آقا ضیاء عراقی

مقاله قابل قبول
استناد ناقص
شناسه ارزیابی نشده
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از آقاضیاء عراقی)
آقا ضیاء عراقی
فقیه و اصولی شیعه
اطلاعات فردی
نام کاملضیاءالدین علی بن ملا محمد عراقی
لقبآقاضیاءِ عِراقی
تاریخ تولد۱۲۷۸ق
زادگاهسلطان‌آباد اراک
تاریخ وفات۲۸ ذی‌القعده ۱۳۶۱ق(۱۶ آذر ۱۳۲۱ش
محل دفنحرم امام علی(ع)
شهر وفاتنجف اشرف
اطلاعات علمی
استادانسید محمد فشارکیحسین خلیلی تهرانیمحمدکاظم خراسانیسید محمدکاظم طباطبایی یزدیفتح‌الله غروی اصفهانی
شاگردانسید محسن طباطبائی حکیممحمد کوهستانی مازندرانیسید محمدتقی خوانساریسید احمد خوانساریسید ابوالقاسم خوییسید عبدالاعلی سبزواریسید محمدهادی میلانی و …
محل تحصیلاراک، اصفهان، نجف
تألیفاتمقالات الاصول و …


ضیاءالدین علی بن ملا محمد عراقی معروف به‌ آقاضیاءِ عِراقی؛ (۱۲۷۸-۱۳۶۱ق) فقیه و اصولی قرن چهاردهم قمری بود. وی نزد اساتیدی چون سید محمد فشارکی، آخوند خراسانی و سید محمدکاظم یزدی تحصیل کرد. آقاضیاء را از استادان مشهور اصول فقه و از احیاکنندگان این علم به‌شمار آورده‌اند. سید محمدتقی خوانساری، سید ابوالقاسم خویی، سید محسن حکیم و میرزا هاشم آملی برخی از شاگردان اویند.

زندگی

آقاضیاء عراقی در سال ۱۲۷۸ق در اراک (سلطان‌آباد) به دنیا آمد. پدرش ملا محمدکبیر کزازی عراقی (اراکی) معروف به آخوند کبیر بود. آقامحسن اراکی فقیه، واقف و احیاگر اراک و آقاضیاءالدین اراکی که مسجد و مدرسه علمیه آقاضیاء در اراک به نام او است، دو تن از دایی‌های او هستند.

وی در شب دوشنبه ۲۸ ذی‌القعده ۱۳۶۱ق/ ۱۶ آذر ۱۳۲۱ش[۱] در نجف اشرف درگذشت و در ضلع غربی صحن حرم امیر المؤمنین در حجره دوم سمت چپ ورودی باب غربی معروف به باب العماره به خاک سپرده شد.[۲]

تحصیل

آقاضیاء مقدمات علوم دینی را در زادگاهش، نزد پدر و چند تن دیگر از فضلای آن دیار فرا گرفت. سپس به اصفهان رفت و از آقا سید محمدهاشم چهارسوقی، جهانگیرخان قشقایی، ابوالمعالی کلباسی استفاده کرد. سرانجام به عراق رفت و در سامرا و نجف به ادامه تحصیل پرداخت. برخی از اساتید او عبارتند از:

آقاضیاء مورد احترام استادان خود بود و از شاگردان ممتاز آخوند ملامحمدکاظم شناخته می‌شد. او با عبدالکریم حائری یزدی هم سن و هم بحث بود.[۳]

تدریس

آقاضیاء حدود ۶۰ سال در نجف درس خارج فقه و اصول تدریس کرد. بعد از وفات استادش آخوند خراسانی(۱۳۲۹ق) تعدادی از شاگردان آخوند در مجلس درس وی حضور می‌یافتند. مطهری(۱۲۹۸-۱۳۵۸ش.) براین باور است که در زمان ریاست سید ابوالحسن اصفهانی از نظر تدریس و علمیت دو نفر حوزه نجف را مدیریت می‌کردند یکی محمدحسین غروی و دیگری آقاضیاء عراقی. [۴]سید موسی شبیری زنجانی از پدرش سید احمد زنجانی چنین نقل کرده‌است که دو نفر را دیدم که از نظر بیان نظیر نداشتند که یکی از آنها آقاضیاء بود.[۵] به گفته آیة‌الله شبیری زنجانی با آنکه شاگردان آقاضیاء عراقی مرجع شدند ولی خودش به مرجعیت نرسید.[۶]

شاگردان

اجازه اجتهاد آقا ضیاء عراقی به مهدی مهدوی لاهیجی (۱۳۱۳-۱۴۱۳ق)

ده‌ها نفر از طلّاب در محضر وی دانش آموختند و به درجه اجتهاد رسیدند. شاگردان مشهور وی عبارت‌اند از:

بنابر نقل سید موسی شبیری زنجانی، اعلم شاگردانش، شیخ محمدحسن عَلّامی و سید محمدتقی خوانساری بودند و بعد از آنها سید علی یثربی کاشانی و سید احمد خوانساری نسبت به دیگران برجسته بودند.[۱۰]

آثار علمی

آقاضیاء آثاری در زمینه فقه و اصول تألیف کرده‌است که مهم‌ترین آنها مقالات الأصول است. آثار او به قرار زیر است:

تألیفات

  • مقالات الاصول
  • حاشیه فوائد الأصول
  • الحاشیة علی بیع‌المکاسب
  • تعلیقة استدلالیة علی العروة الوثقی
  • رسالة فی استصحاب‌العدم‌الازلی
  • رسالة فی‌ اللباس‌المشکوک
  • روائع‌الامالی فی فروع‌العلم‌الاجمالی
  • شرح تبصرة المتعلمین علامه حلی (کتاب‌البیع)
  • شرح تبصرة المتعلّمین علامه (در معاملات)
  • کتاب القضاء شرح تبصرة المتعلمین
  • احکام الرضاع

تقریرات

تقریراتی از دروس فقه و اصول آقاضیاء نوشته شده‌است. مهم‌ترین آن‌ها نهایة الأفکار است که شیخ‌ محمدتقی بروجردی این کتاب را به پشتوانه ۴ دوره حضور در درس اصول آقا ضیاء نوشته‌ است. سایر تقریرات عبارتند از:

  • الأصول، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
  • الرسائل الفقهیة، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
  • حاشیة المکاسب، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
  • کتاب القضاء، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
  • بدائع الافکار فی الأصول، نوشته میرزا هاشم آملی
  • المحاضرات فی فقه الرهن، نوشته میرزا هاشم آملی
  • تحریر الأصول، نوشته مرتضی مظاهری نجفی
  • منهاج الأصول، نوشته محمدابراهیم کرباسی

پانویس

  1. عراقی، مقالات الاصول، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۲۵.
  2. عراقی، مقالات الاصول، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۲۵.
  3. شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۵۲۸
  4. مطهری، نبوت، ص۱۹۲. پورتال جامعه شهید مطهری
  5. شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۴۲۹
  6. شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۵۲۸
  7. آل‌محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۶۰۳.
  8. شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۷۰ش، ج۷، ص ۱۲۷
  9. شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۵۵.
  10. شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۴۳۰

منابع

  • شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی، ۱۳۸۹ش.
  • شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، نشر کتابفروشی اسلاميه، ۱۳۷۰ش.
  • عراقی، ضیاء‌الدین، مقالات الاصول، قم، مجمع فکر اسلامی، ۱۳۹۹ش.
  • پورتال جامع استاد شهید مطهری؛https://lms.motahari.ir/book-page/52/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AA?page=192

پیوند به بیرون