زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها

'''زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س)''' عباراتی است برای زیارت حضرت فاطمه(س) در [[محل دفن حضرت فاطمه(س)|مکان‌هایی که احتمال دفن]] وجود دارد. این [[زیارت‌نامه]] توسط [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] به یکی از [[سادات]] تعلیم داده شده و [[شیخ طوسی]] در کتاب [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب]] و [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] آن‌ را نقل کرده است. [[شیخ مفید]] نیز با اختلاف کمی آن را در [[کتاب المزار (شیخ مفید)|کتاب المزار]] گزارش کرده است. شیخ طوسی بعد از این زیارت‌نامه، عبارات دیگری نیز بدون سند نقل می‌کند و خواندن آن‌ها را [[مستحب]] می‌داند. زیارت‌نامه‌های دیگری نیز در کتب ادعیه و زیارات مطرح شده است.

این زیارت‌نامه را به دلایلی چون استحکام‌ محتوی، نقل در منابع معتبر و [[تواتر]] مضامین زیارت‌نامه در سایر روایات، بی‌نیاز از بررسی سندی دانسته‌اند؛ با این وجود در [[اسناد|سند روایت]] نیز راویان [[ثقه]] وجود دارند و مذمتی در مورد هیچ‌یک از راویان توسط [[علم رجال|علمای رجال]] مطرح نشده است.

آثاری در شرح این زیارت‌نامه توسط علمای شیعه به نگارش درآمده‌اند.

بنابر آنچه در کتاب‌های [[کتاب المزار (شیخ مفید)|المزار]] شیخ مفید(درگذشته [[سال ۴۱۳ هجری قمری|۴۱۳ق]])، [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]]<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۹-۱۰.</ref> و [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۱۱.</ref> شیخ طوسی نقل شده زیارت‌نامه [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها]] از جانب [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]]<ref>گنجی اشتهاردی، زیارت‌نامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۲۰.</ref> به یکی از سادات به نام [[ابراهیم بن محمد بن عیسی]]<ref>عباسی زنجانی، الجامع فی الرجال، ۱۴۳۶ق، ج۱، ص۱۶۲.</ref> تعلیم داده شد که موقع حضور نزد قبر وی به قصد زیارت خوانده شود. این زیارت‌نامه پس از [[شیخ طوسی]] ([[سال ۳۸۵ هجری قمری|۳۸۵]]-[[سال ۴۶۰ هجری قمری|۴۶۰ق]]) به دیگر آثار روایی<ref>برای نمونه نگاه کنید: فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۴، ص۱۳۶۹-۱۳۷۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۱۹۴-۱۹۵.</ref> و کتب ادعیه و زیارات شیعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۷۹-۸۰؛ شهید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۲۱: قمی، مفاتیح الجنان، مجمع إحياء الثقافة الإسلاميّة، ص۴۰۷.</ref> راه یافته است.  

به عقیده [[حسین گنجی اشتهاردی]] (زاده: [[سال ۱۳۳۱ هجری شمسی|۱۳۳۱ش]]) از نویسندگان شیعه به دلیل نقل این روایت در یکی از [[کتب اربعه]]، قوت محتوایی این زیارت، تواتر لفظی و معنوی عبارات زیارت در سایر روایات و نبودن انگیزه در میان موافقان و مخالفان اهل بیت(ع) برای جعل، نیازی به بررسی سلسله سندی راویان نیست.<ref>گنجی اشتهاردی، زیارت‌نامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۱۷-۱۸.</ref> به گفته وی از نظر سلسله سندی نیز مذمتی درباره راویان وجود ندارد. [[محمدتقی مجلسی|مجلسی اول]] نیز ([[سال ۱۰۰۳ هجری قمری|۱۰۰۳]]-[[سال ۱۰۷۰ هجری قمری|۱۰۷۰ق]]) این روایت را قوی معرفی می‌کند.<ref>مجلسی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه‏، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۳۴۳.</ref> در کتاب‌های رجالی، دو نفر از راویان این حدیث یعنی محمد بن احمد بن داود،<ref>نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۳۸۴؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۵، ص۳۴۵.</ref> و محمد بن وهبان بصری را [[ثقه]]<ref>نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۳۹۶؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۸، ص۳۳۳-۳۳۴.</ref> سه نفر از روایان یعنی حسن بن محمد بن حسن بن سیرافی،<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۸؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۲۲.</ref> عباس بن ولید بن عباس منصوری<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۶۱؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۵۶۸.</ref> و ابراهیم بن محمد بن عیسی بن محمد عریضی را مجهول<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۰۰؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۷۹.</ref> معرفی کرده‌اند.  

به گفته [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] ([[سال ۱۰۳۷ هجری قمری|۱۰۳۷]] - [[سال ۱۱۱۰ هجری قمری|۱۱۱۰ق]]) خواندن زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س)‌ در برخی زمان‌ها مثل روز ولادت و روز [[شهادت حضرت فاطمه(س)|روز شهادت]] حضرت فاطمه(س)، [[ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)|روز ازدواج]] و نیز شب عروسی ایشان با امام علی(ع)، [[مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران|روز مباهله]] ([[۲۴ ذی‌الحجه|۲۴ ذی الحجه]])، روز نزول [[سوره انسان]] ([[۲۵ ذی‌الحجه|۲۵ ذی الحجه]]) و هر روزی که [[کرامت]] و فضیلتی برای [[اهل‌بیت(ع)|اهل بیت(ع)]] ثابت شده است<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۲۰۳.</ref> فضیلت بیشتری دارد.  

[[شیخ طوسی]] بعد از نقل این زیارت‌نامه در تهذیب، عبارات دیگری را بدون ذکر سند مطرح می‌کند که به عنوان زیارت حضرت زهرا(س) در میان علمای شیعه مرسوم بوده است.<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۰.</ref> در [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] نیز خواندن آن را بعد از زیارت‌نامه فوق مستحب می‌داند.<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۱۱.</ref> متن این زیارت‌نامه به این صورت است:{{نقل قول دوقلو طبقاتی تاشو|السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ نَبِيِّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ حَبِيبِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَلِيلِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ صَفِيِّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَمِينِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَيْرِ خَلْقِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَفْضَلِ أَنْبِياءِ اللّٰهِ وَرُسُلِهِ وَمَلائِكَتِهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَيْرِ الْبَرِيَّةِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمِينَ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا زَوْجَةَ وَلِيِّ اللّٰهِ وَ خَيْرِ الْخَلْقِ بَعْدَ رَسُولِ اللّٰهِ؛|سلام بر تو ای دختر رسول خدا، سلام بر تو ای دختر پیامبر خدا، سلام بر تو ای دختر [[حبیب‌الله (لقب)|محبوب خدا]]، سلام بر تو ای دختر دوست صمیمی خدا، سلام بر تو ای دختر برگزیده خدا، سلام بر تو ای دختر امین خدا، سلام بر تو ای دختر بهترین خلق خدا، سلام بر تو ای دختر برترین پیامبران خدا و رسولان و فرشتگانش، سلام بر تو ای دختر بهترین مخلوقات، سلام بر تو ای بانوی بانوان جهان از گذشتگان و آیندگان، سلام بر تو ای همسر ولی خدا و بهترین خلق بعد از رسول خدا؛|السَّلامُ عَلَيْكِ يَا أُمَّ الْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الصِّدِّيقَةُ الشَّهِيدَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الرَّضِيَّةُ الْمَرْضِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْفاضِلَةُ الزَّكِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْحَوْراءُ الْإِنْسِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا التَّقِيَّةُ النَّقِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِيمَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمَظْلُومَةُ الْمَغْصُوبَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُضْطَهَدَةُ الْمَقْهُورَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا فاطِمَةُ بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكاتُهُ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكِ وَعَلَىٰ رُوحِكِ وَبَدَنِكِ؛|سلام بر تو ای مادر حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت، سلام بر تو ای صدّیقه شهیده، سلام بر تو ای خشنود از خدا و خدا خشنود از تو، سلام بر تو ای فاضله پاکیزه، سلام بر تو ای حوریه در لباس انسان، سلام بر تو ای پرهیزگار پاک، سلام بر تو ای هم‌سخن با ملائکه و ای بسیار دانا، سلام بر تو ای ستمدیده، ای که حقت غصب شده، سلام بر تو ای سرکوب شده و پس‌زده شدۀ دشمن، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای فاطمه دختر رسول خدا، درود خدا بر تو روح و تن تو؛|أَشْهَدُ أَنَّكِ مَضَيْتِ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكِ، وَأَنَّ مَنْ سَرَّكِ فَقَدْ سَرَّ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ جَفَاكِ فَقَدْ جَفَا رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ آذاكِ فَقَدْ آذىٰ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ وَصَلَكِ فَقَدْ وَصَلَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَمَنْ قَطَعَكِ فَقَدْ قَطَعَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ لِأَنَّكِ بِضْعَةٌ مِنْهُ وَرُوحُهُ الَّذِي بَيْنَ جَنْبَيْهِ ، أُشْهِدُ اللّٰهَ وَرُسُلَهُ وَمَلائِكَتَهُ أَنِّي راضٍ عَمَّنْ رَضِيتِ عَنْهُ، ساخِطٌ عَلَىٰ مَنْ سَخِطْتِ عَلَيْهِ، مَتَبَرِّئٌ مِمَّنْ تَبَرَّأْتِ مِنْهُ، مُوَالٍ لِمَنْ وَالَيْتِ، مُعادٍ لِمَنْ عادَيْتِ، مُبْغِضٌ لِمَنْ أَبْغَضْتِ، مُحِبٌّ لِمَنْ أَحْبَبْتِ، وَكَفَىٰ بِاللّٰهِ شَهِيداً وَ حَسِيباً وَ جازِياً وَ مُثِيباً.|گواهی می‌دهم که بر برهانی روشن از سوی پروردگارت از جهان درگذشتی و هرکه تو را شاد کرد، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را شاد نمود و هرکه به تو جفا کرد، به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) جفا کرد و هرکه تو را آزرد، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را آزرد و هرکه به تو پیوست، به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) پیوست و هر که از تو برید، از رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) برید، چراکه تو پاره تن او و روح بین دو پهلوی او هستی، خدا و رسولان خدا و فرشتگانش را گواه می‌گیرم که من خشنودم از کسی که تو از او خشنودی و خشمگینم بر کسی که تو بر او خشمگینی و بیزارم از هر که تو از او بیزاری و دوست دارم هرکه را تو دوست داری و دشمنم هرکه را تو با او دشمنی و متنفّرم از هرکه تو از او نفرت داری و محبّت دارم به هرکه تو به او محبّت داری و خدا برای شهادت و حسابرسی و کیفر دهی و پاداش دهی کافی است.|شکل بندی عنوان=|شکل بندی عنوان ستون راست=|شکل بندی عنوان ستون چپ=|شکل بندی ستون راست=|شکل بندی ستون چپ=|رنگ حاشیه=|تراز=|عرض=|عنوان=|عنوان ستون راست=|عنوان ستون چپ=ترجمه حسین انصاریان}}در کتب زیارات شیعه زیارت‌‌نامه‌های دیگری غیر از این دو مطرح شده است. برای نمونه [[محمد بن جعفر مشهدی|ابن‌مشهدی]] (درگذشت: [[سال ۶۱۰ قمری|۶۱۰ق]]) در [[المزار الکبیر (کتاب)|المزار الکبیر]]<ref>ابن‌مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۷۸-۷۹ و ۸۲-۸۳.</ref> دو زیارت دیگر و [[شیخ مفید]] در [[کتاب المزار (شیخ مفید)|کتاب المزار]]،<ref>شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق،‌ ص۱۷۹.</ref> [[شهید اول]] ([[سال ۷۳۴ هجری قمری|۷۳۴]]-[[سال ۷۸۶ هجری قمری|۷۸۶ق]]) در [[کتاب المزار (شهید اول)|المزار]]<ref>شهید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۲۰-۲۱.</ref> و [[شیخ عباس قمی]]  ([[سال ۱۲۹۴ هجری قمری|۱۲۹۴]]-[[سال ۱۳۵۹ هجری قمری|۱۳۵۹ق]]) در [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، مجمع إحياء الثقافة الإسلاميّة، ص۴۰۹-۴۱۰.</ref> یک زیارت‌نامه دیگر برای [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] نقل کرده‌اند.

گنجی اشتهاردی نیز با توجه به یکی از معانی «مُمتَحَنَة» (خالص شده)، گفته است این واژه ناظر بر علم خداوند است. خداوند با علمی که داشته می‌دانسته است که حضرت زهرا(س)‌ چه عمل و [[اخلاص]] و صبر بالایی در مقابل مشکلات دارند و از این جهت پیش از آفریدنش او را خالص کرده و چنین مقام قربی را به وی عطا کرده است.<ref>گنجی اشتهاردی، زیارت‌نامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۳۷.</ref> [[محمد سند بحرانی]] (زاده: ۱۳۸۲ق) نیز بر این باور است که مراد از امتحان پیش از خلق، علم خداوند به جایگاه و عمل حضرت زهرا(س) در مشکلات و سختی‌هاست.<ref>سند، الإمامة الإلهية، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۹۹.</ref>

گرچه مطالبی در آثار علمای شیعه به صورت پراکنده در رابطه با زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س) وجود دارد،<ref>برای نمونه نگاه کنید به: مجلسی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه‏، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۳۴۳؛ سعادت‌پرور، جلوه نور، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۰؛ سند، الإمامة الإلهية، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۹۹.</ref> کتاب‌هایی نیز مستقلا در مورد آن نوشته شده‌اند:

*کتاب «زیارت مهتاب: شرح زیارت حضرت فاطمه(س)» نوشته [[مهدی خدامیان آرانی]] در سال [[سال ۱۳۹۶ هجری شمسی|۱۳۹۶ش]] توسط انتشارات بهار دل‌ها در ۱۱۴ صفحه چاپ شده است.<ref>خدامیان آرانی، زیارت مهتاب، ۱۳۹۶ش، شناسنامه کتاب.</ref>

*کتاب‌ »زيارت نامه مادر: شرحی بر زيارت مخصوصه حضرت فاطمه زهرا(س)» نوشته [[حسین گنجی اشتهاردی]] توسط انتشارات دار النشر قم در ۱۵۸ صفحه سال [[سال ۱۳۹۹ هجری شمسی|۱۳۹۹ش]] منتشر شده است.<ref>گنجی اشتهاردی، زیارت‌نامه مادر، ۱۳۹۹ش، شناسنامه کتاب.</ref>