فلسطین

این مقاله دربارهٔ کشور فلسطین است. برای آشنایی با رژیم حاکم بر این سرزمین و اشغال آن، مقاله‌های اسرائیل و اشغال فلسطین را ببینید.

فلسطین

اطلاعات عمومی
نام رسمی	فلسطین
جمعیت کل	۸ میلیون نفر (۲۰۰۲م)
مساحت	۲۷ هزار کیلومتر مربع
حکومت	جمهوری
پایتخت	بیت المقدس
شهرهای مهم	غزه، بیت لحم، الخلیل
ادیان(درصد)	اسلام
زبان رسمی	عربی
اسلام
پیشینه اسلام	صدر اسلام

فلسطین کشوری در غرب آسیا که مسجدالاقصی نخستین قبله مسلمانان در آن قرار دارد و از سال ۱۹۴۸م اسرائیل آن را اشغال کرده است. پایتخت این کشور بیت‌المقدس است.

در طول تاریخ، سرزمین فلسطین محل سکونت مسلمانان، مسیحیان و یهودیان بوده است. دین اسلام در زمان خلافت عمر بن خطاب وارد فلسطین شد. پس از ورود اسلام به فلسطین، امویان، عباسیان، فاطمیان و عثمانیان بر این سرزمین مسلط بودند. پس از پیروزی مسیحیان بر مسلمانان در جنگ‌های صلیبی، مدتی حکومت فلسطین در اختیار مسیحیان قرار گرفت؛ امّا پس از مدتی مسلمانان فلسطین را پس گرفتند.

اشغال فلسطین به صورت رسمی توسط اسرائیل در سال ۱۹۴۸م/۱۳۲۷ش اتفاق افتاد و از آن زمان، جنگ‌ها، انتفاضه‌ها و قتل‌عام‌های فراوانی از سوی اسرائیل رخ داده است.

تعدادی شیعه در این کشور زندگی می‌کنند؛ آمار دقیقی از جمعیت آنها وجود ندارد. جنبش جهاد اسلامی و جنبش صابرین را از گروه‌های فلسطینی متأثر از شیعه می‌دانند. حماس و فتح از دیگر احزاب این کشورند.

جغرافیا

کشور فلسطین در حاشیه شرقی دریای مدیترانه قرار دارد. این کشور از شرق با سوریه و اردن، از شمال با لبنان و بخشی از سوریه و از جنوب با مصر همسایه است. تا قبل از اشغال فلسطین توسط انگلیس در سال ۱۹۱۷م، به منطقه جنوب غرب شام، فلسطین می‌گفتند. همچنین در گذشته سرزمین فلسطین جزئی از سوریه به حساب می‌آمد، از این‌رو در بین عرب‌ها از آن به «سوریه جنوبی» یاد می‌کردند. مساحت فلسطین بیش از ۲۷ هزار کیلومتر مربع است.

جایگاه فلسطین در جهان اسلام

سرزمین فلسطین به دلایل مختلفی از جمله وجود مسجدالاقصی (نخستین قبله مسلمانان) در این کشور، موقعیت ویژه‌ای نزد مسلمانان دارد. از سرزمین فلسطین در قرآن به عناوینی چون «ارض مقدسة» و «ارض مبارکة» یاد شده است.

فلسطین محل دفن بسیاری از انبیاء است. به عنوان نمونه حضرت مریم در شهر ناصره، یحیی در شهر سامریه و ابراهیم در شهر الخلیل دفن هستند. بیت‌المقدس پایتخت فلسطین نیز محل ظهور ادیان یهودیت و مسیحیت بوده است. مقبره داوود نبی، مقام حضرت موسی، مسجدالاقصی، مسجد صخره در این شهر قرار دارند.

اریحا و غزه، از قدیمی‌ترین شهرهای جهان محسوب می‌شوند.

محمد بن ادریس شافعی، از فقهای چهارگانه اهل‌سنت، در غزه، از شهرهای فلسطین به دنیا آمده است.

تاریخچه فلسطین پیش از اسلام

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران:

«ما فلسطین را پاره تن اسلام می‌دانیم و با ملت فلسطین، با جوانان فلسطین احساس برادری و همخونی می‌کنیم.»

«مگر می‌شود پاره‌ی تن جهان اسلام را همین‌طور در اختیار دشمنان گذاشت که آن را تصرف کنند و ملتی را از خانه‌ی خودش بیرون نمایند. مگر چنین چیزی می‌شود؟ مگر اسلام اجازه می‌دهد؟ مگر ملت‌های اسلامی اجازه می‌دهند؟»

بنا بر نظر تاریخ نگاران، فلسطین از عصر حَجَر محل سکونت بشریت بوده است. قدیمی‌ترین نام شناخته‌شده فلسطین «سرزمین کنعان» است که از عرب‌های کنعانی نخستین گروه مهاجر به فلسطین، گرفته شده است. این گروه در سال ۳۵۰۰ قبل از میلاد، فلسطین را برای مهاجرت برگزیدند. اسم فلسطین برگرفته از اقوام مهاجری است که در حدود ۱۲۰۰ قبل از میلاد، از غرب آسیا به این سرزمین مهاجرت کردند.

اعتقاد به توحید و یگانگی خدا در فلسطین، از زمان ورود ابراهیم نبی بوده است. حضرت ابراهیم فلسطین را برای سکونت برگزید و توحید را در این سرمین گسترش داد. بعد از ابراهیم، فرزندش اسحاق، سپس نوه‌اش یعقوب در فلسطین ماندند؛ امّا فرزندان یعقوب به مصر مهاجرت کردند. نوادگان و فرزندان یعقوب که به بنی‌اسرائیل معروف بودند، پس از وفات حضرت موسی به رهبری حضرت یوشع به فلسطین بازگشتند. پس از آن هرج‌ومرج فلسطین را دربرگرفت و این وضع تا زمان طالوت ادامه یافت. حضرت داوود حدود سال ۱۰۰۰ قبل از میلاد، بیت‌المقدس را پایتخت حکومت خود قرار داد. پس از داوود، فرزندش سلیمان حکومت را به دست گرفت و از این زمان فلسطین شاهد عمران و آبادنی وسیعی بود.

در طی قرن‌های طولانی بیشتر ساکنان فلسطین، عرب کنعانی بودند و به مرور با دیگر اقوام عرب در هم آمیختند. همچنین در دوره‌هایی، یهود در برخی مناطق فلسطین به حکومت رسیدند؛ امّا در سال ۶۳ قبل از میلاد، رومیان بر فلسطین مسلط شدند و یهودیان را تحت سیطره خود قرار دادند. سال ۳۰ میلادی آغاز نبوت حضرت عیسی(ع) بود. او تعالیم خود در شهر اورشلیم آغاز کرد و به هدایت مردم مشغول بود.

به گفته مرتضی مطهری، سرزمین فلسطین در طول تاریخش، نه پیش از اسلام و نه بعد از اسلام، در هیچ زمانی متعلق به یهودی‌ها نبوده است؛ تنها در مدت موقتی، داوود(ع) و سلیمان(ع) در آنجا سلطنت کرده‌اند. زمانی که مسلمانان، فلسطین را فتح کردند، فلسطین در اختیار مسیحیان بود و مسلمانان با مسیحیان صلح کردند. یکی از بندهای صلحنامه نیز این بود که مسیحیان گفتند فلسطین در اختیار یهودی‌ها قرار نگیرد.

فلسطین در دوره اسلامی

اسلام در زمان خلافت ابوبکر وارد سرزمین فلسطین شد؛ امّا فتح این سرزمین در سال ۱۳ هجری قمری و در زمان خلافت عمر بن خطاب طی چندین نبرد از جمله نبرد اجنادین به رهبری خالد بن ولید بوده است.

مسجدالاقصی و مسجد صخره در بیت‌المقدس

در عهد خلافت عمر بن خطاب، فلسطین جزئی از سرزمین اسلامی شد و خلفای بنی‌امیه و بنی‌عباس بر این سرزمین حکومت داشتند. در ۳۵۸ق فاطمیان کنترل فلسطین را به دست گرفتند. فاطمیان برای به دست آوردن کنترل فلسطین، با انقلاب‌های محلی، قرامطه و ترک‌های سلجوقی به مبارزه پرداختند. در این مدت نزاع بر سر فلسطین ادامه داشت، به شکلی که حکومت فلسطین بین مملوکان مصر، مغولان و عثمانی‌ها ردوبدل می‌شد تا اینکه از حدود ۴۰۰ق عثمانی‌ها اختیار فلسطین را به طور کامل در دست گرفتند. پس از جنگ‌های صلیبی و کشته شدن حدود هفتاد هزار نفر از مسلمانان، در ۴۹۳ق، مسیحیان اروپایی بر فلسطین سیطره یافتند. حکومت مسیحیان پس از جنگ‌های صلیبی، ۸۸ سال ادامه داشت. مسلمانان پس از نبرد حَطّین تحت رهبری صلاح الدین ایوبی فلسطین را پس گرفتند. حکومت عثمانی‌ها بر فلسطین تا اشغال آن توسط بریتانیا در سال ۱۹۱۷م ادامه داشت. اشغال فلسطین توسط بریتانیا تا سال ۱۹۴۸م ادامه یافت، اگر چه بریتانیا در سال ۱۹۲۲عنوان اشغال را به قیمومیت تغییر داد.

برای مقابله با سیاست یهودی‌سازی فلسطین و ازدیاد نفوذ اقتصادی و سـیاسی یهودیان، در سال ۱۹۳۱م (۱۳۱۰ش) کنگره‌ای با نام کنگره اسلامی قدس توسط محمد امـین الحـسینی، مفتی اعظم فلسطین، در بیت المقدس برگزار شد. نـایب رییـس و ریاست دبیرخانه این کنگره بر عهده سید ضیاءالدین طباطبایی (درگذشت: ۱۳۴۸ش)، سیاست‌مدار ایرانی، بود. او با ایراد سخنانی درباره اتحاد مسلمانان، بر حفظ قـومیت هـر ملتی نیز تأکید داشت. شخصیت‌هایی همچون اقبال لاهوری هم در این کنگره سخنرانی کردند.

در سال ۱۹۳۶م، مردم فلسطین علیه حکومت بریتانیا انقلاب کردند؛ اما این انقلاب با کارشکنی‌های بریتانیا و صهیونیسم با شکست مواجه شد. گفته شده با شکست این قیام، مقامات انگلیسی، امـین الحـسینی را تبعید و مانع برگزاری کنگره دوم قدس شدند.

سکه فلسطینی در زمان قیمومیت بریتانیا

سیاست یهودی‌سازی فلسطین و اشغال آن توسط اسرائیل

مقاله‌های اصلی: اشغال فلسطین و اسرائیل

در سال ۱۷۹۹م، ناپلئون بناپارت اولین رهبر اروپایی بود که یهودیان را برای ایجاد یک کشور یهودی در سرزمین فلسطین دعوت کرد. سال‌ها بعد و در سال ۱۸۹۷م، اولین کنفرانس صهیونیستی در سوئیس برگزار شد و تصمیم بر آن شد که برای یهودی‌سازی سرزمین فلسطین، سیاستی هدفمند دنبال شود. آنان برای حساسیت‌زدایی، به جای عبارت دولت یهودی از وطن یهودی استفاده کردند. با این وجود پس از ۳۰ سال و در ابتدای جنگ جهانی اول، تنها ۱٪ یهودیان از این طرح حمایت کردند و در عمل این طرح با شکست مواجه شد. در آن زمان تنها ۸٪ از جمعیت فلسطین را یهودیان به خود اختصاص داده بودند و از لحاظ مساحت نیز، تنها ۲٪ کل فلسطین در اختیار آنان بود. اتفاقات جنگ جهانی اول، منجر به صدور بیانه بالْفُور در سال ۱۹۱۷م شد. در این بیانه بریتانیا خواستار ایجاد وطن یهودی در فلسطین شد. به همین خاطر در زمان حکومت بریتانیا بر فلسطین، جمعیت انبوهی از صهیونیست‌ها به سرزمین فلسطین مهاجرت کردند، به طوری که تعداد یهودیان در این دوره شش برابر افزایش یافت.

در سال ۱۹۴۸م اسرائیل تاسیس شد. در این زمان یهودیان ۷۸٪ سرزمین فلسطین را اشغال کردند. مناطق اشغالی شامل الخلیل واقع در شمال فلسطین، ساحل دریای مدیترانه، صحرای نقب و منطقه مرکزی فلسطین بود. از آنجا که کرانه باختری تحت اداره اردن بود و غزه نیز توسط دولت مصر اداره می‌شد، این دو منطقه از اشغال صهیونیست‌ها در امان ماند؛ امّا از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۵م اسرائیل موفق شد ۶۰٪ از کرانه باختری و ۴۰٪ از غزه را اشغال کند. همچنین در این دوره اسرائیل توانست ۹۷٪ فلسطین را به اشغال خود درآورد.

روز تشکیل اسرائیل، روز نَکْبَت یا فاجعه و سال ۱۹۴۸م، سال نکبت نامگذاری شده است. همچنین سال ۱۹۶۷م به خاطر شکست کشورهای عربی (مصر، سوریه، اردن و عراق) از اسرائیل، به سال نَکْسَه معروف است. این جنگ ۶ رو طول کشید که پس از شکست کشورهای عربی، کرانه باختری، غزه و برخی از مناطق کشورهای همسایه فلسطین توسط اسرائیل اشغال شد.

امام خمینی در باره خطر اسرائیل در تاریخ ۱۳۵۱/۸/۱۹:
مقصود دوَل بزرگ استعمار از ایجاد اسرائیل، تنها‎ ‏اشغال فلسطین نیست؛ بلکه اگر به آنان فرصت داده شود، تمام‎ ‏کشورهای عربی ـ العیاذبالله ـ به سرنوشت فلسطین دچار خواهند‎ ‏شد.

پرتال امام خمینی فلسطین از دیدگاه امام خمینی

بسیاری از دولت‌های اسلامی نسبت به اشغال فلسطین حساس بودند. مسئله فلسطین به شکل قابل توجهی مورد حمایت شیعیان قرار دارد، که اظهارات و فتاوای بسیاری از علمای شیعه در این زمینه حاکی از حمایت از فلسطینی‌ها دارد.

نامگذاری جمعه آخر ماه رمضان به روز قدس

مقالهٔ اصلی: روز جهانی قدس

امام خمینی رهبر جمهوری اسلامی ایران، سال ۱۳۵۸ش. در حمایت از مردم فلسطین در برابر اشغال‌گری اسرائیل، آخرین جمعه از رمضان را روز قدس نام نهاد. همه ساله در بسیاری از کشورهای جهان همچون عراق، ایران، هند و مالزی به حمایت از مردم فلسطین، در روز قدس تظاهرات گسترده‌ای برگزار می‌گردد.

درگیری اسرائیل با فلسطینی‌ها

برای اطلاعات بیشتر، اینها را هم ببینید: فهرست جنگ‌های اسرائیل علیه مسلمانان و فهرست کشتارهای اسرائیل

قتل‌عام فلسطینی‌ها توسط اسرائیل

با اشغال فلسطین توسط اسرائیل در سال ۱۹۴۸م، همواره نزاع و درگیری بین فلسطین و اسرائیل وجود داشته است. از جمله اسرائیل چندین مرتبه مرتکب قتل‌عام فلسطینی‌ها شده است. در سال ۱۹۴۸م، ۳۴ قتل‌عام توسط اسرائیل اتفاق افتاد که معروف‌ترین آنها، قتل‌عام «دیر یاسین» است. در این قتل‌عام ، ۲۵۴ نفر به شکل فجیعی کشته شدند. از دیگر جنایات اسرائیل، قتل‌عام «خان یونس» در سال ۱۹۵۶م است. در این جنایت، ۲۵۰ فلسطینی کشته شدند. یکی از بزرگ‌ترین جنایات تاریخ، کشتار صبرا و شتیلا است. این حادثه در سال ۱۹۸۲م اتفاق افتاد که در آن ۳۲۹۷ زن و کودک فلسطینی کشته شدند.

نوار غزه

در مهر ۱۴۰۲ش/اکتبر ۲۰۲۳م، اسرائیل در پی انتقام از عملیات نظامی حماس با نام طوفان الاقصی، در طی دوازده روز هجوم به نوار غزه، بیش از ۱۳۵ هزار خانه مسکونی تخریب و محله‌هایی از غزه را با خاک یکسان کرد. در پی این حملات بیش از ۳۲۰۰ نفر از فلسطینیان کشته و ۱۱۰۰۰ نفر زخمی شدند. براساس آمار وزارت بهداشت فلسطین تا روز یازدهم حمله اسرائیل پانصد زن و حدود هفتصد کودک توسط نیروهای اسرائیلی کشته شدند. این رژیم در ۲۵ مهر/۱۷ اکتبر، در حمله هوایی به بیمارستان معمدانی (الاهلی العربی)، یکی از مهم‌ترین بیمارستان‌های نوار غزه، آن را با خاک یکسان کرد که به کشته شدن بیش از ۵۰۰ نفر منجر شد.

انتفاضه‌های فلسطینی‌ها علیه اسرائیل

طی سال‌های اشغال فلسطین، این سرزمین شاهد قیام‌های متعدد مردم فلسطین بوده است. اولین قیام مردم فلسطین، در سال ۱۹۷۶م با نام انتفاضه روز زمین اتفاق افتاد. انتفاضه دیگر در سال ۱۹۸۷م اتفاق افتاد که به انتفاضه اول یا انتفاضه شعب فلسطینی معروف است. این انتفاضه در کرانه باختری و غزه رخ داد. در سال ۲۰۰۰م به خاطر ورود آریل شارون نخست‌وزیر وقت اسرائیل به مسجد الاقصی انتفاضه دیگری آغاز شد که به انتفاضه الاقصی مشهور است. از مهم‌ترین شعارهای انتفاضه الاقصی، ایجاد دولت فلسطینی و خروج اشغال‌گران از کرانه باختری بود. در انتفاضه ۱۹۸۷م که شش سال به طول انجامید، ۱۵۴۰ نفر کشته و ۱۳۰ هزار نفر زخمی شدند. در انتفاضه سال ۲۰۰۰م نیز، ۲۸۰۰ نفر کشته شدند.

حملات موشکی حماس و جهاد اسلامی علیه اسرائیل در ۲۰۲۱م

در سال ۲۰۲۱م بین گروهای مقاومت و اسرائیل درگیری رخ داد که ۱۱ روز به طول انجامید. در این درگیری حماس و جنبش جهاد اسلامی با استفاده از راکت و موشک شهرهای مختلف فلسطین که توسط اسرائیل اشغال شده بود از جمله تل‌آویو را هدف قرار دادند. این درگیری در واکنش به سرکوب تظاهرات فلسطینی‌هایی که به حکم دادگاه اسرائیل مبنی بر خروج تعدادی از آنان از منطقه شیخ جَرّاح و تحویل منازلشان به صهیونیست‌ها اعتراض داشتند به وقوع پیوست. هرچند حملات اسرائیل به غزه خسارات زیادی وارد کرد و تعدادی از نیروهای مقاومت و غیرنظامیان کشته و زخمی شدند؛ اما فلسطینی‌ها نیز پس از آتش‌بس، پیروزی خود را جشن گرفتند.

عملیات طوفان‌الاقصی حماس علیه اسرائیل

مقالهٔ اصلی: طوفان الاقصی

در ۱۵ مهر ۱۴۰۲ش گروه حماس حملهٔ غافلگیرانه‌ای در سرزمین‌های اشغالی تحت کنترل اسرائیل انجام داد که به عملیات طوفان الاقصی شهرت یافت. در این عملیات، در ۷ اکتبر ۲۰۲۳م، در ضمن حملات راکتی به شهرک‌های صهیونیست‌نشین، از زمین، هوا و دریا به مناطق مختلفی از اسرائیل نفوذ کردند. همچنین ده‌ها نفر از شهرک‌نشینان اسرائیلی را اسیر و با خود به غزه بردند و کنترل برخی از شهرک‌ها را نیز به طور موقت به دست آوردند. این نوع عملیات، از جانب حماس علیه اسرائیل بی‌سابقه ارزیابی شده است. برخی تحلیل‌گران معتقدند که این عملیات فلسطینی‌ها علیه اسرائیل، در واقع، نتیجهٔ طبیعی دهه‌ها ظلم و اشغال‌گری اسرائیلی‌هاست.

ساکنان فلسطین

طبق منابع تاریخی، ساکنان فلسطین به دو دسته عرب و یهود تقسیم می‌شوند. عرب‌ها نیز به عرب مسلمان، مسیحی و سایر گروه‌ها تقسیم شده‌اند.

عرب‌ها

بر حسب آمار، تعداد عرب‌های ساکن فلسطین در سال ۱۹۴۸م حدود یک میلیون و ششصد هزار نفر بود که ۸۸.۵٪ مسلمان، ۱۰.۴٪ مسیحی و ۱.۱٪ سایر گروه‌ها بودند. پس از جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۹م، عرب‌های فلسطینی به چهار دسته تقسیم شدند:

• کسانی که در برابر اشغال ۱۹۴۸م مقاومت کردند. این گروه به ساکنان خط سبز نام‌گذاری شدند.
• ساکنان کرانه باختری رود اردن و غزه.
• پناهندگان به خط سبز، کرانه باختری، غزه، اردن، سوریه و لبنان که این مناطق را برای سکونت برگزیدند.
• مهاجران فلسطینی که به دیگر کشورهای عربی و غیرعربی مهاجرت کردند.

در سال ۱۹۴۸م حدود نیمی از عرب‌های فلسطین (حدود ۷۰۰ هزار نفر) از سرزمین‌های خود اخراج شدند و به اجبار به کرانه باختری، غزه، اردن، سوریه، لبنان، مصر و عراق مهاجرت داده شدند. تعداد پناهنده‌ها به مناطق مذکور در سال ۲۰۲۳م، ۵,۶۰۰,۰۰۰ نفر اعلام شده است. طبق آمار، در آن سال عرب‌های باقی‌مانده در سرزمین فلسطین ۱۴٪ از جمعیت کل فلسطین را تشکیل دادند. طبق گزارش یورونیوز، عرب‌های باقی‌مانده در فلسطین، امروزه ۲۰٪ جمعیت فلسطین اشغالی را تشکیل می‌دهند.

طبق آمار سال ۲۰۰۲م، جمعیت کل فلسطینیان ۸ میلیون نفر بود که، ۵۲٪ از آنان را پناهندگان به دیگر کشورها تشکیل می‌دادند. براساس مرکز آمار فلسطین در سال ۲۰۲۰م، جمعیت فلسطینیان در جهان به ۱۳ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر رسیده که از این تعداد ۳.۱ میلیون تن در کرانه باختری و قدس اشغالی و ۲.۱ میلیون نفر در نوار غزه ساکن‌اند و بیش از ۶ میلیون فلسطینی نیز در کشورهای همسایه پناهنده و آواره هستند.

یهودیان

در سال ۱۹۱۴م از مجموع ساکنان فلسطین، حدود ۸٪ را یهودیان به خود اختصاص داده بودند؛ امّا این نسبت در سال ۱۹۴۳م به ۳۰٪ افزایش یافت. در سال ۱۹۴۸م و پس از اشغال فلسطین توسط اسرائیل، بیشتر جمعیت این سرزمین در اختیار یهودیان قرار گرفت.

احزاب سیاسی

اخوان المسلمین

مقالهٔ اصلی: اخوان المسلمین

اخوان‌المسلمین فلسطین در سال ۱۹۴۸م با مشارکت اخوان‌المسلیمن مصر و اردن شکل گرفت. با اشغال کرانه باختری رود اردن و غزه در سال ۱۹۶۷م توسط اسرائیل، ارتباط اخوان‌المسلمین مصر و اردن با فلسطین قطع شد. همین امر، موجب پیشرفت و توسعه اخوان‌المسلمین فلسطین شد.

جنبش مقاومت اسلامی

مقالهٔ اصلی: حماس

جنبش مقاومت فلسطین، برجسته‌ترین جنبش مقاومت اسلامی فلسطین است. این جنبش، ادامه جنبش اخوان‌المسلمین است. جنبش حماس اولویت فعالیت خود را بر تربیت افراد، خانواده و جامعه قرار داده است تا زمینه را برای تشکیل دولت اسلامی در فلسطین فراهم سازد. حماس در آغاز شکل‌گیری ایده‌ای برای مقابله با اشغال فلسطین نداشت؛ امّا بعدها وارد مبارزه مسلحانه شد. طوفان الاقصی بزرگترین حمله حماس به اسرائیل بود که در ۱۵ مهر۱۴۰۲ش آغاز و برای چندین روز دوام داشت.

جنبش جهاد اسلامی

مقالهٔ اصلی: جنبش جهاد اسلامی فلسطین

این جنبش، منازعه فلسطین-اسرائیل را به عنوان ایدئولوژی خود قرار داده است. این جنبش حرکت خود را در سال ۱۹۸۰م آغاز کرد. جنبش جهاد اسلامی با دیگر جریان‌های سنتی اسلامی از جمله جنبش اخوان المسلمین اختلاف دارد.

جنبش آزادی‌بخش میهنی فلسطین (فتح)

مقالهٔ اصلی: جنبش فتح

جنبش آزادی‌بخش میهنی فلسطین، قدیمی‌ترین حزب سیاسی فلسطین است. این جنبش در سال ۱۹۶۵ توسط یاسر عرفات تأسیس شد. بیشتر مقامات دولت فلسطین عضو این حزب هستند.

دین و مذهب

براساس آمارهای نهادهای بین‌المللی، ۸۵ درصد فلسطینیان (شامل اعراب ساکن در کرانه باختری، نوار غزه و قدس شرقی) مسلمان هستند. بیشتر مسلمانان را نیز پیرو مذهب شافعی دانسته‌اند.

انتساب ناصبی‌گری به فلسطینیان را از جعلیات یهودیان و دلیل آن را از بین بردن همدردی با فلسطینیان دانسته‌اند. همچنین وجود مساجد مختلف با نام اهل‌بیت(ع) مانند مسجد علی بن ابی‌طالب در غزه، رفح، خان یونس و نابلس، مساجدی به نام حضرت زهرا(س) در شهرهایی چون غزه، رفح و جنین و نامگذاری فرزندان به نام اهل‌بیت(ع) را از دیگر دلایل محبت مردم فلسطین نسبت به اهل‌بیت و ناصبی نبودن آنان شمرده‌اند.

شیعه در فلسطین

پیشینه حضور شیعه در فلسطین به حضور ابوذر غفاری در شام برمی‌گردد. مقدسی در کتاب احسن التقاسیم و ناصر خسرو در کتاب «سفر به آرامگاه ابوهریره»، نقل کرده‌اند، در زمانی بیشتر جمعیت فلسطین را شیعیان تشکیل می‌دادند. همچنین در سرزمین فلسطین، از دیرباز مزارهایی منسوب به امام علی(ع) وجود داشته است که برخی از آنها در گذر زمان از بین رفته و برخی دیگر تا به امروز باقی مانده است. مذهب شیعه در قرن چهارم و در عصر حکومت فاطمیان در فلسطین رونق یافت. «الحاکم بامرالله» ششمین حاکم فاطمیان، دارالعلم فاطمی را در بیت‌المقدس تأسیس کرد. این مکان تأثیر قابل‌توجهی در گسترش تشیع در فلسطین داشت و تا زمان اشغال فلسطین توسط صلیبی‌ها، به فعالیت خود ادامه داد. با وجود جنگ‌های صلیبی و پس از آن، تسلط صلاح‌الدین ایوبی سنی‌مذهب بر مناطق فلسطین و شام، شیعه در فلسطین باقی‌ماند و در عصر عثمانی شیعیان فلسطین دوباره مطرح شدند. اولین سرکوب شیعیان فلسطین توسط صلاح‌الدین ایوبی رخ‌داد. پس از رونق گرفتن شیعه در عصر عثمانی، احمد پاشا حدود ده سال با شیعیان مبارزه کرد و کتاب‌های آنها را سوزاند.

تأثیر و نفوذ شیعیان بر فلسطین در قرن ۲۱م و در دوران معاصر، به سبب ارتباط گروه‌های فلسطینی با حزب‌الله لبنان بیشتر شده است. پیروزی‌های حزب‌الله لبنان بر اسرائیل، نقش مهمی در گسترش شیعه در فلسطین داشته است. مرکز آمار انجمن دین و زندگی اجتماعی «مؤسسه PEW»، وجود شیعیان در فلسطین را تأیید کرده است. با این حال گروه‌هایی در فلسطین علیه شیعه فعالیت می‌کنند. از حمله «ابن‌بار الخیریة الاسلامیة» در غزه عمده فعالیتش، مبارزه با گسترش تشیع است. همچنین جنبش جهاد سَلَفی با هدف مبارزه با شیعه تأسیس شده است.

احزاب و گروه‌های نزدیک به شیعه

جنبش جهاد اسلامی را به عنوان نماد شیعه در فلسطین می‌دانند چراکه فتحی شقاقی، بنیانگذار آن از شیعه تأثیر می‌پذیرفت. همچنین جنبش صابرین که از جنبش جهاد اسلامی منشعب شده، به شیعه نزدیک است. این جنبش در سال ۲۰۱۴م حرکت خود را با رهبری هشام سالم آغاز کرده است. انجمن شقاقی، انجمن خیریه و غیرسیاسی است که سعی می‌کند تا دیدگاه برابری نسبت به همه مذاهب اسلامی داشته باشد.

برخی از نهادهای شیعه فلسطین عبارتند از: انجمن جوانان اسلامی، درمانگاه احسان خیری، مدرسه نقاء، جمعیت غدیر، جمعیت آل البیت. همچنین هفته‌نامه «الاستقلال» و شبکه رادیویی «إذاعة صوت القدس» در اختیار شیعیان فلسطین است.

فلسطین از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای

کتاب‌شناسی

مقالهٔ اصلی: فهرست کتاب‌های درباره فلسطین

درباره فلسطین و مسائل پیرامون آن کتاب‌های فراوانی نگارش و منتشر شده است. برخی از آنها عبارتند از:

• فلسطین از دیدگاه امام خمینی، تحقیق و تنظیم و نشر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی که رهنمودها و مواضع امام خمینی پیرامون فلسطین در آن گردآمده است.
• فلسطین از منظر آیت‌الله خامنه‌ای کتابی به زبان فارسی، نوشته سعید صلح میرزایی، که حاوی نظرات و سخنرانی‌های سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران درباره مسأله فلسطین طی سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۹۰ش است. این کتاب در سال ۱۳۹۰ش توسط انتشارات انقلاب اسلامی به چاپ رسید.
• القضیة الفلسطینیة نوشته اکرم زعیتر، سیاستمدار و نویسنده فلسطینی. این کتاب با عنوان «سرگذشت فلسطین یا کارنامه سیاه استعمار» از سوی اکبر هاشمی رفسنجانی به فارسی ترجمه و در سال ۱۳۴۱ش منتشر شده است. بررسی و تبیین بحران خاورمیانه عربی، به ویژه کشمکش اعراب و اسرائیل و نیز ریشه‌یابی تحولات سیاسی این منطقه در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیستم میلادی و ظهور صهیونیسم و طرح بازگشت یهودیان به فلسطین و آغاز جنبش ناسیونالیسم عرب، از محورهای این کتاب است.
• دانشنامه فلسطین، مجموعه هشت جلدی با بیش از سه هزار مدخل اصلی پیرامون فلسطین که توسط مجید صفاتاج گردآوری و تدوین و از سوی انتشارات آرون منتشر شده است.
• دایرة المعارف مصور فلسطین، طارق سویدان، ترجمه زهرا یگانه و تحقیق جمعی از محققان، نشر سایان، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
• خاطرات خدمت در فلسطین (۱۳۲۵-۱۳۲۰)، نوشته فضل‌الله نورالدین‌کیا، نوه شیخ فضل‌الله نوری و کنسول‌یار وقت ایران در فلسطین، است. وی در این کتاب از وضع جامعه و شهرهای فلسطین در آن روزگار و ساکنان آن، مسلمانان، یهودیان، ایرانیان، فرنگیان و دیگران گزارش‌هایی به‌دست داده است.
• بلادنا فلسطین، نوشته مصطفی مراد الدَبّاغ، موسوعه‌ای ۱۰ جلدی به زبان عربی درباره تاریخ و جغرافیای فلسطین است.
• ماجرای فلسطین و اسرائیل، مجید صفاتاج، قم، دفتر نشر معارف، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
• فلسطین برای فلسطینی است اثر ریحانه رفیعی و الهه کریمی، انتشارات موسسه فرهنگی هنری شهید آوینی و مهرآرمین، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.

جستارهای وابسته

• روز جهانی قدس
• صهیونیسم

نگارخانه

• 

  مسجد الاقصی در فلسطین

• 

  مسجد ابراهیمی در شهر الخلیل؛ مرقد حضرت ابراهیم(ع) و شماری از پیامبران(ع)

• 

  کوج اجباری مردم فلسطین از خانه‌های خود در ۱۹۴۸م (آغاز اشغال این کشور به وسیلهٔ اسرائیل)

• 

  انتفاضه مردم فلسطین (انقلاب سنگ) علیه اشغالگری رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۸۷م

پیوند به بیرون

• موسسه ندا؛ پایگاه تخصصی فلسطین
• «مقالات دانشنامه فلسطین».