اصحاب فیل: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Naimi ←فرجام کار: اصلاح |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:نقاشی استاد احمدیه.jpg|250px|بندانگشتی|تابلوی اصحاب فیل اثر [[اسفندیار احمدیه]]]] | [[پرونده:نقاشی استاد احمدیه.jpg|250px|بندانگشتی|تابلوی اصحاب فیل اثر [[اسفندیار احمدیه]]]] | ||
'''اصحاب فیل''' سپاهی | '''اصحاب فیل''' سپاهی به فرماندهی [[ابرهه]] بود که برای تخریب [[کعبه]] از [[یمن]] به سمت [[مکه]] حرکت کردند و [[خداوند]] با فرستادن پرندگانی کوچک به نام [[ابابیل]] آن‌ها را نابود کرد. [[سوره فیل]] در [[قرآن]] به داستان اصحاب فیل پرداخته است. گفته‌اند پس از آن سال، تمام مردم [[جزیرة العرب]] اعتقاد محکمی به کعبه پیدا کرده بودند. داستان اصحاب فيل در ميان مردم [[حجاز]] شهرت داشته و سال وقوع اين رخداد با عنوان [[عام‌الفیل]] تا مدتی مبدأ تاريخ آنان بوده است. | ||
==نام‌گذاری== | ==نام‌گذاری== | ||
اصحاب فیل به ''اَبرَهَة بن صَبّاح اَشرَم'' پادشاه یمن و لشکریان همراه او | اصحاب فیل را گروهی به فرماندهی ''اَبرَهَة بن صَبّاح اَشرَم'' پادشاه یمن و لشکریان همراه او دانسته‌اند که در سال ۵۷۰م با سپاهی فیل‌سوار به قصد ویران کردن [[کعبه]] حرکت کردند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۲.</ref> [[علامه طباطبایی]] به نقل از واقدی، ابرهه فرمانده سپاه را جد نجاشی پادشاه [[یمن]] در زمان [[محمد(ص)]] دانسته است<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۲.</ref> و برخی ابرهه را وزیر جد پادشاه دانسته‌اند.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج ۵، ص۲۴۰.</ref> پس از این واقعه، آن سال در میان عرب به [[عام الفیل|سال فیل]] (عام الفیل) مشهور<ref>عبده، رسالة التوحید، ۲۰۰۵م، ص۹۷.</ref> و یکی از مبدأهای تاریخ عرب [[جاهلیت|دوره جاهلیت]] شد.<ref>خاتمی،احمد، فرهنگ علم کلام، ۱۳۷۰ش، ص۱۵۶.</ref> تولد [[محمد(ص)]] اندکی پس از این واقعه بوده است.<ref>بیهقی، ترجمه دلائل النبوة، ۱۳۶۱ش، ج ۱، ص۷۳.</ref> | ||
[[پرونده:مسیر حرکت اصحاب فیل.jpg|250px|بندانگشتی|نقشه حرکت اصحاب فیل از سمت [[یمن]] به [[مکه]]]] | [[پرونده:مسیر حرکت اصحاب فیل.jpg|250px|بندانگشتی|نقشه حرکت اصحاب فیل از سمت [[یمن]] به [[مکه]]]] | ||
===اصحاب فیل در قرآن === | ===اصحاب فیل در قرآن === | ||
{{اصلی|سوره فیل}} | {{اصلی|سوره فیل}} | ||
[[سوره فیل]] به | [[سوره فیل]] به داستان لشگرکشی ابرهه و سپاه او اشاره دارد و خداوند از آنان با نام ''اصحاب فیل'' یاد کرده است: | ||
{{متن قرآن|أَ لَمْ‌تر کیفَ فَعَلَ رَبُّک بِأَصحْابِ الْفِیل|سوره=[[سوره فیل|فیل]]|آیه=۱}} | {{متن قرآن|أَ لَمْ‌تر کیفَ فَعَلَ رَبُّک بِأَصحْابِ الْفِیل|سوره=[[سوره فیل|فیل]]|آیه=۱}} | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
==واقعه لشکرکشی ابرهه به مکه== | ==واقعه لشکرکشی ابرهه به مکه== | ||
{{اصلی|عام الفیل}} | {{اصلی|عام الفیل}} | ||
[[طبرسی]] و برخی مفسران به این موضوع اشاره کرده‌اند که ابرهه در [[یمن]] کعبه‌ای ساخت و به مردم امر کرد تا آن را مانند [[حج|مراسم حج]]، [[طواف]] کنند، اما آن‌ها از آن استقبال | [[طبرسی]] و برخی مفسران به این موضوع اشاره کرده‌اند که ابرهه در [[یمن]] کعبه‌ای ساخت و به مردم امر کرد تا آن را مانند [[حج|مراسم حج]]، [[طواف]] کنند، اما آن‌ها از آن استقبال نکرده و در این بین مردی از [[بنی‌کنانه]] به یمن آمد و آن‌جا را آلوده کرد. ابرهه از این عمل عصبانی شد و [[سوگند|قسم]] خورد [[کعبه]] را ویران خواهد کرد تا کسی به [[حج]] و [[زیارت]] آن‌جا نرود و دستور داد که فیل بیاورند و با گروهی از مردم آماده حرکت به سمت مکه شدند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۲.</ref> ابرهه در بین راه شخصی را به قبیله بنی‌سلیم فرستاد تا مردم را به زیارت کعبۀ ساختگی خود دعوت کند، اما آن شخص به قتل رسید و این کار کینه ابرهه را بیشتر کرد تا سریع‌تر به‌سمت [[مکه]] حرکت کند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۲.</ref> | ||
مردم مکه غیر از [[عبدالمطلب]] و شیبة بن عثمان با اطلاع از حمله سپاه ابرهه از شهر گریختند.<ref>بیهقی، ترجمه دلائل النبوة، ۱۳۶۱ش، ج ۱، ص۷۵.</ref> مناجات‌ها و ملاقات عبدالمطلب و ابرهه در این واقعه معروف و شرح آن در کتاب‌های تارخ و تفسیر آمده است. .<ref>ر.ک: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۳؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۲.</ref> | مردم مکه غیر از [[عبدالمطلب]] و شیبة بن عثمان با اطلاع از حمله سپاه ابرهه از شهر گریختند.<ref>بیهقی، ترجمه دلائل النبوة، ۱۳۶۱ش، ج ۱، ص۷۵.</ref> [[مناجات|مناجات‌ها]] و ملاقات عبدالمطلب و ابرهه در این واقعه معروف و شرح آن در کتاب‌های تارخ و [[تفسیر]] آمده است. .<ref>ر.ک: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۳؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۲.</ref> | ||
==فرجام | ==فرجام اصحاب فیل== | ||
مفسرانی چون [[طبرسی]] و [[طباطبایی]] نقل کردند که هنگام طلوع آفتاب، سپاه ابرهه هرچه کرد نتوانست فیل جلوی کاروان را به طرف [[مکه]] حرکت دهند تا زمانی که [[ابابیل]] از سمت افق ظاهر شدند؛ در حالی که سنگ‌ریزه‌هایی با خود داشتند، آن سنگ‌ها را بر سر لشکریان ابرهه ریختند و هیچ سنگی نمی‌افتاد مگر آن‌که هدف را سوراخ می‌کرد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۳.</ref> | مفسرانی چون [[طبرسی]] و [[طباطبایی]] نقل کردند که هنگام طلوع آفتاب، سپاه ابرهه هرچه کرد نتوانست فیل جلوی کاروان را به طرف [[مکه]] حرکت دهند تا زمانی که [[ابابیل]] از سمت افق ظاهر شدند؛ در حالی که سنگ‌ریزه‌هایی به نام [[سجیل]] با خود داشتند، آن سنگ‌ها را بر سر لشکریان ابرهه ریختند و هیچ سنگی نمی‌افتاد مگر آن‌که هدف را سوراخ می‌کرد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۳.</ref> | ||
ابرهه که بعضی از آن سنگ‌ها به بدنش برخورد کرده بود تصمیم به فرار گرفت، تا سرانجام خود را به یمن رساند، ولی هنگامی که به [[یمن]] رسید، کشته شد و هیچ‌یک از همراهان او نیز به یمن نرسیدند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۳؛ طباطبایی،المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۳.</ref> | ابرهه که بعضی از آن سنگ‌ها به بدنش برخورد کرده بود تصمیم به فرار گرفت، تا سرانجام خود را به یمن رساند، ولی هنگامی که به [[یمن]] رسید، کشته شد و هیچ‌یک از همراهان او نیز به یمن نرسیدند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۳؛ طباطبایی،المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۳.</ref> | ||
===پس از شکست اصحاب فیل=== | |||
محمد حسین طباطبایی در [[المیزان]] گزارش می‌کند برخی مفسران، [[سوره فیل]] و [[سوره قریش|قریش]] را یکی دانسته و بر پایه آن گفته‌اند [[خداوند]] دربارۀ اصحاب فیل می‌فرماید: «اگر ما این رفتار را با اصحاب فیل کردیم، نعمت ما به قریش بود و این بلا بر سر اصحاب فیل آمد تا [[قریش]] که از ترس [[ابرهه]] از شهر فرار کرده بودند، دوباره به شهرشان برگردند و بتوانند در آن شهر ماندگار شوند و این باعث شد که [[قریش]] بیش از پیش به [[مکه]] و [[کعبه]] علاقه‌مند شوند.»<ref>طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان،۱۳۷۴ش، ج ۲۰، ص۶۳۰.</ref> مفسران درباره مستقل یا متحد بودن این دو سوره توضیحاتی مفصل را ارائه داده‌اند.<ref>طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۴ش، ج ۲۰، ص۶۳۰.</ref> | |||
{{ببینید|سوره فیل| سوره قریش}} | |||
===پیامدها=== | |||
به گزارش برخی منابع پس از [[عام الفیل]]، تمام مردم [[جزیره العرب]] اعتقاد محکمی به کعبه پیدا کرده بودند. قریش این حادثه را به حساب خودشان گذاشتند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۷ش، ج ۴، ص۸۹۲.</ref> | |||
[[شهید مطهری|مطهری]] اشاره می‌کند پس از آن، قریشیان غرور عجیبی پیدا کردند و در مردم [[جزیرة العرب]] نیز یک نوع اطاعت از آنان ایجاد شد. بازار [[مکه]] رواج بسیار یافت. آنان به مردم دستور می‌دادند و مردم هم روی جنبه روانی و اعتقادی که به [[کعبه]] پیدا کرده بودند، اطاعت می‌کردند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۷ش، ج ۴، ص۸۹۲.</ref> | |||
==اصحاب فیل در اشعار فارسی== | ==اصحاب فیل در اشعار فارسی== | ||
نسخهٔ ۲۳ ژانویهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۲۸
اصحاب فیل سپاهی به فرماندهی ابرهه بود که برای تخریب کعبه از یمن به سمت مکه حرکت کردند و خداوند با فرستادن پرندگانی کوچک به نام ابابیل آن‌ها را نابود کرد. سوره فیل در قرآن به داستان اصحاب فیل پرداخته است. گفته‌اند پس از آن سال، تمام مردم جزیرة العرب اعتقاد محکمی به کعبه پیدا کرده بودند. داستان اصحاب فيل در ميان مردم حجاز شهرت داشته و سال وقوع اين رخداد با عنوان عام‌الفیل تا مدتی مبدأ تاريخ آنان بوده است.
نام‌گذاری
اصحاب فیل را گروهی به فرماندهی اَبرَهَة بن صَبّاح اَشرَم پادشاه یمن و لشکریان همراه او دانسته‌اند که در سال ۵۷۰م با سپاهی فیل‌سوار به قصد ویران کردن کعبه حرکت کردند.[۱] علامه طباطبایی به نقل از واقدی، ابرهه فرمانده سپاه را جد نجاشی پادشاه یمن در زمان محمد(ص) دانسته است[۲] و برخی ابرهه را وزیر جد پادشاه دانسته‌اند.[۳] پس از این واقعه، آن سال در میان عرب به سال فیل (عام الفیل) مشهور[۴] و یکی از مبدأهای تاریخ عرب دوره جاهلیت شد.[۵] تولد محمد(ص) اندکی پس از این واقعه بوده است.[۶]
اصحاب فیل در قرآن
سوره فیل به داستان لشگرکشی ابرهه و سپاه او اشاره دارد و خداوند از آنان با نام اصحاب فیل یاد کرده است:
أَ لَمْ‌تر کیفَ فَعَلَ رَبُّک بِأَصحْابِ الْفِیل[فیل–۱]
اصحاب فیل در روایات
کتاب‌های روایی، این جریان را در بخش‌هایی مانند: معجزه‌های پیامبر(ص)،[۷] امامت مهدی(ع)،[۸] مسائل مربوط به اوضاع جهان[۹] و برتری کعبه[۱۰] بیان کرده‌اند.
واقعه لشکرکشی ابرهه به مکه
طبرسی و برخی مفسران به این موضوع اشاره کرده‌اند که ابرهه در یمن کعبه‌ای ساخت و به مردم امر کرد تا آن را مانند مراسم حج، طواف کنند، اما آن‌ها از آن استقبال نکرده و در این بین مردی از بنی‌کنانه به یمن آمد و آن‌جا را آلوده کرد. ابرهه از این عمل عصبانی شد و قسم خورد کعبه را ویران خواهد کرد تا کسی به حج و زیارت آن‌جا نرود و دستور داد که فیل بیاورند و با گروهی از مردم آماده حرکت به سمت مکه شدند.[۱۱] ابرهه در بین راه شخصی را به قبیله بنی‌سلیم فرستاد تا مردم را به زیارت کعبۀ ساختگی خود دعوت کند، اما آن شخص به قتل رسید و این کار کینه ابرهه را بیشتر کرد تا سریع‌تر به‌سمت مکه حرکت کند.[۱۲]
مردم مکه غیر از عبدالمطلب و شیبة بن عثمان با اطلاع از حمله سپاه ابرهه از شهر گریختند.[۱۳] مناجات‌ها و ملاقات عبدالمطلب و ابرهه در این واقعه معروف و شرح آن در کتاب‌های تارخ و تفسیر آمده است. .[۱۴]
فرجام اصحاب فیل
مفسرانی چون طبرسی و طباطبایی نقل کردند که هنگام طلوع آفتاب، سپاه ابرهه هرچه کرد نتوانست فیل جلوی کاروان را به طرف مکه حرکت دهند تا زمانی که ابابیل از سمت افق ظاهر شدند؛ در حالی که سنگ‌ریزه‌هایی به نام سجیل با خود داشتند، آن سنگ‌ها را بر سر لشکریان ابرهه ریختند و هیچ سنگی نمی‌افتاد مگر آن‌که هدف را سوراخ می‌کرد.[۱۵] ابرهه که بعضی از آن سنگ‌ها به بدنش برخورد کرده بود تصمیم به فرار گرفت، تا سرانجام خود را به یمن رساند، ولی هنگامی که به یمن رسید، کشته شد و هیچ‌یک از همراهان او نیز به یمن نرسیدند.[۱۶]
پس از شکست اصحاب فیل
محمد حسین طباطبایی در المیزان گزارش می‌کند برخی مفسران، سوره فیل و قریش را یکی دانسته و بر پایه آن گفته‌اند خداوند دربارۀ اصحاب فیل می‌فرماید: «اگر ما این رفتار را با اصحاب فیل کردیم، نعمت ما به قریش بود و این بلا بر سر اصحاب فیل آمد تا قریش که از ترس ابرهه از شهر فرار کرده بودند، دوباره به شهرشان برگردند و بتوانند در آن شهر ماندگار شوند و این باعث شد که قریش بیش از پیش به مکه و کعبه علاقه‌مند شوند.»[۱۷] مفسران درباره مستقل یا متحد بودن این دو سوره توضیحاتی مفصل را ارائه داده‌اند.[۱۸]
پیامدها
به گزارش برخی منابع پس از عام الفیل، تمام مردم جزیره العرب اعتقاد محکمی به کعبه پیدا کرده بودند. قریش این حادثه را به حساب خودشان گذاشتند.[۱۹]
مطهری اشاره می‌کند پس از آن، قریشیان غرور عجیبی پیدا کردند و در مردم جزیرة العرب نیز یک نوع اطاعت از آنان ایجاد شد. بازار مکه رواج بسیار یافت. آنان به مردم دستور می‌دادند و مردم هم روی جنبه روانی و اعتقادی که به کعبه پیدا کرده بودند، اطاعت می‌کردند.[۲۰]
اصحاب فیل در اشعار فارسی
داستان اصحاب فیل در ادبیات فارسی بازتاب داشته و برخی شاعران بدان اشاره کرده‌اند:
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- بیهقی، ابوبکر، ترجمه دلائل النبوة، ترجمه دکتر دامغانی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.
- خاتمی، احمد، فرهنگ علم کلام، تهران، انتشارات صبا،چاپ اول، ۱۳۷۰ش.
- دیوان شمس، غزلیات،
- شهیدی، جعفر، شرح مثنوی (شهیدی)، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش، چاپ سوم.
- عبده، محمد، رسالة التوحید، مکتبة الأسرة، ۲۰۰۵م.
- طباطبایی(علامه)، محمدحسین،المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مکتبة النشر الإسلامی، چاپ پنجم،۱۴۱۷ق.
- قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، جلوه‌های اعجاز معصومین علیهم السلام (ترجمه الخرائج و الجرائج)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی، آسمان و جهان (ترجمه کتاب السماء و العالم بحار الأنوار جلد ۵۴)، تهران، اسلامیة، چاپ اول، ۱۳۵۱ش.
- مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی، شیعه در پیشگاه قرآن و اهل بیت علیهم السلام (ترجمه جلد ۶۵ بحار الأنوار)، تهران، کتابخانه مسجد حضرت ولی عصر، چاپ اول، ۱۳۹۷ق.
- مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، لوامع صاحبقرانی مشهور به شرح فقیه، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۷۷ش.
پیوند به بیرون
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۲.
- ↑ مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج ۵، ص۲۴۰.
- ↑ عبده، رسالة التوحید، ۲۰۰۵م، ص۹۷.
- ↑ خاتمی،احمد، فرهنگ علم کلام، ۱۳۷۰ش، ص۱۵۶.
- ↑ بیهقی، ترجمه دلائل النبوة، ۱۳۶۱ش، ج ۱، ص۷۳.
- ↑ راوندی، ترجمه الخرائج و الجرائج، ۱۳۷۸ش، ص۸۶.
- ↑ مجلسی، شیعه در پیشگاه قرآن (ترجمه جلد ۶۵ بحار الأنوار)، ۱۳۹۷ق، ص۶۵.
- ↑ مجلسی، ترجمه بحار الأنوار (جلد ۵۴)، ۱۳۵۱ش، ج ۸، ص۴.
- ↑ مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج ۷، ص۲۴۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۲.
- ↑ بیهقی، ترجمه دلائل النبوة، ۱۳۶۱ش، ج ۱، ص۷۵.
- ↑ ر.ک: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۳؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۱۰، ص۸۲۳؛ طباطبایی،المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۲۰، ص۳۶۳.
- ↑ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان،۱۳۷۴ش، ج ۲۰، ص۶۳۰.
- ↑ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۴ش، ج ۲۰، ص۶۳۰.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۷ش، ج ۴، ص۸۹۲.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۷ش، ج ۴، ص۸۹۲.