هدیة الزائرین و بهجة الناظرین (کتاب)

مقاله نامزد خوبیدگی
شناسه ارزیابی نشده
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از هدیة الزائرین)
هدیة الزائرین و بهجة الناظرین
اطلاعات کتاب
نویسندهشیخ عباس قمی
تاریخ نگارش۱۳۲۲ق
موضوعزیارات چهارده معصوم
زبانعربی
مجموعهیک جلد
اطلاعات نشر
ناشرمؤسسه جهانی سبطین
تاریخ نشر۱۳۸۳ش


هَدیّةُ الزّائرین وَ بَهْجَةُ النّاظرین کتابی مشتمل بر زیارات چهارده معصوم(ع)، مقامات و قبور عالمان در مشاهد و اعمال ماه‌ها، هفته‌ها و شبانه‌روز تألیف شیخ عباس قمی که به سال ۱۳۲۲ق در کربلا و به زبان فارسی نگاشته است. قمی، این اثر را بر اساس جغرافیای مناطق زیارتی تنظیم و موقعیت‌ اماکن زیارتی و اطلاعات پیرامون آن را نیز گزارش کرده است.

مؤلف

عباس بن محمد رضا قُمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) مشهور به شیخ عباس قمی و محدث قمی، از علمای شیعه در قرن چهاردهم قمری است. وی در دروس سید محمد کاظم طباطبائی یزدی، میرزا حسین نوری، میرزا محمدتقی شیرازی، سید حسن صدر کاظمی و سید ابوالحسن نقوی لکنهوئی شرکت کرد و در علم حدیث و تاریخ و نیز در فن وعظ و خطابه صاحب جایگاه بود. شیخ عباس قمی صاحب تألیفات بسیاری است که مشهور‌ترین آن‌ها عبارتند از: مفاتیح الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال. محدث قمی در سال ۱۳۵۹ق در نجف درگذشت و در حرم علی بن ابیطالب(ع) دفن شد.

نام کتاب

از این اثر با نام «هدیة الزائرین فی تعیین مراقد الائمة الطاهرین(ع)» نیز نام برده شده،[۱] اما سید محسن امین در اعیان الشیعه، نام کتاب را «هدیة الزائرین و بهجة الناظرین» ذکر می‌کند.[۲] آقا بزرگ تهرانی هم در الذریعه، با همین نام یاد کرده و آن را کتاب خلاصه و جامعی دانسته که عامه مردم می‌توانند به هر مقدار که احتیاج به اعمال دارند از آن بخوانند.[۳]

انگیزه نگارش

محدث قمی در مقدمه کتاب، بهترین زاد و توشه را، پس از انجام واجبات و ترک محرمات، تمسک به اهل‌بیت(ع)می‌داند. وی زیارت و آداب آن را از جمله اعمال خیریه در سفر آخرت می‌داند و نگارش این اثر را در اجابت تقاضای مشهدی عباسعلی خیام تبریزی از مؤمنان و دوستداران اهلبیت و به علت نبود مجموعه زیارت حجج طاهرین و آداب و وظایف زائرین و همچنین نبود اعمال ماه‌ها و هفته‌ها در قالب کتابی خاص ذکر می‌کند.[۴]

تاریخ تألیف

مؤلف در پایان کتاب، تاریخ اتمام را روز پنجشنبه ۳ ربیع الاول ۱۳۲۲ق در کربلا یادداشت نموده است.[۵]

محتوا

محدث قمی، این مجموعه را در یک مقدمه و چهارده باب مرتب ساخته است:

  • مقدمه: در آداب سفر
  • باب اول: در آداب زیارت
  • باب دوم: درباره زیارت امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) در کاظمین
  • باب سوم: درباره زیارت ائمه سامرا
  • باب چهارم: درباره زیارت مختصه و مطلقه سید الشهداء
  • باب پنجم: درباره زیارت علی(ع)، اعمال مسجد کوفه، زیارت مسلم بن عقیل، مساجد سهله و صعصعه
  • باب ششم: در بیان فضیلت و چگونگی زیارت رسول خدا(ص) و فاطمه زهرا(س)، ائمه بقیع و اعمال حاجیان در مکه و مدینه
  • باب هفتم: درباره زیارت حضرت امام رضا(ع) در مشهد
  • باب هشتم: درباره زیارات جامعه، زیارت از راه دور و زیارت وداع
  • باب نهم: صلوات بر ائمه و نماز هدیه و توسل به آنان
  • باب دهم: زیارت انبیا، امامزادگان، قبور مؤمنان و اصحاب ائمه
  • باب یازدهم: اعمال ماه‌های سال و ایام متبرکه
  • باب دوازدهم: اعمال عید نوروز
  • باب سیزدهم: در اعمال پنجشنبه و جمعه و مختصری از ایام هفته
  • باب چهاردهم: در اعمال هر روز و هر شب.[۶]
  • نخستین مطلب کتاب نکاتی درباره آداب سفر است که با اشاره به روزهایی که سفر درآنها خوب یا بد است شروع شده است.[۷]مطلب پایانی کتاب درباره آداب نافله صبح و ختم کتاب یادآوری این مطلب است که پس از خواندن نمازهای شب خواندن سوره‌های قدر و توحید و گفتن ذکر صلوات و دعای سی و دوم صحیفه سجادیه مستحب است.[۸]
  • محدث قمی فصل دوم از باب دهم کتاب را به قبور امام زادگان عالی مقام اختصاص داده است و در همین باب پس از ذکر نام برخی ازامام زادگان مانند موسی مبرقع در قم و حضرت عبدالعظیم در تهران به مرقد زینب کبری در شام اشاره‌ای کرده و زیارت نامه‌ای نیز برای او نقل کرده است که مضامینش همان مضامین موجود در زیارتنامه حضرت معصومه است و فقط به جای این فراز: السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ؛ آمده است: السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ امیرالمؤمنین عَلیِّ بن ابی طالبٍ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَبَرَکاتُهُ[۹]

چاپ

انتشارت مؤسسه جهانی سبطین در قم در سال ۱۳۸۳ش، این کتاب را منتشر کرده است.[۱۰]

پانویس

  1. رفاعی، معجم المطبوعات العربیة فی ایران، ص۳۴۳.
  2. امین، اعیان الشیعه،تحقیق سیدحسن امین، ج۷، ص۴۲۵.
  3. تهرانی، الذریعه،۱۴۰۸ق، ج۲۵، ص۲۰۹.
  4. قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۱۰-۱۳.
  5. محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۵۰۹.
  6. قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۱۴-۲۲.
  7. قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۲۳.
  8. قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۷۱۹.
  9. قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۴۵۷.
  10. هدیة الزّائرین و بهجة النّاظرین (هدیه زائر)، پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه جهانی سبطین.

منابع

  • قمی، عباس، هدیه الزائرین و بهجة الناظرین، قم، مؤسسه جهانی سبطین، ۱۳۸۳ش.
  • کنگره بزرگداشت، محدث ربانی، نور مطاف، قم، ۱۳۸۹ش.
  • امین، سید محسن، اعیان الشیعه، تحقیق و تخریج حسن الامین، بیروت، دارالتعارف.
  • تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء.
  • رفاعی، عبدالجبار، معجم المطبوعات العربیة فی ایران، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • هدیة الزّائرین و بهجة النّاظرین (هدیه زائر)، پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه جهانی سبطین، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۳۹۹ش.