فتحی شقاقی

فتحی شقاقی

مؤسس و دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین
شناسنامه
نام کامل	فتحی ابراهیم عبدالعزیز شقاقی
زادروز	۴ ژانویه ۱۹۵۱م/۱۴ دی ۱۳۲۹ش
کشور تولد	فلسطین
تاریخ شهادت	۲۶ اکتبر ۱۹۹۵م (۴ آبان ۱۳۷۴ش)
شهر شهادت	والتا
کشور شهادت	مالت
آرامگاه	مزار شهدای اردوگاه الیرموک در دمشق
دین	اسلام
پیشه	پزشک
اطلاعات سیاسی
مناصب	دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین

فَتحی ابراهیم عبدُالعزیز شَقاقی (۱۹۵۱–۱۹۹۵م) بنیان‌گذار جنبش جهاد اسلامی فلسطین و از چهره‌های مقاومت فلسطین علیه رژیم صهیونیستی بود. او پس از تحول فکری، ناشی از شکست اعراب در جنگ ۱۹۶۷م و با الهام‌گیری از اندیشه‌های سید قطب و انقلاب اسلامی ایران، نظریه مبارزه اسلامی را بنیان نهاد.

شقاقی با تألیف کتاب «خمینی، راه‌حل اسلامی و جایگزین»، به معرفی انقلاب اسلامی ایران به عنوان الگوی بیداری برای جهان عرب پرداخت. او، با تأکید بر سه اصل «اسلام، فلسطین و جهاد»، از مشارکت سیاسی پرهیز داشت و مبارزهٔ مسلحانه را مسیر اصلی رهایی می‌دانست.

شقاقی در ۱۹۹۵م به دستور نخست‌وزیر وقت اسرائیل و توسط موساد ترور شد و به شهادت رسید و در مزار شهدای اردوگاه الیرموک دمشق دفن شد. ترور او واکنش‌هایی را از سوی نهادها و کشورهای اسلامی داشت ازجمله آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، پیام تسلیتی برای او صادر کرد.

اهمیت و جایگاه

فتحی شقاقی از چهره‌های مقاومت فلسطین، مؤسس و دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین (۱۹۷۹-۱۹۹۵م) بود. او پس از تحصیلات عالی در ریاضیات و پزشکی، به مبارزه فرهنگی و نظامی علیه اسرائیل پرداخت. شقاقی با تألیف کتاب «خمینی راه حل اسلامی و جایگزین»، انقلاب اسلامی ایران را الگویی برای بیداری اسلامی معرفی کرد و به تأسیس جنبش جهاد اسلامی مبادرت ورزید. او باور داشت که سه اصل اسلام، فلسطین و جهاد، اساس مبارزه واقعی را تشکیل می‌دهد و هرگونه سازش با صهیونیست‌ها را رد می‌کرد.
وی روز جهانی قدس را روز احیای اسلام و احیای جهاد ضدّصهیونیستی می‌دانست و آن را گرامی می‌داشت.

زندگی‌نامه

فتحی شقاقی در ۴ ژانویه ۱۹۵۱م (۱۴ دی ۱۳۲۹ش) در اردوگاه پناهندگان رفح در غزه متولد شد. پدرش کارگر و امام جماعت روستای زرنوقه بود. او تحصیلات ابتدایی، راهنمایی و متوسطه را در مدارس آنْروا (آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی) در اردوگاه رفح گذراند. سپس در دانشگاه بیرزیت (نزدیک رام‌الله در کرانه باختری) در رشته ریاضیات ثبت‌نام کرد. پس از آن در سال ۱۹۷۴م، برای ادامه تحصیل در رشته پزشکی وارد دانشگاه زقازیق مصر شد.

پس از بازگشت از مصر، ابتدا در بیمارستان ویکتوریا در بیت‌المقدس و سپس به‌عنوان پزشک اطفال در نوار غزه فعالیت کرد.

ترور و شهادت

شقاقی در ۲۶ اکتبر ۱۹۹۵م (۴ آبان ۱۳۷۴ش)، در والتا پایتخت مالت توسط عوامل موساد، ترور شد. اسحاق رابین، نخست‌وزیر وقت اسرائیل، شخصاً دستور این ترور را صادر کرده بود.

سازمان‌ها، شخصیت‌ها و کشورهای اسلامی به شهادت او واکنش نشان دادند. در ایران، آیت‌الله خامنه‌ای دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران، در پیام تسلیتی، فتحی شقاقی را مجاهد مؤمن، شجاع، متفکر و مخلص خواند و تأکید کرد او یکی از چهره‌های درخشانی بود که فجر مبارزات اسلامی مردم فلسطین را پدید آورد. با توجه به تأثیرپذیری فتحی شقاقی از شیعه، گفته شده او پیش از شهادت، به مذهب تشیع گرویده بود.

مقبره فتحی شقاقی در اردوگاه الیرموک دمشق

محل دفن او در مزار شهدای اردوگاه الیرموک دمشق است.

اندیشه‌های سیاسی و فعالیت‌های مبارزاتی

شقاقی پس از شکست اعراب در جنگ ۱۹۶۷م، تحولی فکری را تجربه کرد و از اندیشه‌های سید قطب و انقلاب اسلامی ایران متأثر شد. او باور داشت که «اسلام، فلسطین و جهاد» سه رکن اصلی مبارزه هستند و هرگونه سازش با رژیم صهیونیستی را مردود می‌دانست. تا واپسین روزهای عمرش، به سفر در میان پایتخت‌های عربی و اسلامی ادامه داد تا ضمن دفاع از آرمان فلسطین، حمایت از دیدگاه‌های خود درباره مقاومت مسلحانه را جلب کند.

شقاقی در کتاب «الخمينى الحل الإسلامى و البديل» (۱۹۷۹م)، نخستین کتاب عربی درباره انقلاب ایران، امام خمینی را جایگزینی در برابر ایدئولوژی‌های شرق و غرب معرفی کرد. انتشار این کتاب باعث بازداشت و زندانی‌شدن او در مصر شد. او بر وحدت مسلمانان و حتی مسیحیان فلسطینی در مبارزه تأکید داشت و جهاد اسلامی را سازمانی انقلابی و نظامی می‌دانست که نباید وارد عرصه سیاسی و انتخابات بشود.

تأسیس جهاد اسلامی فلسطین

مقالهٔ اصلی: جنبش جهاد اسلامی فلسطین

فتحی شقاقی در اواخر دهه ۱۹۷۰م، به‌همراه گروهی از دانشجویان فلسطینی در مصر، جنبش جهاد اسلامی را بنیان نهاد. از جمله اعضای مؤسس، رمضان شَلَح، عبدالله الشامی و عبدالعزیز عوده بودند. گفته شده، این جنبش با تأکید بر مبارزه مسلحانه و عدم مشارکت در فرآیندهای سیاسی، وابستگی بیشتری به ایران نسبت به حماس داشت.

اینجانب‌ با قاطعیت‌ اعلام‌ می‌کنم‌ که‌ این‌ مرگ‌ سرخ‌ و افتخارآمیز، مایه‌ اشتداد نهضت‌ عظیم‌ اسلامی‌ در فلسطین‌ خواهد شد و مظلومیت‌ او مظلومان‌ فلسطینی‌ را در مجاهدت‌ فی سبیل الله‌، راسخ‌تر خواهد ساخت‌.

فرازی از پیام تسلیت سید علی خامنه‌ای.

زندان و تبعید

فتحی شقاقی در سال ۱۹۸۳م، توسط رژیم صهیونیستی بازداشت و به مدت ۱۱ ماه زندانی شد. در سال ۱۹۸۶م نیز به اتهام انتقال سلاح به نوار غزه، به چهار سال حبس محکوم شد. در سال ۱۹۸۸م نیز به لبنان تبعید گردید. شقاقی در تبعید، به فعالیت‌های سیاسی و نظامی ادامه داد و روابط نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران و حزب‌الله لبنان برقرار کرد.