
آیه به این نکته اشاره دارد که شکستن حرمت هر چیزی که در دین حرمت دارد از جمله ماه حرام، خانه خدا، جان، آبرو باعث می‎شود قصاص و تلافی کردن مشروع باشد.[۵]

شأن نزول

در سال ششم هجرت که پیمان صلح حدیبیه امضا شد پیامبر(ص) و اصحاب برای شرکت در مراسم حج به منطقه حدیبیه رسیدند. مشرکان در آن‌جا با اهانت به پیامبر و اصحاب و پرتاب سنگ و تیر به آنان، مانع ورود مسلمین به مکه شدند. به تلافیِ این رفتار مشرکان و عدم رعایت حرمت ماه ذی القعده، این آیه نازل شد.[۶]

قاعده فقهی

آیه اعتدا در ابواب متعدد فقهی از جمله حج، جهاد، قصاص، غصب و بیع مورد استناد قرار گرفته است.[۷] از این آیه قاعده فقهی اعتداء برداشت شده است.[۸]
این قاعده در مسأله حج بدین‌گونه است که اگر کسی در مسجدالحرام، مرتکب جنایتی شود در همان‌جا قصاص می‎شود، ولی اگر در بیرون از مسجدالحرام مرتکب جنایت شود و به خانه خدا پناه ببرد، تا وقتی از مسجد بیرون نیاید، قصاص نمی‎شود.[۹]

پانویس

  1. مختار عمر، معجم اللغة العربیة المعاصرة، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۴۷۲.
  2. طباطبایی، تفسیر المیزان، الاعلمی، ج۲، ص۶۳.
  3. مشکینی، تفسیر روان، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۲۳۰
  4. برجی، ترور و دفاع مشروع، ۱۳۸۶ش، ص۵۲.
  5. مشکینی، تفسیر روان، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۲۰۶.
  6. طباطبایی، المیزان، الاعلمی، ج۲، ص۶۳.
  7. حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۴۴۱؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۹۸۱م، ج۲۱، ص۳۲؛ طوسی، الخلاف، نشر اسلامی، ج۵، ص۱۹۳؛ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۶۰.
  8. کاشف الغطاء، أنوار الفقاهة (کتاب المکاسب)، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۲۴.
  9. حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۴۴۱.

یادداشت

منابع

  • مختار عمر، احمد، معجم اللغة العربیة المعاصرة، بی‎جا، عالم الکتاب، ۱۴۲۹ق.
  • برجی، یعقوبعلی، ترور و دفاع مشروع، قم، زمزم هدایت، ۱۳۸۶ش.
  • حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، موسسه آل البیت، ۱۳۷۴ش.
  • طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، بیروت، الاعلمی، بی‎تا.
  • طوسی، محمد بن حسن،الخلاف، قم، نشر اسلامی، بی‌تا.
  • طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ۱۳۸۷ق.
  • کاشف الغطاء، حسن، أنوار الفقاهة (کتاب المکاسب)، نجف، کاشف الغطاء العامه، ۱۴۲۲ق.
  • نجفی، محمدبن حسن، جواهر الکلام، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۹۸۱م.
  • مشکینی، علی، تفسیر روان، قم، دارالحدیث، ۱۳۹۲ش.