صید شرعی
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
صید شرعی، یکی از روش‌های تذکیه حیوانات وحشی (در کنار ذبح و نَحْر) است که با شرایط خاصی مجاز است. مهم‌ترین این شرایط عبارتند از: مسلمان‌بودن شکارچی، ذکر نام خدا هنگام استفاده از ابزار شکار و استفاده از سگ شکاری یا سلاح تیز و برنده که موجب پارگی و خروج خون شود.
حیوانات اهلی از این طریق تذکیه نمی‌شوند. فقها این احکام را از آیات و روایات استنباط کرده‌اند.
معرفی
صید شرعی به روش خاصی از شکار حیوانات وحشی گفته می‌شود که با ابزار و شرایط ویژه‌ای انجام می‌گیرد[۱] و به عنوان یکی از شیوه‌های تذکیه محسوب می‌شود.[۲]
صید شرعی در منابع فقهی به عنوان یکی از احکام دوازده‌گانه مطرح شده[۳] و در ابواب مختلفی مانند صید و ذباحه[۴] مورد بحث قرار گرفته است. بر اساس دیدگاه فقهی، حیوانات وحشی بی‌صاحب از مباح محسوب می‌شوند و صید آنها موجب مالکیت می‌گردد.[۵]
فقها برای اثبات مشروعیت صید به آیات سوره مائده (۱،۲، ۹۴، ۹۵ و ۹۶)،[۶] روایات متعدد[۷] و ادعای اجماع،[۸] استناد کرده‌اند. مواد ۱۷۹ تا ۱۸۲ قانون مدنی ایران نیز به این موضوع اختصاص دارد.[۹]
احکام فقهی
صید شرعی مختص حیوانات وحشی مانند آهو، گوزن، کبک و بزکوهی است،[۱۰] صید حیوانات اهلی در صورتی مجاز است که به حالت وحشی درآمده باشند.[۱۱]
از شرایط صید، امکان فرار حیوان است. بنابراین شکار حیوانات زخمی یا نوزادانی که قادر به فرار نیستند حرام بوده و مصرف گوشت آنها مجاز نیست.[۱۲]
گفته شده در فقه اسلامی، صید شرعی تنها در صورت نیاز مالی مجاز بوده[۱۳] و شکار تفریحی به دلیل ارضای تمایلات نفسانی و نادیده گرفتن حقوق حیوانات حرام است.[۱۴] از آداب مستحب شکار، تیز کردن ابزار تذکیه است.[۱۵] صید حیوانات وحشی، در حال اِحرام بنا بر نظر مشهور فقیهان حرام بوده و حکم مردار را دارد.[۱۶]
ابزار صید
در فقه اسلامی، ابزار شکار حیوانات وحشی (آلات صید) به دو دسته حیوانی (مانند سگ شکاری) و جمادی (مانند سلاح) تقسیم می‌شود..[۱۷]
شکار با سگ شکاری
شکار با سگ شکاری در صورتی حلال است که سگ آموزش‌دیده باشد،[۱۸] با دستور صاحبش اقدام کند[۱۹] و حیوان را تنها با گاز گرفتن بکُشد.[۲۰] همچنین، شکارچی مسلمان باشد،[۲۱] هنگام فرستادن سگ، نام خدا را ببرد،[۲۲] و اگر حیوان را زنده یافت شود، آن را ذبح کند.[۲۳] در مورد شکار با حیوانات دیگر مانند یوزپلنگ و عقاب، اختلاف نظر وجود دارد[۲۴] و برخی فقها آن را حلال نمی‌دانند.[۲۵]
شکار با سلاح
شکار با سلاح مانند تفنگ، تیر، یا نیزه در صورتی مجاز است که سلاح نوک‌تیز یا برنده باشد و موجب پارگی و مرگ حیوان شود.[۲۶] شکارچی هم قصد شکار داشته باشد، مسلمان باشد و هنگام شکار نام خدا را ببرد[۲۷] و اگر حیوان پس از اصابت زنده ماند، باید فوراً آن را ذبح کند.[۲۸] استفاده از ابزار غیربرنده (مانند سنگ یا تور) برای شکار، موجب حلال‌شدن گوشت حیوان نمی‌شود.[۲۹]
پانویس
- ↑ محقق سبزواری، کفایة الأحکام، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۵۷۴؛ سیفی مازندرانی، دلیل تحریر الوسیلة، ۱۴۱۵ق، ص۱؛ طباطبایی حائری، الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۷۷؛ سبزواری، مهذب الأحکام، ۱۴۱۳ق، ج۲۳، ص۵.
- ↑ سیفی مازندرانی، دلیل تحریر الوسیلة، ۱۴۱۵ق، ص۱.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۳ش، ص۴۰۵.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۱۹۳؛ محقق سبزواری، کفایة الأحکام، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۵۷۴؛ وحید خراسانی، منهاج الصالحین، ۱۴۲۸ق، ج۳، ص۳۷۰.
- ↑ محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۲۶۳.
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۶۸.
- ↑ سیفی مازندرانی، دلیل تحریر الوسیلة، ۱۴۱۵ق، ص۲-۴.
- ↑ محقق سبزواری، کفایة الأحکام، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۵۷۴؛ فاضل مقداد، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳.
- ↑ محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۲۶۴؛ «قانون مدنی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی».
- ↑ ایروانی، دروس تمهیدیة، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۱۶۳.
- ↑ جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، قم، ج۴۸، ص۱۷۴.
- ↑ جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، قم، ج۴۸، ص۱۷۴.
- ↑ جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، قم، ج۴۸، ص۱۷۳.
- ↑ جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، قم، ج۴۸، ص۱۷۳.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۳۴.
- ↑ محمودی، مناسک عمره مفرده، ۱۴۲۹ق، ص۵۵-۵۶.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۲، ص۱۳۵؛ طباطبایی حائری، الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۷۷؛ سبزواری، مهذب الأحکام، ۱۴۱۳ق، ج۲۳، ص۶؛ فاضل لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۴۲۴ق، ص۳۱۳.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۱۹۷؛ محقق سبزواری، کفایة الأحکام، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۵۷۷؛ جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، قم، ج۳۰، ص۲۷۷.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۰۲؛ محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۵۵.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۲، ص۱۳۶؛ ایروانی، دروس تمهیدیة، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۱۴۳.
- ↑ محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۵۵؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۰۱؛ محقق سبزواری، کفایة الأحکام، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۵۷۸.
- ↑ محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۵۵؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۲، ص۱۳۶.
- ↑ سبزواری، مهذب الأحکام، ۱۴۱۳ق، ج۲۳، ص۱۵؛ فاضل لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۴۲۴ق، ص۳۲۳.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۳۶.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۲، ص۱۳۵؛ محقق سبزواری، کفایة الأحکام، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۵۷۵؛ طباطبایی حائری، الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۷۸.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۰۳.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۰۴-۲۰۵.
- ↑ محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۵۸؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۱۹۸؛ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۳۵-۱۳۶.
- ↑ فیاض کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۶۰۴.
منابع
- امام خمینی، سید روح‌اللّه، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، بی‌تا.
- ایروانی، باقر، دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی علی المذهب الجعفری، قم، چاپ دوم، ۱۴۲۷ق.
- جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق.
- جمعی از مؤلفان، مجلة فقه أهل‌البیت(ع) (بالعربیة)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، بی‌تا.
- سبزواری، سید عبدالأعلی، مهذّب الأحکام، قم، مؤسسه المنار، چاپ چهارم، ۱۴۱۳ق.
- سیفی مازندرانی، علی‌اکبر، دلیل تحریر الوسیلة - الصید و الذباحة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۵ق.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة(المحشّی-کلانتر)، قم، کتابفروشی داوری، ۱۴۱۰ق.
- طباطبایی حائری، سید علی بن محمد، الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع-حدیقة المؤمنین، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
- فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة - الوقف، الوصیة، الأیمان و النذور، الکفارات، الصید، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، ۱۴۲۴ق.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبداللّه، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
- فیاض کابلی، محمداسحاق، رساله توضیح المسائل، قم، انتشارات مجلسی، ۱۴۲۶ق.
- «قانون مدنی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی»، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۴۰۲ش.
- قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم، ۱۴۰۶ق.
- محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن، کفایة الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۳ق.
- محمودی، محمدرضا، مناسک عمره مفرده(محشی)، قم، نشر مشعر، ۱۴۲۹ق.
- مشکینی، میرزا علی، مصطلحات الفقه، قم، دارالحدیث، ۱۳۹۳ش.
- وحید خراسانی، حسین، منهاج الصالحین، قم، مدرسه امام باقر(ع)، چاپ پنجم، ۱۴۲۸ق.