مدرسه صالحیه قزوین
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | محمد صالح برغانی قزوینی |
| تأسیس | ۱۲۴۸ق دوران قاجار |
| کاربری | مدرسه • آموزشی |
| مکان | قزوین - خیابان مولوی - گذر صالحیه |
| مشخصات | |
| مساحت | ۴۶۷۰ مترمربع |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | مسجد • کتابخانه • سالن اجتماعات • پارکینگ |
| معماری | |
| سبک | معماری قاجار |
| بازسازی | ۱۳۸۸ش توسط هادی باریک بین امام جمعه قزوین |
مدرسه علمیه صالحیه قزوین از بناهای تاریخی-مذهبی دوره قاجار که در سال ۱۲۴۸ق توسط ملاصالح برغانی قزوینی تأسیس شده است. این مدرسه از مدارس فلسفی شیعه در قرن سیزدهم هجری به‌شمار می‌رود. از جمله استادان مدرسه می‌توان به جعفر کاشف‌الغطاء اشاره کرد. سید جمال‌الدین اسدآبادی، میرزای شیرازی، میرزا کوچک خان و اشرف‌الدین گیلانی قزوینی از دانش‌آموختگان این مدرسه هستند. مدرسه صالحیه در سال ۱۳۸۸ش به‌همت هادی باریک‌بین بازسازی شد و بخش‌هایی مثل کتابخانه، سالن اجتماعات، کلاس درس و پارکینگ نیز به آن اضافه شده‌است.
جایگاه
مدرسه صالحیه یکی از بزرگ‌ترین مدارس علمیه در ایران و در شهر قزوین بوده و از مدارس فلسفی شیعه در قرن سیزدهم هجری به‌شمار می‌رود.[۱] به‌گفته سید محمد غروی، این مدرسه از نظر علمی، جایگاه ویژه‌ای داشته و برخی از عالمان نجف برای تدریس به این مدرسه مراجعه می‌کردند.[۲]
از جمله کسانی که در مدرسه صالحیه تدریس داشتند، می‌توان به جعفر کاشف‌الغطاء که تابستان‌ها به قزوین سفر می‌کرده، آخوند ملاآقا حکمی، ملا صفرعلی لاهیجی قزوینی و ملایوسف حکمی قزوینی که از مدرسان علوم عقلی و فلسفه در این مدرسه بودند، اشاره کرد.[۳]
تاریخچه
مدرسه صالحیه در سال ۱۲۴۸ق و در دوران حکومت فتحعلی شاه قاجار در قزوین تأسیس شده‌است.[۴] این مدرسه، حدود ۴۶۷۰ مترمربع مساحت دارد و در سه طبقه و از ۸۲ حجره، یک مسجد و یک حیاط بسیار بزرگ تشکیل شده‌است.[۵]
این مدرسه در خیابان مولوی، گذر صالحیه و در نزدیکی بازار سنتی قزوین، در بافت مسکونی تاریخی محلهٔ قملاق واقع شده‌است.[۶] این بنا دو ورودی، یکی در ضلع غربی و یکی در ضلع شرقی دارد. مسجد در شمال مدرسه قرار گرفته و ورودی آن از خیابان مولوی است. ساختمان مسجد، آجری بوده و سردرِ آن تزئیناتی از کاشی و اشعاری به خط نستعلیق دارد.[۷]
مؤسس
مورخان نوشته‌اند مؤسس این مدرسه، ملاصالح برغانی (۱۱۶۷–۱۲۷۱ق) برادر ملا محمدتقی برغانی، از فقیهان شیعه در قرن سیزدهم قمری، بوده‌است.[۸] وی شاگرد سید محمدمهدی بحرالعلوم، جعفر کاشف‌الغطاء و ملامحمدمهدی نراقی بود.[۹]
مؤلف کتاب موسوعة طبقات الفقهاء، ملاصالح برغانی را یکی از بزرگ‌ترین عالمان تشیع در قرن ۱۳ق دانسته که تألیفات فراوانی در زمینه علوم اسلامی داشته‌است.[۱۰]
معروف‌ترین اثر قرآنی ملا محمدصالح، تفسیری در ۲۷ جلد با عنوان «کنز العرفان فی تفسیر القرآن» است. وی در این کتاب، ضمن تفسیر قرآن، اختلاف قرائات، معرفی قراء، مفردات و غرائب قرآنی را مورد بررسی، شرح و تفسیر قرار داده‌است.[۱۱]
دانش آموختگان
- سید جمال الدین اسدآبادی(۱۲۵۴–۱۳۱۴ق):
وی در سال ۱۲۶۴ق وارد شهر قزوین شد و ۴ سال در آنجا زندگی کرد. سید جمال در مدرسه علمیه صالحیه به درس و بحث پرداخت و ادبیات عرب، منطق، فقه و اصول را فرا گرفت.[۱۲]
- میرزای شیرازی(۱۲۳۰–۱۳۱۲ق):
آقا بزرگ تهرانی، میرزای شیرازی را از دانش‌آموختگان مدرسه علمیه صالحیه نام برده‌است.[۱۳]
- نسیم‌شمال با نام اشرف‌الدین گیلانی قزوینی (۱۲۸۸–۱۳۵۲ق):
به گفته جعفر سبحانی، از مراجع تقلید شیعه، اشرف‌الدین تحصیلات مقدماتی را در مدسهٔ صالحیهٔ قزوین نزد ملاعلی طارمی و ملامحمدعلی برغانی صالحی به پایان رساند و سپس به نجف رفت.[۱۴]
میرزا کوچک پس از تحصیل در مدرسه محمودیه تهران، مدتی نیز در مدرسه صالحیه قزوین مشغول به تحصیل شد.[۱۵]
مرمت و بازسازی
به‌گفته مدیر مدرسه علمیه صالحیه، قسمت‌هایی از این مدرسه به مرور زمان خراب شد، ولی توسط هادی باریک‌بین، امام جمعه قزوین بازسازی شد.[۱۶]
بازسازی این بنا از سال ۱۳۸۸ش آغاز شد و بخش‌هایی مثل کتابخانه، سالن اجتماعات، کلاس درس، و پارکینگ نیز به آن اضافه شده‌است.[۱۷]
نگارخانه
پانویس
- ↑ سیدجوادی، دائرة المعارف تشیع، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۱۸۱؛ تاریخچه مدرسه علمیه صالحیه قزوین در یک نگاه، خبرگزاری رسا.
- ↑ غروی، مع علماء النجف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۵۳۶؛ تاریخچه مدرسه علمیه صالحیه قزوین در یک نگاه، خبرگزاری رسا.
- ↑ «ملامحمدصالح برغانی» برادر «شهید ثالث» و بنیانگذار مدرسه «صالحیه»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ مدرسی طباطبائی، برگی از تاریخ قزوین، ۱۳۶۱ش، ص۱۰۹.
- ↑ دبیرسیاقی، سیر تاریخی بنای شهر قزوین، ۱۳۸۱ش، ص۷۷.
- ↑ دبیرسیاقی، سیر تاریخی بنای شهر قزوین، ۱۳۸۱ش، ص۷۷.
- ↑ مدرسی طباطبائی، برگی از تاریخ قزوین، ۱۳۶۱ش، ص۱۰۹.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۱۹۷و۳۶۹؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۵۰.
- ↑ «ملامحمدصالح برغانی» برادر «شهید ثالث» و بنیانگذار مدرسه «صالحیه»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۵۹۹؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۱۴۶.
- ↑ «ملامحمدصالح برغانی» برادر «شهید ثالث» و بنیانگذار مدرسه «صالحیه»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ مهدوی، افشار، اسناد و مدارک دربارهٔ سید جمال الدین اسدآبادی، ۱۳۸۹ش؛ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۵۹۹؛ ج۱۴، ص۵۳۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۸۹؛ ج۱۸، ص۱۶۷.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۵۹۹؛ ج۱۴، ص۵۳۲.
- ↑ سیدجوادی، دائرة المعارف تشیع، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۱۸۱؛ دبیرسیاقی، سیر تاریخی بنای شهر قزوین، ۱۳۸۱ش، ص۵۷۱؛ «ملامحمدصالح برغانی» برادر «شهید ثالث» و بنیانگذار مدرسه «صالحیه»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ تاریخچه مدرسه علمیه صالحیه قزوین در یک نگاه، خبرگزاری رسا.
- ↑ تاریخچه مدرسه علمیه صالحیه قزوین در یک نگاه، خبرگزاری رسا.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۰۳ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۳۸۶ش.
- برغانی، محمدصالح‌بن‌محمد، موسوعه البرغانی فی فقه الشیعه، تهران، نمایشگاه دائمی کتاب، ۱۳۶۶ش.
- حسینی اشکوری، سید احمد، تراجم الرجال، قم، دلیل ما، ۱۳۸۰ش.
- دبیرسیاقی، سیدمحمد، سیر تاریخی بنای شهر قزوین و بناهای آن، تهران، سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۸۱ش.
- سبحانی تبریزی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه الامام الصادق (ع)، ۱۴۱۸ق.
- سیدجوادی، احمد، دایرةالمعارف تشیع، قم، شهید محبی، ۱۳۸۵ش.
- غروی، سید محمد، مع علماء النجف الأشرف، بیروت، دار الثقلین، ۱۴۲۰ق.
- مدرسی طباطبائی، حسین، برگی از تاریخ قزوین، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۳۶۱ش.
- مهدوی، اصغر، افشار، ایرج، اسناد و مدارک دربارهٔ سید جمال الدین اسدآبادی، تهران، ثریا، ۱۳۸۹ش.
- «ملامحمدصالح برغانی» برادر «شهید ثالث» و بنیانگذار مدرسه «صالحیه»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ انتشار: ۴ خرداد ۱۳۹۹ش.
- تاریخچه مدرسه علمیه صالحیه قزوین در یک نگاه، خبرگزاری رسا، تاریخ انتشار: ۱۷ آبان ۱۳۹۴ش.