سید محمود حسینی شاهرودی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سید محمود حسینی شاهرودی |
| تاریخ تولد | ۱۳۰۱ق |
| تاریخ وفات | ۱۸ شعبان ۱۳۹۴ق/ ۱۵ شهریور ۱۳۵۳ش |
| محل دفن | حرم امام علی(ع) |
| خویشاوندان سرشناس | سید محمد (مرجع تقلید)، سید علی و سید حسین |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمدکاظم خراسانی، میرزای نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی |
| شاگردان | سید محمد شاهرودی • سید جواد آل‌علی شاهرودی • سید کاظم حائری • میرزا جواد تبریزی • مسلم ملکوتی |
| محل تحصیل | مشهد و نجف |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | اعتراض به حکومت پهلوی در واکنش به واقعه فیضیه |
| اجتماعی | تأسیس بعثه حج |
سید محمود حسینی شاهرودی (۱۲۶۲-۱۳۵۳ش) مرجع تقلید شیعه ساکن نجف و پدر سید محمد حسینی شاهرودی. وی از شاگردان میرزای نائینی و آقاضیاء عراقی بود و پس از سید ابوالحسن اصفهانی به مرجعیت رسید. میرزای نائینی او را ذوالشهادتین می‌خواند و نظرش را در دادن گواهی اجازه اجتهاد به شاگردانش جویا می‌شد. همچنین آقاضیاء عراقی و سید ابوالحسن اصفهانی شاگردان خود را برای آزمودن اجتهاد نزد وی می‌فرستادند.
احداث مسجد، حسینیه و مدرسه علمیه در کابل و برخی شهرهای ایران، بازسازی مدارس علمیه بخارایی و قزوینی در نجف، تأسیس بعثه حج و اعتراض به حکومت پهلوی در واکنش به واقعه فیضیه از اقدامات سید محمود حسینی شاهرودی در دوره مرجعیتش بود. همچنین در دوره مرجعیت او پیاده‌روی از نجف به کربلا رونق گرفت.
رساله‌هایی در موضوعات فقهی و اصولی و نیز تقریرات درس‌های آقاضیاء عراقی و میرزای نائینی از تألیفات سید محمود شاهرودی است. همچنین کتاب یَنابیع‌الفقه تقریرات درس خارج صلاة (نماز) ایشان است که در چهار جلد توسط سید محمدجعفر جزائریِ مروج تقریر شد.
کتاب «الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی» اثر سید احمد حسینی اشکوری (تولد ۱۳۵۰ق) درباره زندگی وی است که به زبان عربی نوشته شده است. در تیر ۱۴۰۰ش، کنگره بزرگداشت حسینی شاهرودی با عنوان عالم ذوالشهادتین، در مشهد، قم و نجف برگزار شد.
زندگی‌نامه
سید محمود حسینی شاهرودی فرزند سید علی، در سال ۱۳۰۱ق برابر با ۱۲۶۲ش در قلعه آقاعبدالله از توابع شهر بسطام در نزدیکی شاهرود به دنیا آمد.[۱] به گفته سید احمد حسینی اشکوری (تولد ۱۳۵۰ق) نسخه‌شناس و فهرست‌نگار شیعه، نسب او به زید بن علی می‌رسد.[۲] پدرش کشاورز و جدّش سید عبدالله، عالم و زاهد بود.[۳] از سید عبدالله کراماتی نقل شده است.[۴]
فرزندان
سید محمود شاهرودی سه پسر داشت:
- سید محمد: (تولد ۱۳۴۴ق) او در سال ۱۳۷۵ق از پدرش اجازه اجتهاد دریافت کرد. همچنین در غیاب پدرش شب‌ها در مسجد هندی و ظهرها در مسجد جوهرچی امام جماعت بود. تقریرات الاصول درس پدرش و نیز صلاة الجمعة از آثار او است.[۵]
- سید علی: (تولد ۱۳۴۷ق) او در درس خارج پدرش حاضر می‌شد و اداره امور دفتر او را بر عهده داشت.[۶]
- سید حسین: (تولد ۱۳۶۰ق) او در درس خارج برادرش سید محمد شرکت می‌کرد و تقریرات او را می‌نوشت.[۷]
سید محمود شاهرودی در ۱۸ شعبان سال ۱۳۹۴ق برابر با ۱۵ شهریور ۱۳۵۳ش درگذشت.[۸] و در حرم امام علی(ع) دفن شد.[۹]
فعالیت علمی
شاهرودی مقدمات تحصیل خود را در بسطام آموخت، سپس برای ادامه تحصیل به مشهد رفت. او دروس سطح را در مشهد فرا گرفت و هم‌زمان کفایة الاصول را در حوزه علمیه آنجا تدریس می‌کرد.[۱۰]
شاهرودی در سال ۱۳۲۸ق به نجف رفت و در درس‌های فقه و اصول آخوند خراسانی حاضر شد. هم‌زمان رسائل و مکاسب شیخ انصاری را تدریس می‌کرد.[۱۱] او حدود هجده ماه در درس آخوند خراسانی شرکت کرد. با درگذشت آخوند در ۲۰ ذی الحجه ۱۳۲۹ق به سامرا رفت؛ اما طولی نکشید که به نجف برگشت و یک دوره اصول فقه را نزد آقاضیاء عراقی فرا گرفت. او همچنین در درس میرزای نائینی حاضر می‌شد و از شاگردان خاص او بود. میرزای نائینی او را بر دیگر شاگردانش مقدم می‌داشت و هنگامی که برای شاگردانش گواهی علمی صادر می‌کرد، نظر وی را نیز جویا می‌شد.[۱۲] گفته شده نائینی گواهی وی را گواهی دو عادل به شمار می‌آورد.[۱۳] از این‌رو آقا ضیاءالدین عراقی و سید ابوالحسن اصفهانی او را ذوالشهادتین (صاحب دو شهادت) می‌خواندند و شاگردانشان را برای آزمودن اجتهاد نزد وی می‌فرستادند.[۱۴]
عالمان زیادی در جلسه درس سید محمود شاهرودی شرکت می‌کردند. سید محمد حسینی شاهرودی، سید جواد آل‌علی شاهرودی، سید محمدجعفر مروج جزائری، محمد رحمتی سیرجانی، علی آزاد قزوینی[۱۵] محمدابراهیم جناتی، مسلم ملکوتی، جواد تبریزی[۱۶] و سید کاظم حائری[۱۷] از شاگردان او بودند.
مرجعیت
شاهرودی در دوره میرزای نائینی و سید ابوالحسن اصفهانی در ۳۵ سالگی به اجتهاد رسید.[۱۸] وی تا زمانی که آن دو زنده بودند از انتشار رساله عملیه خودداری کرد و مردم را به آنها ارجاع می‌داد. پس از درگذشت سید ابوالحسن اصفهانی در سال ۱۳۶۵ق مرجعیت شیعیان را عهده‌دار شد و در سال ۱۳۶۶ق رساله عملیه‌اش در نجف و تهران منتشر شد.[۱۹] مرجعیت او پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی و سید محسن حکیم فراگیرتر شد.[۲۰]
فعالیت
- احداث مسجد و حسینیه در کابل افغانستان
- تأسیس مدارس علمیه در شهرهای فاروج (مدرسه محمودیه)، زاهدان و فومن
- بازسازی مدرسه بخارایی و مدرسه قزوینی در نجف
- احداث مساجد در شهرهای مختلف ایران مانند بجنورد، طیبات، کلاله، رامیان و جاجرم
- تأسیس آموزشگاه: این آموزشگاه از مرحله ابتدایی تا پایان متوسطه را در دو برنامه فارسی و عربی پوشش می‌داد. در آن زمان آموزشگاه‌های نجف از سوی دولت‌های ایران و عراق حمایت می‌شدند. از این‌رو بیشتر طلاب از ثبت‌نام فرزندانشان در آنها خودداری می‌کردند.[۲۱]
- احداث شهرک مسکونی طلاب: این شهرک در مساحتی حدود ۱۲۴۰۰۰متر در نزدیکی مرقد کمیل بن زیاد در فاصله میان نجف و کوفه قرار دارد. او تصمیم داشت در آن صد واحد مسکونی، یک درمانگاه و یک آموزشگاه برای طلاب احداث کند. چندین ساختمان در زمان حیات او و چند ساختمان پس از درگذشتش، توسط فرزندانش احداث شد تا اینکه در ۱۳۵۹ش، حکومت وقت عراق فرزندان او را از عراق اخراج کرد.[۲۲]
- پیاده‌روی به کربلا: در دوره مرجعیت وی مراسم پیاده‌روی به سمت کربلا در میان طلاب نجف رونق گرفت.[۲۳] گفته شده او ۲۶۰ بار، پیاده به کربلا رفت.[۲۴]
تأسیس بعثه حج
آیت‌الله شاهرودی از سال ۱۳۴۶ش گروهی را برای پاسخ‌گویی به مسائل شرعی در مراسم حج اعزام کرد که به نام البعثة الدینیة للحج شناخته می‌شود. او در سال ۱۳۴۵ش به همراه اعضای حلقه استفتاء در مراسم حج شرکت کرد و به ضرورت چنین کاری پی برد.[۲۶] شاهرودی در این سفر در شهرها و اماکن مختلف مورد استقبال مردم و شخصیت‌های سیاسی و مذهبی از جمله امیر مدینه برادر حاکم عربستان قرار گرفت. سید علی‌نقی سامرائی به مناسبت بازگشت او از سفر حج به عراق در حضور گروه زیادی در کاظمین قصیده‌ای در مدح او سرود.[۲۷] که با «تیهی دلالاً مکة العُلیاء» شروع می‌شود.[۲۸]
واکنش به واقعه فیضیه
به گفته سید حسین فرزند سید محمود شاهرودی، پدرش حمله عوامل حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه در سال ۱۳۴۲ش را محکوم کرد و در این رابطه تلگراف‌های متعددی با مردم و علمای ایران برقرار کرد.[۲۹] البته تلگرافی از امام خمینی به تاریخ ۱۲ فروردین ۱۳۴۲ش خطاب به وی وجود دارد که از کشتار روحانیان در قم و سکوت مسلمانان نسبت به آن اظهار تعجب کرده است.[۳۰]
تألیفات
سید محمود شاهرودی آثار مختلفی تألیف کرده است، از جمله:
- تقریرات درس ضیاءالدین عراقی
- تقریرات درس فقه و اصول میرزای نائینی
او رساله‌هایی در موضوعات طهارت، تیمم، وضو، لباس نمازگزار، نماز مسافر، خمس، زکات، حج، ارث، تعریف علم اصول، قاعده ید، قاعده لاضرر و رجال نوشته است. همچنین بر کتب زیادی حاشیه زده است. رساله علمیه‌ای مطابق با فتوایش تألیف شده است.[۳۱] کتاب یَنابیعُ‌الفقه دربردارنده مباحث درس خارج صلاة و نتائج الأفكار في الأصول، مباحث درس خارج اصول وی است که توسط سید محمدجعفر جزائری مروج تقریر شده است.[۳۲]
کنگره بزرگداشت
کنگره بزرگداشت سید محمود حسینی شاهرودی با عنوان عالم ذوالشهادتین در تیر ۱۴۰۰ش در مشهد، قم و نجف برگزار شد.[۳۳] در ۱۷ تیر سال ۱۴۰۰ش همایشی در بزرگداشت وی در شاهرود برگزار شد.[۳۴] فراخوان این کنگره به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و اردو در کشورهای مختلف منتشر شده است.[۳۵]
تک‌نگاری
درباره سید محمود حسینی شاهرودی آثاری به زبان عربی و فارسی تألیف شده است؛ از جمله:
- الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، اثر سید احمد حسینی اشکوری که در زمان حیات آیت‌الله شاهرودی درباره زندگی او نوشته شده است. این کتاب در ۱۲۲ صفحه، به زبان عربی منتشر شده است.
- زندگی و مبارزات آیت‌الله العظمی سید محمود حسینی شاهرودی به روایت اسناد، تألیف داوود قاسم‌پور و شاهین رضایی. این کتاب توسط انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۹ش در ۳۵۲ صفحه در تهران منتشر شده است.[۳۶]
گالری
-
مراسم ترحیم آیت‌الله شاهرودی در مسجد گوهرشاد
-
-
دیدار آیت‌الله شاهرودی با امام خمینی هنگام ورود او به نجف
-
پانویس
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۱۳.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۲۰.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۳ش، ج۵، ص۳۶۵.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۲۰.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۹۹.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۱۰۱.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۱۰۲.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۳ش، ج۵، ص۳۶۷.
- ↑ نجوم امت ۲۰ «زندگانی مرحوم آیت‌الله شاهرودی» معرفی و نقد»، ص۷۷.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۲۸-۲۹.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۳۰.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۲۰.
- ↑ «مصاحبه با سید حسین شاهرودی»، ص۸.
- ↑ نجوم امت ۲۰ «زندگانی مرحوم آیت‌الله شاهرودی» معرفی و نقد»، ص۷۰.
- ↑ «مصاحبه با سید حسین شاهرودی»، ص۹.
- ↑ نجوم امت ۲۰ «زندگانی مرحوم آیت‌الله شاهرودی» معرفی و نقد»، ص۷۶.
- ↑ مصاحبه با آیت‌الله سید کاظم حائری، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «نجوم امت ۲۰ «زندگانی مرحوم آیت‌الله شاهرودی» معرفی و نقد»، ص۷۰.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۴۳.
- ↑ نجوم امت ۲۰ «زندگانی مرحوم آیت‌الله شاهرودی» معرفی و نقد»، ص۷۰.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۹۴-۹۷.
- ↑ نجوم امت ۲۰ «زندگانی مرحوم آیت‌الله شاهرودی» معرفی و نقد»، ص۷۱-۷۲.
- ↑ حسینی شاهرودی، سید محمود، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- ↑ نجوم امت ۲۰ «زندگانی مرحوم آیت‌الله شاهرودی» معرفی و نقد»، ص۷۵.
- ↑ «مروری بر شکل‌گیری بعثه مراجع عظام تقلید»، مباحثات.
- ↑ «مروری بر شکل‌گیری بعثه مراجع عظام تقلید»، مباحثات.
- ↑ نگاه کنید به حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۷۵-۸۳.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۸۷.
- ↑ عبیری، «آیت‌الله العظمی سید محمود حسینی شاهرودی»، ص۷۵۵.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۹۹.
- ↑ حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۴۷-۴۸.
- ↑ «ینابیع الفقه... إصدار جدید لآیة الله السید محمود الحسینی الشاهرودی ره»، الاجتهاد.
- ↑ «کنگره بین‌المللی بزرگداشت آیت‌الله العظمی سید محمود حسینی شاهرودی در قم برگزار می‌شود»، روزنامه اطلاعات، ۱۴ اسفند، ۱۳۹۹ش.
- ↑ «همایش ملی نکوداشت آیت الله حسینی شاهرودی برگزار شد+ تصاویر»، خبرگزاری رسا.
- ↑ «کنگره بین‌المللی بزرگداشت آیت‌الله العظمی سید محمود حسینی شاهرودی در قم برگزار می‌شود»، روزنامه اطلاعات، ۱۴ اسفند، ۱۳۹۹ش.
- ↑ «زندگی و مبارزات آیت‌الله العظمی سیدمحمود حسینی شاهرودی به روایت اسناد»، آدینه بوک.
منابع
- حسینی، سید احمد، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، بغداد، بی‌تا.
- عبیری، عباس، «آیت‌الله العظمی سید محمود حسینی شاهرودی» در گلشن ابرار(ج۲)، قم، نشر معروف، چاپ سوم، ۱۳۸۵ش.
- «مصاحبه با سید حسین شاهرودی»، مجله حریم امام، شماره ۱۶۵، اردیبهشت ۱۳۹۴ش.
- شریف‌رازی، محمد، گنجینه دانشمندان (ج۵)، قم، پیروز، ۱۳۵۳ش.
- «کنگره بین‌المللی بزرگداشت آیت‌الله العظمی سید محمود حسینی شاهرودی در قم برگزار می‌شود»، روزنامه اطلاعات، ۱۴ اسفند، ۱۳۹۹ش.
- «نجوم امت ۲۰ «زندگانی مرحوم آیت‌الله شاهرودی» معرفی و نقد»، نور علم، شماره ۲۳، آبان ۱۳۶۶ش.
- «ینابیع الفقه ... إصدار جدید لآیة الله السید محمود الحسینی الشاهرودی ره»، الاجتهاد، درج مطلب ۹ اکتبر ۲۰۲۰م، مشاهده ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
- «مروری بر شکل‌گیری بعثه مراجع عظام تقلید»، مباحثات، درج مطلب ۱ مهر ۱۳۹۴ش، مشاهده ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
- حسینی شاهرودی، سید محمود، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۳۸۷، تاریخ بازدید:۱۱ خرداد ۱۴۰۲.
پیوند به بیرون
- مدفونان در حرم امام علی
- فقیهان شیعه قرن ۱۴ (قمری)
- مراجع تقلید قرن ۱۴ (قمری)
- مراجع تقلید ساکن نجف
- سادات حسینی
- شاگردان آقا ضیاء عراقی
- شاگردان آخوند خراسانی
- شاگردان محمدحسین نائینی
- شاگردان سید ابوالحسن اصفهانی
- نوادگان امام سجاد
- دانشآموختگان حوزه علمیه مشهد (از دوران مشروطه به بعد)
- دانشآموختگان حوزه علمیه نجف (پس از سال ۱۲۰۰ قمری)