زائر
زائر کسی است که با نیت نزدیکشدن به خدا، در زیارتگاهها، کنار قبور پیامبران، امامان، امامزادگان و مؤمنان حاضر میشود و آنان را زیارت میکند.[۱] واژه زائر از ماده «زَارَ یَزورُ» گرفته شده و کلماتی چون زیارت، مَزور (زیارتشونده) و مزار از همین ریشهاند.[۲] مصدر این ماده بهمعنای قصد و تمایل است.[۳] بنابراین زائر شخصی است که گرایش به فردی پیدا کرده است.[۴] از زائر به گردشگر مذهبی نیز تعبیر میشود.[۵]
زائران در همه فرقههای مسلمان وجود دارند.[۶] اهلسنت با استناد به سنت پیامبر(ص)، امامان معصوم(ع)، سیره صحابه و تابعین، اجماع و سیرهٔ عملی مسلمانان، زیارت را مشروع و دارای فضیلت میشمارند؛[۷] اما زیارت بیشتر نماد شیعه شده[۸] و زائران شیعه سالانه از نقاط مختلف جهان برای زیارت قبور ائمه(ع) و برخی امامزادگان سفر میکنند.[۹] تنها فرقه وهابیت به تبعیت از ابن تیمیه زیارت قبور پیامبران و پیشوایان دینی به قصد شفاعت و استجابت دعا را بدعت و شرک میشمارند.[۱۰]
در قرن پانزدهم قمری، سالانه میلیونها زائر مسلمان در ایام حج و عمره، علاوه بر اعمال خود، زائر قبر رسول خدا(ص)[۱۱] و ائمه بقیع[۱۲] در مدینه میشوند. شمار زائران حرمهای سایر ائمه در عراق[۱۳] و ایران[۱۴] نیز به چندین میلیون میرسد، بهویژه عتبات عالیات در پیادهروی اربعین هر سال بیش از ۲۰ میلیون نفر زائر دارد.[۱۵] در کنار زیارت قبور معصومین(ع)، قبور امامزادگان در ایران، عراق، سوریه، لبنان، مصر، افغانستان و دیگر کشورها، زائران فراوانی دارند.
در روایات، زائر برخی حرمها، بهویژه حرم امام رضا(ع)[۱۶] و امام حسین(ع)،[۱۷] زائر خدا دانسته شده است.
با توجه به ثواب بیشتر در زیارت پیاده،[۱۸] برخی زائران، با پای پیاده به زیارت میروند.[۱۹] برای اسکان یا استراحت آنان و نیز زائران سواره، در شهرهای مذهبی یا مسیرها، زائرسراهای خیریه ساخته میشود[۲۰] که هدفشان ترویج فرهنگ زیارت و تکریم زائران است.[۲۱]
از آیینهای زیارت، خرید سوغاتی برای خانواده در بازگشت است[۲۲] که در روایات از آداب سفر شمرده شده است.[۲۳] همچنین برگزاری مراسم برای بدرقه و استقبال از زائران در بسیاری از مناطق ایران رواج دارد که در آن، اشعاری در مدح اهل بیت(ع) و بلغ العلی بکماله خوانده میشود که به آن چاووشخوانی گفته میشود.[۲۴] رفتن به پیشواز زائر در روایات نیز مورد تأکید قرار گرفته است.[۲۵]
زائران جایگاه اجتماعی ویژهای دارند؛ به همین دلیل پیشوندهایی چون «حاجی» برای زائران حج، «کربلایی» برای زائران کربلا و «مشهدی» برای زائران مشهد بهکار میرود.[۲۶]
پانویس
- ↑ کیانی فرید، «زیارت»، ۱۳۹۵ش، ص۸۴۷.
- ↑ شرتونی، اقرب الموارد، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۷۰.
- ↑ جوهری، الصحاح، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۶۷۳؛ راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۳۸۷.
- ↑ نگاه کنید: طباطبایی، «معنای زیارت»، مجله فرهنگ زیارت.
- ↑ نگاه کنید: «گردشگران مذهبی سهم ۳۸ درصدی از سفرهای جهانی دارند»، ایسنا؛ آقاجانی و فراهانیفرد، «گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن»، فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان.
- ↑ «وحشت وهابیها از گرايش اهل سنت برای زيارت امامان بقيع(ع)»، سبطین.
- ↑ سبکی، شفاء السقام، ۱۴۱۹ق، ص۱۶۶-۱۶۸؛ مالک بن انس، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۶۶؛ صنعانی، المصنف، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۵۷۰-۵۷۶.
- ↑ «زیارت، عامل حیات و هویت شیعه»، آستان قدس رضوی.
- ↑ «بیش از ۴ میلیون زائر خارجی از ۱۰۰ کشور جهان وارد کربلا شدند»، العالم.
- ↑ ابنتیمیه، قاعدة جلیلة فی التوسل و الوسیلة، ۱۴۲۲ق، ص۱۵۱؛ ابنتیمیه، منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۳۸ و ۴۴۴؛ رضوانی، سلسله مباحث وهابیتشناسی (زیارت پیامبر و اولیاء)، مشعر، ص۸.
- ↑ «حضور ۱۳ میلیون زائر در مسجد النبی طی یک سال»، ابنا.
- ↑ «وحشت وهابیها از گرايش اهل سنت برای زيارت امامان بقيع(ع)»، سبطین.
- ↑ «العتبة العلوية المقدسة تعلن مشاركة نحو ۵ ملايين زائر في إحياء ذكرى وفاة الرسول (ص)»، وکالة الانباء العراقیه.
- ↑ «رکوردشکنی تاریخی زائران حرم رضوی با تشرف ۷ میلیون نفر»، تسنیم.
- ↑ «مجلس کربلا ارقام نهایی زائران اربعین را اعلام کرد»، ابنا.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۸۵.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۴، ص۴۱۱.
- ↑ سند، الشعائر الحسینیه، ۲۰۱۴م، ج۳، ص۱۶۳-۱۶۴.
- ↑ «زائران در مسیر راهپیمایی به سمت حرم امام کاظم(ع)»، ایکنا؛ «تاریخچه زیارت پیاده حرم امام رضا(ع)؛ از شاه عباس تا زائران بحرینی»، مهر.
- ↑ اکوانی، «اصول طراحی زائر سرای بین راهی با رویکرد اربعین حسینی»، ۱۳۹۹ش، ص۲۵–۲۷.
- ↑ «تعریف زائرسرا»، اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری همدان.
- ↑ «سوغات زیارت، برترین سنت اسلامی»، خبرگزاری رضوی.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۱، ص۴۵۹.
- ↑ روزنامه وقایعاتفاقیه، روزنامه وقایع اتفاقیه،۱۲۷۰ش، ص۲؛ عناصری، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، ۱۳۶۶ش، ص۱۳۴، ۱۳۶، ۱۳۹.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۳۰۲.
- ↑ «بگو لقب چه داری، تا بگویم کیستی»، فرهنگ امروز؛ «لقب گذاشتن در ایران چگونه رایج شد؟»، خبرگزاری مهر.
منابع
- آقاجانی، معصومه و فراهانیفرد، سعید، «گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی ایران)»، فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان، شماره۹، بهار ۱۳۹۴ش.
- ابنتیمیه، احمد بن عبدالحلیم، قاعدة جلیلة فی التوسل و الوسیلة، بیجا، مکتبة الفرقان، ۱۴۲۲ق.
- ابنتیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویة، عربستان، جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیة، ۱۴۰۶ق.
- اکوانی، عباس، «اصول طراحی زائر سرای بین راهی با رویکرد اربعین حسینی» در مجله نخبگان علوم و مهندسی، شماره ۲۷، بهمن ۱۳۹۹.
- «بگو لقب چه داری، تا بگویم کیستی»، فرهنگ امروز، تاریخ درج مطلب: ۲ تیر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.
- «بیش از ۴ میلیون زائر خارجی از ۱۰۰ کشور جهان وارد کربلا شدند»، العالم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مرداد ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.
- «تاریخچه زیارت پیاده حرم امام رضا(ع)؛ از شاه عباس تا زائران بحرینی»، مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۴ شهریور ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۴ آذر ۱۴۰۴ش.
- «تعریف زائرسرا»، اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری همدان، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۱۰ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، لبنان - سوریه، دار العلم - الدار الشامیه، ۱۴۱۲ق.
- رضوانی، علیاصغر، سلسله مباحث وهابیتشناسی (زیارت پیامبر و اولیاء)، تهران، نشر مشعر، بیتا.
- «رکوردشکنی تاریخی زائران حرم رضوی با تشرف ۷ میلیون نفر»، تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۰ شهریور ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.
- روزنامه وقایع اتفاقیه، ش ۱۶۳، ۱۶ جمادیالثانیه ۱۲۷۰ش.
- «زائران در مسیر راهپیمایی به سمت حرم امام کاظم(ع)»، ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ بهمن ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۴ آذر ۱۴۰۴ش.
- «زیارت، عامل حیات و هویت شیعه»، آستان قدس رضوی، تاریخ درج مطلب: ۳ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، ۱۴۰۹ق.
- «حضور ۱۳ میلیون زائر در مسجد النبی طی یک سال»، ابنا، تاریخ درج مطلب: ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.
- سبکی، تقیالدین، علی بن عبدالکافی، شفاء السقام فی زیارة خیر الأنام، تهران، نشر مشعر، ۱۴۱۹ق.
- سند، محمد، الشعائر الحسینیه، قم، دار الغدیر، ۲۰۱۴م.
- «سوغات زیارت، برترین سنت اسلامی»، خبرگزاری رضوی، تاریخ درج مطلب: ۴ دی ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۴ آذر ۱۴۰۴ش.
- شرتونی، سعید، اقرب الموارد، تهران، نشر اسوه، ۱۴۱۶ق.
- صنعانی، ابوبکر عبدالرزاق بن همام، المصنف، هند، المجلس العلمی، ۱۴۰۳ق.
- طباطبایی، سید مهدی، «معنای زیارت»، مجله فرهنگ زیارت، شماره۱۶، مهر ۱۳۹۲ش.
- «العتبة العلوية المقدسة تعلن مشاركة نحو ۵ ملايين زائر في إحياء ذكرى وفاة الرسول(ص)»، وکالة الانباء العراقیه، تاریخ درج مطلب ۹ فوریه ۲۰۲۴م، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.
- عناصری، جابر، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، تهران، ۱۳۶۶ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، نشر اسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- کیانی فرید، مریم، «زیارت»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۵ش.
- «گردشگران مذهبی سهم ۳۸ درصدی از سفرهای جهانی دارند»، ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۳ آبان ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.
- «لقب گذاشتن در ایران چگونه رایج شد؟»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱ تیر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.
- مالک بن انس، الموطأ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۶ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- «مجلس کربلا ارقام نهایی زائران اربعین را اعلام کرد»، ابنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مرداد ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.
- «وحشت وهابیها از گرايش اهل سنت برای زيارت امامان بقيع(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی مؤسسه جهانی سبطین، تاریخ درج مطلب: ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۴ش.