آیه مجیء
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | مجیء |
| واقع در سوره | فجر |
| شماره آیه | ۲۲ |
| جزء | ۳۰ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | اعتقادی |
| درباره | برپایی قیامت و فرارسیدن فرمان الهی |
| سایر | آيات متشابه |
| آیات مرتبط | آیه ۳۳ سوره نحل |
آیه مَجیء یا آیه صفت مَجیء بیست و دومین آیه سوره فجر است که صفت آمدن را به خدا در روز قیامت نسبت داده است. از نگاه کلام شیعه صفتهای مخلوقات مثل آمدن و رفتن را نمی‌توان به خدا نسبت داد. ازاین‌رو، مفسران این آیه را به معنای آمدنِ حکم و امر خدا یا ظهور آیات و نشانه‌های خدا تفسیر کرده‌اند.
به گفته آیت‌الله مکارم شیرازی، آیه مجیء به بازگشت انسان‌ها به زندگی و برپایی دادگاه عدل الهی اشاره کرده و می‌گوید در آن هنگام فرمان پروردگارت فرا می‌رسد و فرشتگان صف در صف حاضر می‌شوند و گرد حاضران در محشر را می‌گیرند و آماده اجرای فرمان الهی هستند.
این آیه از آیات متشابه دانسته شده که با آیات مُحکم تفسیر می‌شود.
متن آیه
در بیست و دومین آیه سوره فجر صفت آمدن به خدا در روز قیامت نسبت داده شده است. ازاین‌رو، نام آن را آیه مجئ یا آیه صفت مجئ گفتهاند.[۱]
وَجَآءَ رَبُّكَ وَٱلمَلَكُ صَفًّا صَفًّا
و فرمان پروردگارت فرا رسد و فرشتگان صف در صف حاضر شوند
تفسیر
آیه ۲۲ سوره فجر از جمله آیات متشابه دانسته شده است که با آیات محکم تفسیر می‌شود.[۲]
این آیه و آیه قبل آن به مراحل برپایی قیامت اشاره دارند. آیه ۲۱ سوره فجر به مرحله نخست رستاخیز، یعنی ویرانی جهان اشاره می‌کند و در آیه مجیء به مرحله دوم، یعنی بازگشت انسان‌ها به زندگی و برپایی دادگاه عدل الهی اشاره کرده و می‌گوید در آن هنگام فرمان پروردگارت فرا می‌رسد و فرشتگان صف در صف حاضر می‌شوند و گرد حاضران در محشر را می‌گیرند و آماده اجرای فرمان الهی هستند.[۳]
علامه طباطبایی براساس برخی آیات و روایات از امامان معصوم، صفت آمدن خدا را به آمدنِ امر و حکم خداوند تفسیر کرده است.[۴] برخی دیگر از جمله فیض کاشانی، بنابر روایتی از امام رضا(ع) آمدن و مجیء را به معنای ظهور و آشکار شدن قدرت خداوند تفسیر کرده‌اند.[۵] از نظر ناصر مکارم شیرازی، مفسر و مرجع تقلید شیعه، به طور مسلم، آمدن خداوند به معنای حقیقی کلمه نیست؛ چون لازمه آن جسم بودن خدا و انتقال از مکانی به مکان دیگر است.[۶] وی سه احتمال در معنای آمدن خدا ذکر کرده است:
- کنایه از فرارسیدن فرمان خدا برای رسیدگی به حساب مخلوقات است؛
- منظور ظهور آیات عظمت و نشانه‌های خدا است؛
- مراد از ظهور و آمدن خدا، ظهور معرفت او در قیامت است به گونه‌ای که جای انکار برای کسی باقی نمی‌ماند.[۷]
آیه ۳۳ سوره نحل[یادداشت ۱] را شاهد و گواه تفسیر آمدن خدا به امر و فرمان خدا دانسته‌اند.[۸] امین الاسلام طبرسی در مجمع البیان نقل کرده که «جاء ربک» یعنی برطرف شدن هرگونه شک و شبهه درباره خداوند همانگونه که با آمدن یک چیز شک و شبهه‌ها درباره آن از میان می‌رود.[۹]
به‌گفته آیت‌الله مکارم شیرازی، تعبیر به «صفاً صفاً» اشاره به این است که فرشتگان در صفوف مختلف وارد محشر می‌شوند و احتمالاً فرشتگان هر آسمان در یک صف حضور یافته و گرداگرد حاضران در محشر قرار می‌گیرند.[۱۰]
فرقه مُشَبِّهه یا مُجَسِّمه از این آیه برای اثبات شباهت خداوند به مخلوقات و جسمانی بودن او، استدلال کرده است؛[۱۱] البته این‌گونه نسبت‌ها به خداوند از نگاه کلام شیعه صحیح شمرده نشده است.[۱۲]
واژه مجیء برگرفته از کلمه جاء به معنای آمدن است.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ نامه علوم قرآن، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۱۰۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۲۸۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۴۶۹ و ۴۷۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۲۸۴.
- ↑ فیض کاشانی، الصافی، ۱۳۷۳ش، ج۵، ص ۳۲۶؛ قمی مشهدی، تفسیر کنز الدقائق، ۱۴۲۳ق، ج۱۴، ص۲۷۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۴۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۴۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۴۷۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰۷، ص۲۵۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۴۷۱.
- ↑ حلی، نهج الحق وكشف الصدق، دارالکتاب اللبنانی، ص۴۷.
- ↑ حلی، نهج الحق، دار الکتاب اللبنانی، ص۴۷.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، دار الفکر، ذیل ماده جیأ.
یادداشت
- ↑ هَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِیَهُمُ الْمَلائِکَةُ أَوْ يَأْتِیَ أَمْرُ رَبِّکَ: آیا آنها جز این انتظارى دارند که فرشتگان به سراغشان بیایند و یا امر پروردگارت فرا رسد؟
منابع
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، بیتا.
- حلی، یوسف بن مطهر، نهج الحق وكشف الصدق، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، بیتا.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، الاعلمی، ۱۳۹۰ق.
- فیض کاشانی، ملامحسن، الصافی، تهران، مکتبه الصدر، ۱۳۷۳ش.
- مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ نامه علوم قرآن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۴ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.