نواره غَزَّه (به عربی: غزة) ناحیه‌ای مسلمان‌نشین در فلسطین است که از سال ۲۰۰۵م تحت کنترل حماس درآمد. حماس از سال ۲۰۰۷م طرح استقلال غزه از دولت مرکزی فلسطین را مطرح کرد که با واکنش اسرائیل همراه بود. اسرائیل در واکنش به این اقدام، غزه را محاصره و حملات نظامی به غزه را پی‌ریزی کرد.
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| ویژگی | موقعیتی مرکزی در تحولات فلسطین |
| کشور | فلسطین |
| مساحت | ۳۶۰ کیلومتر مربع |
| جمعیت کل | ۲,۳۰۰,۰۰۰ نفر |
| زبان | عربی |
| نژاد | عرب |
| ادیان | مسلمان |
| مذهب | اهل‌سنت |
| جمعیت مسلمان | ۹۸ درصد |
| اطلاعات تاریخی | |
| قدمت | پیش از اسلام |
| وقایع مهم | عملیات طوفان الأقصی |
| اماکن | |
| زیارتگاه | زیارتگاه هاشم بن عبدمناف |
| مساجد | مسجد هاشم بن عبدمناف |
جمعیت ساکن در نوار غزه بیش از دو میلیون نفر است که بیش از ۹۸ درصد آنها سنی‌مذهب و عرب هستند.
موقعیت و اهمیت
نواره غزه، منطقه‌ای در شمال مصر و در غرب کشور فلسطین[۱] که ۹۸ درصد جمعیت آن مسلمان هستند. مسیحیان نیز یک درصد از جمعیت این منطقه را تشکیل داده‌اند. مذهب غالب در این منطقه، اهل‌سنت است.[۲]
گفته می‌شود هاشم بن عبدمناف، جد دوم پیامبر(ص)، در شهر غزه دفن شده است. به همین خاطر این شهر در قدیم «غَزَّة الهاشم» نام داشت.[۳] برای هاشم در این شهر، مرقدی نیز گزارش شده که بارها مورد هجوم وهابیت برای تخریب قرار گرفته است.[۴] همچنین به نقل یاقوت حموی، محمد بن ادریس شافعی، از فقهای چهارگانه اهل‌سنت، در غزه به دنیا آمده است.[۵]
منطقه غزه در صدر اسلام از مناطق پراهمیت برای تجارت اهل مکه و مدینه به‌شمار می‌رفت.[۶] حماس به‌عنوان یکی از بزرگترین نیروهای مقاومت در فلسطین، در غزه ایجاد شد و به دیگر نواحی فلسطین گسترش یافت.[۷] این شهر به‌عنوان موقعیتی مرکزی در تحولات فلسطین نقش ایفا می‌کند.[۸]
اسرائیل میان نوار غزه و سرزمین‌های اشغالی فلسطین، دیواری حائل ایجاد کرده تا مرز میان نوار غزه و شهرهای صهیونیست‌نشین باشد.[۹] این منطقه مشتمل بر شهرهای غزه، جَبالیا، رَفَح، خان‌یونس، بیت‌حانون و دیر البَلَح است.
محاصره طولانی‌مدت، حملات نظامی و کشتار غیرنظامیان در غزه به دست اسرائیلی‌ها، سبب شده است تا جهان اسلام و بالاخص عالمان شیعه نسبت به آنها واکنش نشان دهند. سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، بارها در پیام‌هایی، جنایات صورت گرفته در این منطقه را محکوم کرده است.[۱۰] در ایران، روز ۲۹ دی، به عنوان روز غزه نامگذاری شده است.[۱۱]
تاریخچه
از دوران پیش از اسلام، حکومت غزه به دست اعراب منطقه بوده است. گزارش شده است که در دوران هیرود کبیر (فرمانروای یهودیه یا اورشلیم)، پادشاه این منطقه، شخصی از اعراب غزه بود و در هنگام ظهور اسلام نیز اعراب بر آن منطقه سیطره داشتند.[۱۲] این منطقه در دوران امپراتوری عثمانی، شاهد جنگ‌هایی بین نیروهای بریتانیایی و ترکان عثمانی بود. در سال ۱۹۴۸م و در پی منازعه در منطقه[۱۳] غزه به اشغال ارتش مصر درآمد.[۱۴] پس از آن نیز اسرائیلی‌ها بارها به این ناحیه حمله برده‌اند.[۱۵] در سال ۱۹۶۷م این منطقه به دست اسرائیلی‌ها در آمد و در سال ۲۰۰۵م با عقب‌نشینی اسرائیلی‌ها، به دست نیروهای فلسطینی درآمد.[۱۶] در سال ۲۰۰۵م، گروه حماس با پیروزی در انتخابات در فلسطین، وارد عرصه سیاست شد. این گروه بعدها در سال ۲۰۰۷م و پس از درگیری با نیروهای فتح به رهبری محمود عباس، بر جنبش فتح[یادداشت ۱] پیروز شد و اداره بخش نوار غزه را به عنوان سرزمین تجزیه‌شده از فلسطین بر عهده گرفت.[۱۸]
مقاومت در برابر اشغالگری اسرائیل
پس از سیطره حماس بر نوار غزه از سال ۲۰۰۷م، این منطقه تحت محاصره اسرائیل درآمد و اسرائیلی‌ها بارها با بستن گذرگاه‌های ورودی و خروجی آن، از ورود سوخت، مواد غذایی و دارو به این منطقه جلوگیری کرده‌اند.[۱۹] از سال ۲۰۰۷ هرگونه ورود و خروج به غزه مورد بررسی قرار می‌گرفت و ورود هرگونه کشتی به سواحل غزه از جانب اسرائیل ممنوع شد. فرودگاه این منطقه که در سال ۱۹۹۴م افتتاح شده بود، در سال ۲۰۰۱م توسط ارتش اسرائیل نابود شد.[۲۰]
حملات اسرائیل علیه غزه
در طول تاریخ، حملات متعددی از سوی اسرائیل علیه غزه، صورت پذیرفته است.
| ردیف | نام عملیات | زمان وقوع | تلفات اهالی غزه (نفر) | توضیحات | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| آغاز | پایان | کشته | مجروح | |||
| ۱ | سرب گداخته[۲۱] | ۲۷ دسامبر ۲۰۰۸[۲۲] | ۱۷ ژانویه ۲۰۰۹[۲۳] | ۱۴۱۹[۲۴] | ۵۵۰۰[۲۵] | اسرائیلی‌ها در این جنگ ۲۲ روزه، در ابتدا از هوا، غزه را بمباران کردند و سپس با حمله زمینی به ارتش، وارد منطقه نوار غزه شدند. این جنگ با آتش‌بس یکجانبه اسرائیل به پایان رسید.[۲۶] |
| ۲ | بازگشت پژواک | ۹ مارس ۲۰۱۲[۲۷] | ۱۴ مارس ۲۰۱۲[۲۸] | ۲۳ | ۷۴ | این جنگ با اعلام آتش بس به پایان رسید.[۲۹] |
| ۳ | ستون ابر[۳۰] | ۱۲ نوامبر ۲۰۱۲[۳۱] | ۲۱ نوامبر ۲۰۱۲[۳۲] | ۱۰۵[۳۳] | ۹۷۱[۳۴] | این جنگ با اعلام آتش‌بس از جانب هر دو طرف، به پایان رسید.[۳۵] |
| ۴ | صخره سخت/جنگ ۵۱ روزه | ۸ ژوئیه ۲۰۱۴[۳۶] | ۲۶ آگوست ۲۰۱۴[۳۷] | ۲۱۰۰[۳۸] | ۱۰۱۹۶[۳۹] | در پی ربایش سه نوجوان اسرائیلی توسط نیروهای حماس، اسرائیل حمله‌ای همه‌جانبه به مدت ۵۱ روز به سمت غزه آغاز کرد.[۴۰] |
| ۵ | مارس ۲۰۱۸[۴۱] | ۱۷۰[۴۲] | جمعی از اهالی غزه، در منطقه مرزی بااسرائیل اقدام به تظاهرات کردند که با حمله مستقیم سربازان اسرائیلی مواجه شد.[۴۳] | |||
| ۶ | ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸[۴۴] | ۱۳ نوامبر ۲۰۱۸[۴۵] | ۳[۴۶] | ۵۳[۴۷] | در پی یک حمله اسرائیل به درون خاک غزه، که با عکس‌العمل نیروهای فلسطینی مواجه شد، تعدادی از سربازان اسرائیلی کشته شدند. این جنگ سبب حمله هوایی اسرائیل و شلیک راکت‌های فلسطینی شد. این نبرد پس از ۲ روز با میانجگری مصر، به پایان رسید.[۴۸] | |
| ۷ | ۱۱ مه ۲۰۲۱[۴۹] | ۲۲ مه ۲۰۲۱[۵۰] | ۲۴۸[۵۱] | ۱۹۰۰[۵۲] | در پی پرتاب راکت از جانب حماس در مواجهه با بیرون کردن مسلمانان از مسجدالاقصی توسط اسرائیلی‌ها، ارتش اسرائیل با حمله هوایی به غزه، به سرکوب حماس پرداخت. این نبرد ۱۱ روز به طول انجامید.[۵۳] | |
| ۸ | ۵ اوت ۲۰۲۲[۵۴] | ۷ اوت ۲۰۲۲[۵۵] | ۴۴[۵۶] | ۳۵۰[۵۷] | در پی ترور یکی از فرماندهان حماس توسط اسرائیل، جنگی سه روزه میان حماس و اسرائیل درگرفت. در پی این حمله، حماس ۱۰۰۰ راکت به سمت اسرائیل پرتاب کرد.[۵۸] | |
| ۹ | شمشیر‌های آهنین[۵۹] | ۷ اکتبر ۲۰۲۳[۶۰] | در‌جریان | ۱۷۹۹۷ [۶۱] |
۴۹۲۲۹ [۶۲] |
نیروهای حماس در یک حمله غافلگیرانه، به مناطقی از اسرائیل یورش زمینی و راکتی کردند و در پی آن، اسرائیل عملیات بزرگی را بر علیه غزه به راه انداخت.[۶۳] |
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران:
«یک وقت دیدیم که ویروسی دارد تکثیر مثل می‌کند؛ دائم می‌روند پیش بعضی از بزرگان، بعضی از علماء، بعضی از محترمین، که آقا! شما دارید به کی کمک می‌کنید؛ اهل غزه ناصبی‌اند! ناصبی یعنی دشمن اهل‌بیت... گفتیم پناه بر خدا، لعنت خدا بر شیطان رجیمِ خبیث. در غزه مسجد الامام امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب هست، مسجد الامام الحسین هست، چطور اینها ناصبی‌اند؟! بله، سنی‌اند؛ اما ناصبی؟!»[۶۴]
حملات به زیرساخت‌ها و کشتار غیرنظامیان غزه توسط اسرائیل در ۲۰۲۳م
در اکتبر ۲۰۲۳م عملیات طوفان الاقصی از سوی نیروهای حماس مستقر در نوار غزه، برای آزادی فلسطین و مقابله با اشغالگری اسرائیل، در سرزمین‌های اشغالی علیه اسرائیل انجام گرفت.[۶۵] در واکنش به این اقدام اسرائیل مناطق مسکونی و نظامی در نوار غزه را مورد حمله قرار داد. قطع آب و برق، بمباران مناطق مسکونی، کشتار غیرنظامیان، زنان و کودکان، بمباران کادر درمان و بیمارستان‌ها از جمله بیمارستان المَعْمَدانی و استفاده از سلاح‌های ممنوعه از اقداماتی است که اسرائیل در طول مقابله با نیروهای حماس به کار بسته است.[۶۶] به گزارش الجزیره به نقل از رسانه‌های فلسطین، تا ۱۰ دسامبر ۲۰۲۳م برابر با ۱۹ آذر ۱۴۰۲ش، در حملات اسرائیل به غزه ۱۷۹۹۷ کشته و ۴۹۲۲۹ زخمی شدند که بیشتر آنها زن و کودک بودند. همچنین در این مدت، ارتش اسرائیل بیش از ۵۲ تن مواد منفجره در نوار غزه پرتاب کرده و بیش از ۳۰۵۰۰۰ واحد مسکونی را تخریب کرده و بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر آواره شده‌اند.[۶۷]
فقط در حمله اسرائیل به بیمارستان المَعْمَدانی که مملو از مجروحان و آوارگان فلسطینی بود، بیش از ۵۰۰ غیرنظامی کشته شدند.[۶۸]
واکنش‌های بین‌المللی
کشتار غیرنظامیان به ویژه زنان و کودکان، استفاده از سلاح‌های ممنوعه و بمباران مراکز درمانی و حمله به نیروهای امدادی توسط اسرائیل، واکنش مردم و دولت‌های کشورهای مختلف علیه این کشور و حامیان آن از جمله آمریکا را در پی داشت.
جمعیت و فرهنگ
بر اساس آمارهای منتشر شده در سال ۲۰۲۲م، جمعیت ساکن در نوار غزه، بیش از دو میلیون و سیصد هزار نفر بوده و با توجه به مساحت اندک این منطقه، آن را به یکی از پرتراکم‌ترین مناطق جهان از نظر جمعیتی تبدیل کرده است.[۶۹] زبان اهالی این منطقه عربی و بعضا انگلیسی و عبری است.[۷۰] ۸۰ درصد جمعیت غزه، از نظر اقتصادی فقیر محسوب می‌شوند.[۷۱]
مساحت منطقه نوار غزه بیش از ۳۶۰ کیلومتر مربع است.[۷۲]طول نوار غزه ۴۱ کیلومتر و عرض آن بین ۶ تا ۱۲ کیلومتر متغیر است. [۷۳]
نگارخانه
-
مسجد علی بن ابی‌طالب واقع در کوی زیتون در جنوب شهر غزه قبل از تخریب آن به دست اسرائیل
-
تخریب مسجد علی بن ابی‌طالب غزه در حملات اسرائیل سال ۲۰۲۳م
-
نمایی از تخریب ساختمان‌های مسکونی در غزه (۲۰۲۳م)
-
مسجد و زیارتگاه هاشم بن عبدمناف در غزه
پانویس
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۲۰۲.
- ↑ «غزه کجاست و زندگی روزمرۀ غیرنظامیان در آنجا چگونه است؟»، انصاف نیوز.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۲۰۲.
- ↑ سند، عمارة قبور النبی و أهل بیته «ص» مشعر إلهی، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۱۹۴.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۲۰۲.
- ↑ علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۳۰۵.
- ↑ الندوة العالمیة للشباب الإسلامی، الموسوعة المیسرة فی الأدیان والمذاهب والأحزاب المعاصرة، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۳۶.
- ↑ موسوی، «جنایت غزه، عوامل و ریشه‌ها»، ۱۳۸۷ش، ص۸۶.
- ↑ «دهمین روز از عملیات طوفان الاقصی»، شبکه العالم.
- ↑ موسوی، «جنایت غزه، عوامل و ریشه‌ها»، ص۸۶.
- ↑ «روز غزه»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۷۵.
- ↑ مجموعة من العلماء والباحثین، الموسوعة العربیة المیسرة، ۲۰۰۹م، ج۱، ص۲۳۳۰.
- ↑ موسوی، «جنایت غزه، عوامل و ریشه‌ها»، ۱۳۸۷ش، ص۸۶.
- ↑ مجموعة من العلماء والباحثین، الموسوعة العربیة المیسرة، ۲۰۰۹م، ج۱، ص۲۳۳۰.
- ↑ موسوی، «جنایت غزه، عوامل و ریشه‌ها»، ۱۳۸۷ش، ص۸۶.
- ↑ https://kayhan.ir/fa/news/292176/
- ↑ «گروه اسلامگرای حماس چیست؟»، بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ موسوی، «جنایت غزه، عوامل و ریشه‌ها»، ۱۳۸۷ش، ص۸۶.
- ↑ «غزه کجاست و زندگی روزمرۀ غیرنظامیان در آنجا چگونه است؟»، انصاف نیوز.
- ↑ «هشتمین سالگرد عملیات «سُرب گداخته» علیه غزه؛ 83% قربانی‌ها «غیرنظامی» بودند»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «هشتمین سالگرد عملیات «سُرب گداخته» علیه غزه؛ 83% قربانی‌ها «غیرنظامی» بودند»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «هشتمین سالگرد عملیات «سُرب گداخته» علیه غزه؛ 83% قربانی‌ها «غیرنظامی» بودند»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «هشتمین سالگرد عملیات «سُرب گداخته» علیه غزه؛ 83% قربانی‌ها «غیرنظامی» بودند»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «هشتمین سالگرد عملیات «سُرب گداخته» علیه غزه؛ 83% قربانی‌ها «غیرنظامی» بودند»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «هشتمین سالگرد عملیات «سُرب گداخته» علیه غزه؛ 83% قربانی‌ها «غیرنظامی» بودند»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «اسرائیل و فلسطینیان در غزه آتش بس برقرار کردند»، خبرگزاری بی‌بی‌سی.
- ↑ «اسرائیل و فلسطینیان در غزه آتش بس برقرار کردند»، خبرگزاری بی‌بی‌سی.
- ↑ «اسرائیل و فلسطینیان در غزه آتش بس برقرار کردند»، خبرگزاری بی‌بی‌سی.
- ↑ «چگونگی آغاز، اهداف و دستاوردهای مقاومت در 3 جنگ علیه غزه» خبرگزاری فارس.
- ↑ «چگونگی آغاز، اهداف و دستاوردهای مقاومت در 3 جنگ علیه غزه» خبرگزاری فارس.
- ↑ «چگونگی آغاز، اهداف و دستاوردهای مقاومت در 3 جنگ علیه غزه» خبرگزاری فارس.
- ↑ «The total numbers of victims of the Israeli offensive on the Gaza Strip» pchrgaza.
- ↑ «The total numbers of victims of the Israeli offensive on the Gaza Strip» pchrgaza.
- ↑ «چگونگی آغاز، اهداف و دستاوردهای مقاومت در 3 جنگ علیه غزه» خبرگزاری فارس.
- ↑ عریضی میبدی، جنگ ۲۰۱۴ و بازدارندگی اسرائیل، ص۵۲.
- ↑ عریضی میبدی، جنگ ۲۰۱۴ و بازدارندگی اسرائیل، ص۵۳.
- ↑ «مروری بر نزدیک به دو دهه مناقشات اسرائیل و حماس از زمان عقب‌نشینی اسرائیل از غزه»، رادیو فردا.
- ↑ «Gaza death toll rises to 1959»، dailysabah
- ↑ «مروری بر نزدیک به دو دهه مناقشات اسرائیل و حماس از زمان عقب‌نشینی اسرائیل از غزه»، رادیو فردا.
- ↑ «مروری بر نزدیک به دو دهه مناقشات اسرائیل و حماس از زمان عقب‌نشینی اسرائیل از غزه»، رادیو فردا.
- ↑ «مروری بر نزدیک به دو دهه مناقشات اسرائیل و حماس از زمان عقب‌نشینی اسرائیل از غزه»، رادیو فردا.
- ↑ «مروری بر نزدیک به دو دهه مناقشات اسرائیل و حماس از زمان عقب‌نشینی اسرائیل از غزه»، رادیو فردا.
- ↑ «Israel-Gaza violence erupts after covert op killings»، bbc.
- ↑ «Israel-Gaza violence erupts after covert op killings»، bbc.
- ↑ «Israel-Gaza violence erupts after covert op killings»، bbc.
- ↑ «Israel-Gaza violence erupts after covert op killings»، bbc.
- ↑ «Israel-Gaza violence erupts after covert op killings»، bbc.
- ↑ «Gaza attacks: Fear, finality, and farewells as bombs rained down»، aljazeera.
- ↑ «Gaza attacks: Fear, finality, and farewells as bombs rained down»، aljazeera.
- ↑ «Gaza attacks: Fear, finality, and farewells as bombs rained down»، aljazeera.
- ↑ «Gaza attacks: Fear, finality, and farewells as bombs rained down»، aljazeera.
- ↑ «مروری بر نزدیک به دو دهه مناقشات اسرائیل و حماس از زمان عقب‌نشینی اسرائیل از غزه»، رادیو فردا.
- ↑ «Israel-Gaza: Palestinian girl dies from wounds sustained in bombing»، middleeasteye.
- ↑ «Israel-Gaza: Palestinian girl dies from wounds sustained in bombing»، middleeasteye.
- ↑ «Israel-Gaza: Palestinian girl dies from wounds sustained in bombing»، middleeasteye.
- ↑ «Israel-Gaza: Palestinian girl dies from wounds sustained in bombing»، middleeasteye.
- ↑ «مروری بر نزدیک به دو دهه مناقشات اسرائیل و حماس از زمان عقب‌نشینی اسرائیل از غزه»، رادیو فردا.
- ↑ «IDF strikes Hamas as operation 'Iron Swords' commences»، jpost.
- ↑ «IDF strikes Hamas as operation 'Iron Swords' commences»، jpost.
- ↑ «إسرائيل دمرت أكثر من 305 آلاف منزل في غزة»
- ↑ «إسرائيل دمرت أكثر من 305 آلاف منزل في غزة»
- ↑ «مروری بر نزدیک به دو دهه مناقشات اسرائیل و حماس از زمان عقب‌نشینی اسرائیل از غزه»، رادیو فردا.
- ↑ «پاسخ رهبر انقلاب به شبهه ناصبی بودن مردم فلسطین»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ «دهمین روز از عملیات طوفان الاقصی»، شبکه العالم.
- ↑ «دهمین روز از عملیات "طوفان الاقصی"»، شبکه العالم.
- ↑ «إسرائيل دمرت أكثر من 305 آلاف منزل في غزة»
- ↑ «دوازدهمین روز از عملیات طوفان الاقصی»، شبکه العالم.
- ↑ «غزه کجاست و زندگی روزمرۀ غیرنظامیان در آنجا چگونه است؟»، انصاف نیوز.
- ↑ «غزه کجاست و زندگی روزمرۀ غیرنظامیان در آنجا چگونه است؟»، انصاف نیوز.
- ↑ موسوی، «جنایت غزه، عوامل و ریشه‌ها»، ۱۳۸۷ش، ص۸۶.
- ↑ موسوی، «جنایت غزه، عوامل و ریشه‌ها»، ۱۳۸۷ش، ص۸۶.
- ↑ https://iswnews.com/45991/اطلاعات-کلی-درباره-نوار-غزه/
یادداشت
منابع
- «پاسخ رهبر انقلاب به شبهه ناصبی بودن مردم فلسطین»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۲ش.
- حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
- «دهمین روز از عملیات "طوفان الاقصی"»، شبکه العالم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مهر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۲ش.
- «روز غزه»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۶ دی ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۳۰ مهر ۱۴۰۲ش.
- سند، محمد، عمارة قبور النبی و أهل بیته «ص» مشعر إلهی، به کوشش ابراهیم حسین بغدادی، بیروت، الامیرة، ۱۴۳۱ق.
- علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، دارالساقی، ۱۴۲۲ق.
- «غزه کجاست و زندگی روزمرۀ غیرنظامیان در آنجا چگونه است؟»، انصاف نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۰ مهر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۳۰ مهر ۱۴۰۲ش.
- «گروه اسلامگرای حماس چیست؟»، خبرگزاری بی‌بی‌سی فارسی، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۹ مهر ۱۴۰۲ش.
- مجموعة من العلماء والباحثین، الموسوعة العربیة المیسرة، بیروت: شرکة ابناء شریف الانصاری، ۲۰۰۹م.
- موسوی، سید صمد، «جنایت غزه، عوامل و ریشه‌ها»، در مجله مبلغان، شماره ۱۱۲، بهمن و اسفند ۱۳۸۷ش.
- الندوة العالمیة للشباب الإسلامی، الموسوعة المیسرة فی الأدیان والمذاهب والأحزاب المعاصرة، بیروت،دار الندوة العالمیة للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۴۲۰ق.
- «مظاهرات بمدن أوروبية وأفريقية تندد بالعدوان الإسرائيلي على غزة»، الجزیره، درج مطلب ۱۱ اکتبر ۲۰۲۳م.
- «هشتمین سالگرد عملیات «سُرب گداخته» علیه غزه؛ 83% قربانی‌ها «غیرنظامی» بودند»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۷ دی ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۲ آبان ۱۴۰۲ش.
- «مروری بر نزدیک به دو دهه مناقشات اسرائیل و حماس از زمان عقب‌نشینی اسرائیل از غزه»، رادیو فردا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ مهر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۲ آبان ۱۴۰۲ش.
- «چگونگی آغاز، اهداف و دستاوردهای مقاومت در 3 جنگ علیه غزه» خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۸ شهریور ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۲ آبان ۱۴۰۲ش.
- «اسرائیل و فلسطینیان در غزه آتش بس برقرار کردند» خبرگزاری بی‌بی‌سی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۲۲ آبان ۱۴۰۲ش.
- عریضی میبدی، سیدمرتضی، «جنگ ۲۰۱۴ و بازدارندگی اسرائیل»، در مجله فصلنامه مطالعات جنگ، شماره۱۱، ۱۴۰۰ش.
- «شهيد كل 4 دقائق بغزة والحصيلة تزيد عن 10 آلاف منذ»، مركز الفلسطيني للإعلام، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آبان ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۲ آبان ۱۴۰۲ش.
- pchrgaza. "The total numbers of victims of the Israeli offensive on the Gaza Strip". data: 24 November 2012، Visited in 13 november 2023.
- dailysabah. "Gaza death toll rises to 1959". data: 14 august 2014، Visited in 13 november 2023.
- middleeasteye. "Israel-Gaza: Palestinian girl dies from wounds sustained in bombing". data: 11 August 2022، Visited in 13 november 2023.
- jpost. "IDF strikes Hamas as operation 'Iron Swords' commences". data: 7 october 2023، Visited in 13 november 2023.
- aljazeera. "Gaza attacks: Fear, finality, and farewells as bombs rained down". data: 22 May 2021، Visited in 13 november 2023.
- bbc. "Israel-Gaza violence erupts after covert op killings". data: 13 November 2018، Visited in 13 november 2023.