زیارتنامه حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها) |
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
به عقیده [[حسین گنجی اشتهاردی]] (زاده: [[سال ۱۳۳۱ هجری شمسی|۱۳۳۱ش]]) از نویسندگان شیعه به دلیل نقل این روایت در یکی از [[کتب اربعه]]، قوت محتوایی این زیارت، تواتر لفظی و معنوی عبارات زیارت در سایر روایات و نبودن انگیزه در میان موافقان و مخالفان اهل بیت(ع) برای جعل، نیازی به بررسی سلسله سندی راویان نیست.<ref>گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۱۷-۱۸.</ref> به گفته وی از نظر سلسله سندی نیز مذمتی درباره راویان وجود ندارد. [[محمدتقی مجلسی|مجلسی اول]] نیز ([[سال ۱۰۰۳ هجری قمری|۱۰۰۳]]-[[سال ۱۰۷۰ هجری قمری|۱۰۷۰ق]]) این روایت را قوی معرفی می‌کند.<ref>مجلسی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۳۴۳.</ref> در کتاب‌های رجالی، دو نفر از راویان این حدیث یعنی محمد بن احمد بن داود،<ref>نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۳۸۴؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۵، ص۳۴۵.</ref> و محمد بن وهبان بصری را [[ثقه]]<ref>نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۳۹۶؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۸، ص۳۳۳-۳۳۴.</ref> سه نفر از روایان یعنی حسن بن محمد بن حسن بن سیرافی،<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۸؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۲۲.</ref> عباس بن ولید بن عباس منصوری<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۶۱؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۵۶۸.</ref> و ابراهیم بن محمد بن عیسی بن محمد عریضی را مجهول<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۰۰؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۷۹.</ref> معرفی کرده‌اند. | به عقیده [[حسین گنجی اشتهاردی]] (زاده: [[سال ۱۳۳۱ هجری شمسی|۱۳۳۱ش]]) از نویسندگان شیعه به دلیل نقل این روایت در یکی از [[کتب اربعه]]، قوت محتوایی این زیارت، تواتر لفظی و معنوی عبارات زیارت در سایر روایات و نبودن انگیزه در میان موافقان و مخالفان اهل بیت(ع) برای جعل، نیازی به بررسی سلسله سندی راویان نیست.<ref>گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۱۷-۱۸.</ref> به گفته وی از نظر سلسله سندی نیز مذمتی درباره راویان وجود ندارد. [[محمدتقی مجلسی|مجلسی اول]] نیز ([[سال ۱۰۰۳ هجری قمری|۱۰۰۳]]-[[سال ۱۰۷۰ هجری قمری|۱۰۷۰ق]]) این روایت را قوی معرفی می‌کند.<ref>مجلسی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۳۴۳.</ref> در کتاب‌های رجالی، دو نفر از راویان این حدیث یعنی محمد بن احمد بن داود،<ref>نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۳۸۴؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۵، ص۳۴۵.</ref> و محمد بن وهبان بصری را [[ثقه]]<ref>نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۳۹۶؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۸، ص۳۳۳-۳۳۴.</ref> سه نفر از روایان یعنی حسن بن محمد بن حسن بن سیرافی،<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۸؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۲۲.</ref> عباس بن ولید بن عباس منصوری<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۶۱؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۵۶۸.</ref> و ابراهیم بن محمد بن عیسی بن محمد عریضی را مجهول<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۰۰؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۷۹.</ref> معرفی کرده‌اند. | ||
==مکان زیارت== | === زمان و مکان زیارت === | ||
{{اصلی|محل دفن حضرت فاطمه(س)}} | {{اصلی|محل دفن حضرت فاطمه(س)}} | ||
گفته شده توصیه امام جواد(ع) به | درباره مکان خواندن این زیارت گفته شده منظور از توصیه امام جواد(ع) به خواندن آن نزد قبر، به معنای مکان‌هایی است که همچون [[خانه حضرت فاطمه(س)|محل خانه حضرت زهرا(س)]]، [[بقیع|قبرستان بقیع]] و [[روضة النبی|روضة النبی(ص)]] احتمال دفن در آن‌جا وجود دارد.<ref>گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۲۱.</ref> شیخ مفید نیز محل خواندن زیارت را در قبرستان بقیع نزد مزار امام حسن(ع) دانسته است.<ref>شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۸.</ref> | ||
به گفته [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] ([[سال ۱۰۳۷ هجری قمری|۱۰۳۷]] - [[سال ۱۱۱۰ هجری قمری|۱۱۱۰ق]]) خواندن زیارتنامه حضرت فاطمه(س) در برخی زمان‌ها مثل روز ولادت و روز [[شهادت حضرت فاطمه(س)|روز شهادت]] حضرت فاطمه(س)، [[ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)|روز ازدواج]] و نیز شب عروسی ایشان با امام علی(ع)، [[مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران|روز مباهله]] ([[۲۴ ذی‌الحجه|۲۴ ذی الحجه]])، روز نزول [[سوره انسان]] ([[۲۵ ذی‌الحجه|۲۵ ذی الحجه]]) و هر روزی که [[کرامت]] و فضیلتی برای [[اهل‌بیت(ع)|اهل بیت(ع)]] ثابت شده است<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۲۰۳.</ref> فضیلت بیشتری دارد. | |||
به گفته [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] ([[سال ۱۰۳۷ هجری قمری|۱۰۳۷]] - [[سال ۱۱۱۰ هجری قمری|۱۱۱۰ق]]) خواندن زیارتنامه حضرت فاطمه(س) در برخی زمان‌ها | |||
==متن و ترجمه== | ==متن و ترجمه== | ||
بر اساس آنچه در [[تهذیب الاحکام (کتاب)|کتاب تهذیب]] نقل شده است، | بر اساس آنچه در [[تهذیب الاحکام (کتاب)|کتاب تهذیب]] نقل شده است، ابراهیم بن محمد بن عیسی بن محمد عریضی نقل می‌کند که [[امام جواد علیه السلام|امام جواد(ع)]] روزی فرمودند: هنگامی که نزد قبر جده‌ات فاطمه (س) قرار گرفتی این‌گونه بگو:<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۹-۱۰.</ref>{{نقل قول دوقلو طبقاتی تاشو|||يَا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَكِ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَكِ فَوَجَدَكِ لِمَا امْتَحَنَكِ صَابِرَةً وَ زَعَمْنَا أَنَّا لَكِ أَوْلِيَاءُ وَ مُصَدِّقُونَ وَ صَابِرُونَ لِكُلِّ مَا أَتَانَا بِهِ أَبُوكِ ص وَ أَتَانَا بِهِ وَصِيُّهُ ع فَإِنَّا نَسْأَلُكِ إِنْ كُنَّا صَدَّقْنَاكِ إِلَّا أَلْحَقْتِنَا بِتَصْدِيقِنَا لَهُمَا بِالْبُشْرَى لِنُبَشِّرَ أَنْفُسَنَا بِأَنَّا قَدْ طَهُرْنَا بِوَلَايَتِكِ.| ای آزموده، آزمودت خدایی که تو را آفرید، پیش از آنکه تو را بیافریند، پس به آنچه آزمودت تو را شکیبا یافت، ما بر این باوریم که دوستان و تصدیق‌کنندگان توییم و به تمام آنچه پدرت (درود خدا بر او و خاندانش باد) و جانشینش برای ما آورده شکیبایی کننده‌ایم، پس از تو درخواست می‌کنیم، اگر تصدیق‌کننده تو بوده‌ایم، ما را به تصدیقمان به پدرت و جانشینش مرتبط کنی تا خود را بشارت دهیم که به سبب دوستی تو پاک شده‌ایم.|شکل بندی عنوان=|شکل بندی عنوان ستون راست=|شکل بندی عنوان ستون چپ=|شکل بندی ستون راست=|شکل بندی ستون چپ=|رنگ حاشیه=|تراز=|عرض=|عنوان=زیارتنامه حضرت فاطمه سلام الله علیها|عنوان ستون راست=|عنوان ستون چپ=ترجمه [[حسین انصاریان]]}}گزارش‌های دیگری از این زیارتنامه موجود است که با عبارت «السلام علیکِ یا ممتحنة ...» آغاز شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۸.</ref> گفته شده این مطلب شاهدی است بر این که اصل زیارت با سلام آغاز می‌شود و در نسخه‌ای که از کتاب تهذیب دست ما بوده این سلام حذف شده است.<ref>گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۲۵-۲۶.</ref> همچنین ممکن است از جهت [[تقیه]] برای مخفی نگه داشتن محل قبر و حساسیت ایجاد نکردن برای دشمنان شیعه این سلام بیان نشده است.<ref>گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.</ref> به عقیده گنجی اشتهاردی، خواندن این زیارتنامه با ابتدای سلام نه تنها منعی ندارد بلکه بهتر است.<ref>گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.</ref> | ||
[[شیخ طوسی]] بعد از نقل این زیارتنامه در تهذیب، عبارات دیگری را بدون ذکر سند مطرح می‌کند که به عنوان زیارت حضرت زهرا(س) در میان علمای شیعه مرسوم بوده است.<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۰.</ref> در [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] نیز خواندن آن را بعد از زیارتنامه فوق مستحب می‌داند.<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۱۱.</ref> متن این زیارتنامه به این صورت است:{{نقل قول دوقلو طبقاتی تاشو|السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ نَبِيِّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ حَبِيبِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَلِيلِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ صَفِيِّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَمِينِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَيْرِ خَلْقِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَفْضَلِ أَنْبِياءِ اللّٰهِ وَرُسُلِهِ وَمَلائِكَتِهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَيْرِ الْبَرِيَّةِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمِينَ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا زَوْجَةَ وَلِيِّ اللّٰهِ وَ خَيْرِ الْخَلْقِ بَعْدَ رَسُولِ اللّٰهِ؛|سلام بر تو ای دختر رسول خدا، سلام بر تو ای دختر پیامبر خدا، سلام بر تو ای دختر [[حبیب‌الله (لقب)|محبوب خدا]]، سلام بر تو ای دختر دوست صمیمی خدا، سلام بر تو ای دختر برگزیده خدا، سلام بر تو ای دختر امین خدا، سلام بر تو ای دختر بهترین خلق خدا، سلام بر تو ای دختر برترین پیامبران خدا و رسولان و فرشتگانش، سلام بر تو ای دختر بهترین مخلوقات، سلام بر تو ای بانوی بانوان جهان از گذشتگان و آیندگان، سلام بر تو ای همسر ولی خدا و بهترین خلق بعد از رسول خدا؛|السَّلامُ عَلَيْكِ يَا أُمَّ الْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الصِّدِّيقَةُ الشَّهِيدَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الرَّضِيَّةُ الْمَرْضِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْفاضِلَةُ الزَّكِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْحَوْراءُ الْإِنْسِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا التَّقِيَّةُ النَّقِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِيمَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمَظْلُومَةُ الْمَغْصُوبَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُضْطَهَدَةُ الْمَقْهُورَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا فاطِمَةُ بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكاتُهُ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكِ وَعَلَىٰ رُوحِكِ وَبَدَنِكِ؛|سلام بر تو ای مادر حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت، سلام بر تو ای صدّیقه شهیده، سلام بر تو ای خشنود از خدا و خدا خشنود از تو، سلام بر تو ای فاضله پاکیزه، سلام بر تو ای حوریه در لباس انسان، سلام بر تو ای پرهیزگار پاک، سلام بر تو ای هم‌سخن با ملائکه و ای بسیار دانا، سلام بر تو ای ستمدیده، ای که حقت غصب شده، سلام بر تو ای سرکوب شده و پس‌زده شدۀ دشمن، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای فاطمه دختر رسول خدا، درود خدا بر تو روح و تن تو؛|أَشْهَدُ أَنَّكِ مَضَيْتِ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكِ، وَأَنَّ مَنْ سَرَّكِ فَقَدْ سَرَّ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ جَفَاكِ فَقَدْ جَفَا رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ آذاكِ فَقَدْ آذىٰ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ وَصَلَكِ فَقَدْ وَصَلَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَمَنْ قَطَعَكِ فَقَدْ قَطَعَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ لِأَنَّكِ بِضْعَةٌ مِنْهُ وَرُوحُهُ الَّذِي بَيْنَ جَنْبَيْهِ ، أُشْهِدُ اللّٰهَ وَرُسُلَهُ وَمَلائِكَتَهُ أَنِّي راضٍ عَمَّنْ رَضِيتِ عَنْهُ، ساخِطٌ عَلَىٰ مَنْ سَخِطْتِ عَلَيْهِ، مَتَبَرِّئٌ مِمَّنْ تَبَرَّأْتِ مِنْهُ، مُوَالٍ لِمَنْ وَالَيْتِ، مُعادٍ لِمَنْ عادَيْتِ، مُبْغِضٌ لِمَنْ أَبْغَضْتِ، مُحِبٌّ لِمَنْ أَحْبَبْتِ، وَكَفَىٰ بِاللّٰهِ شَهِيداً وَ حَسِيباً وَ جازِياً وَ مُثِيباً.|گواهی می‌دهم که بر برهانی روشن از سوی پروردگارت از جهان درگذشتی و هرکه تو را شاد کرد، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را شاد نمود و هرکه به تو جفا کرد، به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) جفا کرد و هرکه تو را آزرد، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را آزرد و هرکه به تو پیوست، به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) پیوست و هر که از تو برید، از رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) برید، چراکه تو پاره تن او و روح بین دو پهلوی او هستی، خدا و رسولان خدا و فرشتگانش را گواه می‌گیرم که من خشنودم از کسی که تو از او خشنودی و خشمگینم بر کسی که تو بر او خشمگینی و بیزارم از هر که تو از او بیزاری و دوست دارم هرکه را تو دوست داری و دشمنم هرکه را تو با او دشمنی و متنفّرم از هرکه تو از او نفرت داری و محبّت دارم به هرکه تو به او محبّت داری و خدا برای شهادت و حسابرسی و کیفر دهی و پاداش دهی کافی است.|شکل بندی عنوان=|شکل بندی عنوان ستون راست=|شکل بندی عنوان ستون چپ=|شکل بندی ستون راست=|شکل بندی ستون چپ=|رنگ حاشیه=|تراز=|عرض=|عنوان=|عنوان ستون راست=|عنوان ستون چپ=ترجمه حسین انصاریان}}در کتب زیارات شیعه زیارتنامههای دیگری غیر از این دو مطرح شده است. برای نمونه [[محمد بن جعفر مشهدی|ابن‌مشهدی]] (درگذشت: [[سال ۶۱۰ قمری|۶۱۰ق]]) در [[المزار الکبیر (کتاب)|المزار الکبیر]]<ref>ابن‌مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۷۸-۷۹ و ۸۲-۸۳.</ref> دو زیارت دیگر و [[شیخ مفید]] در [[کتاب المزار (شیخ مفید)|کتاب المزار]]،<ref>شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۹.</ref> [[شهید اول]] ([[سال ۷۳۴ هجری قمری|۷۳۴]]-[[سال ۷۸۶ هجری قمری|۷۸۶ق]]) در [[کتاب المزار (شهید اول)|المزار]]<ref>شهید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۲۰-۲۱.</ref> و [[شیخ عباس قمی]] ([[سال ۱۲۹۴ هجری قمری|۱۲۹۴]]-[[سال ۱۳۵۹ هجری قمری|۱۳۵۹ق]]) در [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، مجمع إحياء الثقافة الإسلاميّة، ص۴۰۹-۴۱۰.</ref> یک زیارتنامه دیگر برای [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] نقل کرده‌اند. | [[شیخ طوسی]] بعد از نقل این زیارتنامه در تهذیب، عبارات دیگری را بدون ذکر سند مطرح می‌کند که به عنوان زیارت حضرت زهرا(س) در میان علمای شیعه مرسوم بوده است.<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۰.</ref> در [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] نیز خواندن آن را بعد از زیارتنامه فوق مستحب می‌داند.<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۱۱.</ref> متن این زیارتنامه به این صورت است:{{نقل قول دوقلو طبقاتی تاشو|السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ نَبِيِّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ حَبِيبِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَلِيلِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ صَفِيِّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَمِينِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَيْرِ خَلْقِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَفْضَلِ أَنْبِياءِ اللّٰهِ وَرُسُلِهِ وَمَلائِكَتِهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَيْرِ الْبَرِيَّةِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمِينَ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا زَوْجَةَ وَلِيِّ اللّٰهِ وَ خَيْرِ الْخَلْقِ بَعْدَ رَسُولِ اللّٰهِ؛|سلام بر تو ای دختر رسول خدا، سلام بر تو ای دختر پیامبر خدا، سلام بر تو ای دختر [[حبیب‌الله (لقب)|محبوب خدا]]، سلام بر تو ای دختر دوست صمیمی خدا، سلام بر تو ای دختر برگزیده خدا، سلام بر تو ای دختر امین خدا، سلام بر تو ای دختر بهترین خلق خدا، سلام بر تو ای دختر برترین پیامبران خدا و رسولان و فرشتگانش، سلام بر تو ای دختر بهترین مخلوقات، سلام بر تو ای بانوی بانوان جهان از گذشتگان و آیندگان، سلام بر تو ای همسر ولی خدا و بهترین خلق بعد از رسول خدا؛|السَّلامُ عَلَيْكِ يَا أُمَّ الْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الصِّدِّيقَةُ الشَّهِيدَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الرَّضِيَّةُ الْمَرْضِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْفاضِلَةُ الزَّكِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْحَوْراءُ الْإِنْسِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا التَّقِيَّةُ النَّقِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِيمَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمَظْلُومَةُ الْمَغْصُوبَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُضْطَهَدَةُ الْمَقْهُورَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا فاطِمَةُ بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكاتُهُ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكِ وَعَلَىٰ رُوحِكِ وَبَدَنِكِ؛|سلام بر تو ای مادر حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت، سلام بر تو ای صدّیقه شهیده، سلام بر تو ای خشنود از خدا و خدا خشنود از تو، سلام بر تو ای فاضله پاکیزه، سلام بر تو ای حوریه در لباس انسان، سلام بر تو ای پرهیزگار پاک، سلام بر تو ای هم‌سخن با ملائکه و ای بسیار دانا، سلام بر تو ای ستمدیده، ای که حقت غصب شده، سلام بر تو ای سرکوب شده و پس‌زده شدۀ دشمن، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای فاطمه دختر رسول خدا، درود خدا بر تو روح و تن تو؛|أَشْهَدُ أَنَّكِ مَضَيْتِ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكِ، وَأَنَّ مَنْ سَرَّكِ فَقَدْ سَرَّ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ جَفَاكِ فَقَدْ جَفَا رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ آذاكِ فَقَدْ آذىٰ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ وَصَلَكِ فَقَدْ وَصَلَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَمَنْ قَطَعَكِ فَقَدْ قَطَعَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ لِأَنَّكِ بِضْعَةٌ مِنْهُ وَرُوحُهُ الَّذِي بَيْنَ جَنْبَيْهِ ، أُشْهِدُ اللّٰهَ وَرُسُلَهُ وَمَلائِكَتَهُ أَنِّي راضٍ عَمَّنْ رَضِيتِ عَنْهُ، ساخِطٌ عَلَىٰ مَنْ سَخِطْتِ عَلَيْهِ، مَتَبَرِّئٌ مِمَّنْ تَبَرَّأْتِ مِنْهُ، مُوَالٍ لِمَنْ وَالَيْتِ، مُعادٍ لِمَنْ عادَيْتِ، مُبْغِضٌ لِمَنْ أَبْغَضْتِ، مُحِبٌّ لِمَنْ أَحْبَبْتِ، وَكَفَىٰ بِاللّٰهِ شَهِيداً وَ حَسِيباً وَ جازِياً وَ مُثِيباً.|گواهی می‌دهم که بر برهانی روشن از سوی پروردگارت از جهان درگذشتی و هرکه تو را شاد کرد، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را شاد نمود و هرکه به تو جفا کرد، به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) جفا کرد و هرکه تو را آزرد، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را آزرد و هرکه به تو پیوست، به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) پیوست و هر که از تو برید، از رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) برید، چراکه تو پاره تن او و روح بین دو پهلوی او هستی، خدا و رسولان خدا و فرشتگانش را گواه می‌گیرم که من خشنودم از کسی که تو از او خشنودی و خشمگینم بر کسی که تو بر او خشمگینی و بیزارم از هر که تو از او بیزاری و دوست دارم هرکه را تو دوست داری و دشمنم هرکه را تو با او دشمنی و متنفّرم از هرکه تو از او نفرت داری و محبّت دارم به هرکه تو به او محبّت داری و خدا برای شهادت و حسابرسی و کیفر دهی و پاداش دهی کافی است.|شکل بندی عنوان=|شکل بندی عنوان ستون راست=|شکل بندی عنوان ستون چپ=|شکل بندی ستون راست=|شکل بندی ستون چپ=|رنگ حاشیه=|تراز=|عرض=|عنوان=|عنوان ستون راست=|عنوان ستون چپ=ترجمه حسین انصاریان}}در کتب زیارات شیعه زیارتنامههای دیگری غیر از این دو مطرح شده است. برای نمونه [[محمد بن جعفر مشهدی|ابن‌مشهدی]] (درگذشت: [[سال ۶۱۰ قمری|۶۱۰ق]]) در [[المزار الکبیر (کتاب)|المزار الکبیر]]<ref>ابن‌مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۷۸-۷۹ و ۸۲-۸۳.</ref> دو زیارت دیگر و [[شیخ مفید]] در [[کتاب المزار (شیخ مفید)|کتاب المزار]]،<ref>شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۹.</ref> [[شهید اول]] ([[سال ۷۳۴ هجری قمری|۷۳۴]]-[[سال ۷۸۶ هجری قمری|۷۸۶ق]]) در [[کتاب المزار (شهید اول)|المزار]]<ref>شهید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۲۰-۲۱.</ref> و [[شیخ عباس قمی]] ([[سال ۱۲۹۴ هجری قمری|۱۲۹۴]]-[[سال ۱۳۵۹ هجری قمری|۱۳۵۹ق]]) در [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، مجمع إحياء الثقافة الإسلاميّة، ص۴۰۹-۴۱۰.</ref> یک زیارتنامه دیگر برای [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] نقل کرده‌اند. | ||
نسخهٔ ۲۹ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۰
.jpg) تابلو زیارتنامه حضرت زهرا (س) به خط نسخ اثر نبیل حسین فرحان المعموری خوشنویس عراقی و تذهیب ریحانه رحمتی به سال ۱۴۳۶ق در ابعاد ۷۰*۵۰. | |
| اطلاعات دعا و زیارت | |
|---|---|
| موضوع | زیارت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها |
| مأثور/غیرمأثور | ماثور |
| صادره از | امام جواد(ع) |
| راوی | محمد بن احمد بن داود از محمد بن وهبان بصری از ابو محمد حسن بن محمد بن حسن بن سیرافی از عباس بن ولید بن عباس منصوری از ابراهیم بن محمد بن عیسی بن محمد عریضی |
| منابع شیعی | تهذیب، مصباح المتهجد و کتاب المزار |
| دعاها و زیارات مشهور | |
| دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین | |
| نیایش |
|
زیارتنامه حضرت فاطمه(س) عباراتی است برای زیارت حضرت فاطمه(س) در مکان‌هایی که احتمال دفن وجود دارد. این زیارتنامه توسط امام جواد(ع) به یکی از سادات تعلیم داده شده و شیخ طوسی در کتاب تهذیب و مصباح المتهجد آن را نقل کرده است. شیخ مفید نیز با اختلاف کمی آن را در کتاب المزار گزارش کرده است. شیخ طوسی بعد از این زیارتنامه، عبارات دیگری نیز بدون سند نقل می‌کند و خواندن آن‌ها را مستحب می‌داند. زیارتنامههای دیگری نیز در کتب ادعیه و زیارات مطرح شده است.
این زیارتنامه را به دلایلی چون استحکام محتوی، نقل در منابع معتبر و تواتر مضامین زیارتنامه در سایر روایات، بی‌نیاز از بررسی سندی دانسته‌اند؛ با این وجود در سند روایت نیز راویان ثقه وجود دارند و مذمتی در مورد هیچ‌یک از راویان توسط علمای رجال مطرح نشده است.
بدون سلام آغاز شدن این زیارتنامه را به دلیل حذف سلام در نسخه‌برداری یا تقیه در آن زمان دانسته‌اند و گفته شده بهتر است امروزه این زیارت با سلام آغاز شود.
زیارتنامه حضرت زهرا(س) سه بخش اصلی دارد. در بخش اول به عظمت او و امتحان پیش از آفرینش در عوالم نوری اشاره می‌کند. در بخش دوم زائر اعتقاد خود را نسبت به ولایت حضرت فاطمه(س) مطرح می‌کند و در بخش آخر زائر طلب می‌کند که خداوند به دلیل این ولایت او را به پیامبر(ص) و ولایت حضرت علی(ع) ملحق کرده و پاک گرداند.
آثاری در شرح این زیارتنامه توسط علمای شیعه به نگارش درآمده‌اند.
جایگاه و اعتبار زیارتنامه
بنابر آنچه در کتاب‌های المزار شیخ مفید(درگذشته ۴۱۳ق)، تهذیب الاحکام[۱] و مصباح المتهجد[۲] شیخ طوسی نقل شده زیارتنامه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از جانب امام جواد(ع)[۳] به یکی از سادات به نام ابراهیم بن محمد بن عیسی[۴] تعلیم داده شد که موقع حضور نزد قبر وی به قصد زیارت خوانده شود. این زیارتنامه پس از شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ق) به دیگر آثار روایی[۵] و کتب ادعیه و زیارات شیعه[۶] راه یافته است.
سند زیارت
به عقیده حسین گنجی اشتهاردی (زاده: ۱۳۳۱ش) از نویسندگان شیعه به دلیل نقل این روایت در یکی از کتب اربعه، قوت محتوایی این زیارت، تواتر لفظی و معنوی عبارات زیارت در سایر روایات و نبودن انگیزه در میان موافقان و مخالفان اهل بیت(ع) برای جعل، نیازی به بررسی سلسله سندی راویان نیست.[۷] به گفته وی از نظر سلسله سندی نیز مذمتی درباره راویان وجود ندارد. مجلسی اول نیز (۱۰۰۳-۱۰۷۰ق) این روایت را قوی معرفی می‌کند.[۸] در کتاب‌های رجالی، دو نفر از راویان این حدیث یعنی محمد بن احمد بن داود،[۹] و محمد بن وهبان بصری را ثقه[۱۰] سه نفر از روایان یعنی حسن بن محمد بن حسن بن سیرافی،[۱۱] عباس بن ولید بن عباس منصوری[۱۲] و ابراهیم بن محمد بن عیسی بن محمد عریضی را مجهول[۱۳] معرفی کرده‌اند.
زمان و مکان زیارت
درباره مکان خواندن این زیارت گفته شده منظور از توصیه امام جواد(ع) به خواندن آن نزد قبر، به معنای مکان‌هایی است که همچون محل خانه حضرت زهرا(س)، قبرستان بقیع و روضة النبی(ص) احتمال دفن در آن‌جا وجود دارد.[۱۴] شیخ مفید نیز محل خواندن زیارت را در قبرستان بقیع نزد مزار امام حسن(ع) دانسته است.[۱۵]
به گفته علامه مجلسی (۱۰۳۷ - ۱۱۱۰ق) خواندن زیارتنامه حضرت فاطمه(س) در برخی زمان‌ها مثل روز ولادت و روز روز شهادت حضرت فاطمه(س)، روز ازدواج و نیز شب عروسی ایشان با امام علی(ع)، روز مباهله (۲۴ ذی الحجه)، روز نزول سوره انسان (۲۵ ذی الحجه) و هر روزی که کرامت و فضیلتی برای اهل بیت(ع) ثابت شده است[۱۶] فضیلت بیشتری دارد.
متن و ترجمه
بر اساس آنچه در کتاب تهذیب نقل شده است، ابراهیم بن محمد بن عیسی بن محمد عریضی نقل می‌کند که امام جواد(ع) روزی فرمودند: هنگامی که نزد قبر جده‌ات فاطمه (س) قرار گرفتی این‌گونه بگو:[۱۷]
زیارتنامه حضرت فاطمه سلام الله علیها
| متن | ترجمه حسین انصاریان |
| يَا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَكِ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَكِ فَوَجَدَكِ لِمَا امْتَحَنَكِ صَابِرَةً وَ زَعَمْنَا أَنَّا لَكِ أَوْلِيَاءُ وَ مُصَدِّقُونَ وَ صَابِرُونَ لِكُلِّ مَا أَتَانَا بِهِ أَبُوكِ ص وَ أَتَانَا بِهِ وَصِيُّهُ ع فَإِنَّا نَسْأَلُكِ إِنْ كُنَّا صَدَّقْنَاكِ إِلَّا أَلْحَقْتِنَا بِتَصْدِيقِنَا لَهُمَا بِالْبُشْرَى لِنُبَشِّرَ أَنْفُسَنَا بِأَنَّا قَدْ طَهُرْنَا بِوَلَايَتِكِ. | ای آزموده، آزمودت خدایی که تو را آفرید، پیش از آنکه تو را بیافریند، پس به آنچه آزمودت تو را شکیبا یافت، ما بر این باوریم که دوستان و تصدیق‌کنندگان توییم و به تمام آنچه پدرت (درود خدا بر او و خاندانش باد) و جانشینش برای ما آورده شکیبایی کننده‌ایم، پس از تو درخواست می‌کنیم، اگر تصدیق‌کننده تو بوده‌ایم، ما را به تصدیقمان به پدرت و جانشینش مرتبط کنی تا خود را بشارت دهیم که به سبب دوستی تو پاک شده‌ایم. |
گزارش‌های دیگری از این زیارتنامه موجود است که با عبارت «السلام علیکِ یا ممتحنة ...» آغاز شده است.[۱۸] گفته شده این مطلب شاهدی است بر این که اصل زیارت با سلام آغاز می‌شود و در نسخه‌ای که از کتاب تهذیب دست ما بوده این سلام حذف شده است.[۱۹] همچنین ممکن است از جهت تقیه برای مخفی نگه داشتن محل قبر و حساسیت ایجاد نکردن برای دشمنان شیعه این سلام بیان نشده است.[۲۰] به عقیده گنجی اشتهاردی، خواندن این زیارتنامه با ابتدای سلام نه تنها منعی ندارد بلکه بهتر است.[۲۱] شیخ طوسی بعد از نقل این زیارتنامه در تهذیب، عبارات دیگری را بدون ذکر سند مطرح می‌کند که به عنوان زیارت حضرت زهرا(س) در میان علمای شیعه مرسوم بوده است.[۲۲] در مصباح المتهجد نیز خواندن آن را بعد از زیارتنامه فوق مستحب می‌داند.[۲۳] متن این زیارتنامه به این صورت است:
| متن | ترجمه حسین انصاریان |
| السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ نَبِيِّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ حَبِيبِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَلِيلِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ صَفِيِّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَمِينِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَيْرِ خَلْقِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَفْضَلِ أَنْبِياءِ اللّٰهِ وَرُسُلِهِ وَمَلائِكَتِهِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ خَيْرِ الْبَرِيَّةِ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمِينَ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ، السَّلامُ عَلَيْكِ يَا زَوْجَةَ وَلِيِّ اللّٰهِ وَ خَيْرِ الْخَلْقِ بَعْدَ رَسُولِ اللّٰهِ؛ | سلام بر تو ای دختر رسول خدا، سلام بر تو ای دختر پیامبر خدا، سلام بر تو ای دختر محبوب خدا، سلام بر تو ای دختر دوست صمیمی خدا، سلام بر تو ای دختر برگزیده خدا، سلام بر تو ای دختر امین خدا، سلام بر تو ای دختر بهترین خلق خدا، سلام بر تو ای دختر برترین پیامبران خدا و رسولان و فرشتگانش، سلام بر تو ای دختر بهترین مخلوقات، سلام بر تو ای بانوی بانوان جهان از گذشتگان و آیندگان، سلام بر تو ای همسر ولی خدا و بهترین خلق بعد از رسول خدا؛ |
| السَّلامُ عَلَيْكِ يَا أُمَّ الْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ سَيِّدَيْ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الصِّدِّيقَةُ الشَّهِيدَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الرَّضِيَّةُ الْمَرْضِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْفاضِلَةُ الزَّكِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْحَوْراءُ الْإِنْسِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا التَّقِيَّةُ النَّقِيَّةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِيمَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمَظْلُومَةُ الْمَغْصُوبَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُضْطَهَدَةُ الْمَقْهُورَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا فاطِمَةُ بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكاتُهُ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْكِ وَعَلَىٰ رُوحِكِ وَبَدَنِكِ؛ | سلام بر تو ای مادر حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت، سلام بر تو ای صدّیقه شهیده، سلام بر تو ای خشنود از خدا و خدا خشنود از تو، سلام بر تو ای فاضله پاکیزه، سلام بر تو ای حوریه در لباس انسان، سلام بر تو ای پرهیزگار پاک، سلام بر تو ای هم‌سخن با ملائکه و ای بسیار دانا، سلام بر تو ای ستمدیده، ای که حقت غصب شده، سلام بر تو ای سرکوب شده و پس‌زده شدۀ دشمن، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای فاطمه دختر رسول خدا، درود خدا بر تو روح و تن تو؛ |
| أَشْهَدُ أَنَّكِ مَضَيْتِ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكِ، وَأَنَّ مَنْ سَرَّكِ فَقَدْ سَرَّ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ جَفَاكِ فَقَدْ جَفَا رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ آذاكِ فَقَدْ آذىٰ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَمَنْ وَصَلَكِ فَقَدْ وَصَلَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَمَنْ قَطَعَكِ فَقَدْ قَطَعَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ لِأَنَّكِ بِضْعَةٌ مِنْهُ وَرُوحُهُ الَّذِي بَيْنَ جَنْبَيْهِ ، أُشْهِدُ اللّٰهَ وَرُسُلَهُ وَمَلائِكَتَهُ أَنِّي راضٍ عَمَّنْ رَضِيتِ عَنْهُ، ساخِطٌ عَلَىٰ مَنْ سَخِطْتِ عَلَيْهِ، مَتَبَرِّئٌ مِمَّنْ تَبَرَّأْتِ مِنْهُ، مُوَالٍ لِمَنْ وَالَيْتِ، مُعادٍ لِمَنْ عادَيْتِ، مُبْغِضٌ لِمَنْ أَبْغَضْتِ، مُحِبٌّ لِمَنْ أَحْبَبْتِ، وَكَفَىٰ بِاللّٰهِ شَهِيداً وَ حَسِيباً وَ جازِياً وَ مُثِيباً. | گواهی می‌دهم که بر برهانی روشن از سوی پروردگارت از جهان درگذشتی و هرکه تو را شاد کرد، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را شاد نمود و هرکه به تو جفا کرد، به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) جفا کرد و هرکه تو را آزرد، رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) را آزرد و هرکه به تو پیوست، به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) پیوست و هر که از تو برید، از رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) برید، چراکه تو پاره تن او و روح بین دو پهلوی او هستی، خدا و رسولان خدا و فرشتگانش را گواه می‌گیرم که من خشنودم از کسی که تو از او خشنودی و خشمگینم بر کسی که تو بر او خشمگینی و بیزارم از هر که تو از او بیزاری و دوست دارم هرکه را تو دوست داری و دشمنم هرکه را تو با او دشمنی و متنفّرم از هرکه تو از او نفرت داری و محبّت دارم به هرکه تو به او محبّت داری و خدا برای شهادت و حسابرسی و کیفر دهی و پاداش دهی کافی است. |
در کتب زیارات شیعه زیارتنامههای دیگری غیر از این دو مطرح شده است. برای نمونه ابن‌مشهدی (درگذشت: ۶۱۰ق) در المزار الکبیر[۲۴] دو زیارت دیگر و شیخ مفید در کتاب المزار،[۲۵] شهید اول (۷۳۴-۷۸۶ق) در المزار[۲۶] و شیخ عباس قمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) در مفاتیح الجنان[۲۷] یک زیارتنامه دیگر برای حضرت فاطمه(س) نقل کرده‌اند.
محتوای زیارتنامه
زیارتنامه حضرت زهرا(س) سه بخش اصلی دارد. بخش اول در رابطه با حضرت زهرا(س) و عظمت شخصیت آن حضرت است. بخش دوم درباره زائر و اعتقاد اوست. بخش سوم نیز درخواست و حاجت زائر را مطرح می‌کند.[۲۸]
خلقت یا آزمایش پیش از آفرینش
علی سعادت‌پرور (۱۳۰۵-۱۳۸۳ش) از علمای شیعه معتقد است، جمله اول این زیارت را به دو صورت می‌توان معنا کرد. نخست این‌که خداوند قبل از خلقت حضرت زهرا(س) به صورت مادی، او را به صورت نوری خلق کرده است. و دومین معنا بدین صورت که خداوند قبل از آفریدن حضرت زهرا(س) او را آزموده و نسبت به این آزمایش، او را اهل صبر یافته است.[۲۹] به گفته وی این آزمایش قاعدتا در عالم نوری بوده و می‌تواند همان آزمایشی باشد که خداوند در آیه ۶۰ سوره یس با عنوان عهد عدم اطاعت از شیطان از آن یاد می‌کند. یا همان اقرار به ربوبیت الهی در عالم ذر باشد که در آیه ۱۷۲ اعراف به آن اشاره کرده است. همچنین می‌تواند همان میثاق غلیظی باشد که به گفته آیات ۷ و ۸ سوره احزاب از پیامبران گرفته شده است و حضرت زهرا(س) نیز به جهت قرین بودن با انبیاء و اولیاء شامل این میثاق می‌شود.[۳۰]
گنجی اشتهاردی نیز با توجه به یکی از معانی «مُمتَحَنَة» (خالص شده)، گفته است این واژه ناظر بر علم خداوند است. خداوند با علمی که داشته می‌دانسته است که حضرت زهرا(س) چه عمل و اخلاص و صبر بالایی در مقابل مشکلات دارند و از این جهت پیش از آفریدنش او را خالص کرده و چنین مقام قربی را به وی عطا کرده است.[۳۱] محمد سند بحرانی (زاده: ۱۳۸۲ق) نیز بر این باور است که مراد از امتحان پیش از خلق، علم خداوند به جایگاه و عمل حضرت زهرا(س) در مشکلات و سختی‌هاست.[۳۲]
گمان ولایت حضرت زهرا(س)
در فقره دوم زیارتنامه، زائر اظهار می‌کند گمان دارد که اهل ولایت و تصدیق‌کننده حضرت فاطمه(س) است. این مسئله را نوعی ادب دانسته‌اند که زائر با یقین و قطع خود را اهل ولایت حضرت فاطمه(س) نمی‌داند؛ چون اگر به یقین بگوید که اهل ولایت اوست به این معنا خواهد بود که من هر آنچه حق ولایت شما بود را دانستم در مقام تصدیق و عمل به آن موفق شدم؛ در حالی که به‌صورت قطعی نمی‌توان چنین ادعایی داشت.[۳۳]
فاطمه زهرا(س) واسطه وصل انسان‌ها به نبوت و ولایت
در بخش سوم، درخواست می‌کنیم به سبب آن که تصدیق‌کننده حضرت زهرا(س) هستیم، ما را به رسول و وصیش ملحق فرماید. تا مژده طهارت و پاکی به واسطه دوستی حضرت فاطمه(س) را به خود بدهیم.[۳۴] به نظر سید محمدمهدی میرباقری (زاده: ۱۳۴۰ش) از علمای شیعه، این فراز نشان می‌دهد که حضرت فاطمه(س) واسطه وصل میان مومنان و حقیقت نبوت و ولایت است که رسیدن به آن، طهارت حقیقی است.[۳۵]
تک‌نگاری
گرچه مطالبی در آثار علمای شیعه به صورت پراکنده در رابطه با زیارتنامه حضرت فاطمه(س) وجود دارد،[۳۶] کتاب‌هایی نیز مستقلا در مورد آن نوشته شده‌اند:
- کتاب «زیارت مهتاب: شرح زیارت حضرت فاطمه(س)» نوشته مهدی خدامیان آرانی در سال ۱۳۹۶ش توسط انتشارات بهار دلها در ۱۱۴ صفحه چاپ شده است.[۳۷]
- کتاب »زيارت نامه مادر: شرحی بر زيارت مخصوصه حضرت فاطمه زهرا(س)» نوشته حسین گنجی اشتهاردی توسط انتشارات دار النشر قم در ۱۵۸ صفحه سال ۱۳۹۹ش منتشر شده است.[۳۸]
پانویس
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۹-۱۰.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۱۱.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۲۰.
- ↑ عباسی زنجانی، الجامع فی الرجال، ۱۴۳۶ق، ج۱، ص۱۶۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید: فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۴، ص۱۳۶۹-۱۳۷۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۱۹۴-۱۹۵.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۷۹-۸۰؛ شهید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۲۱: قمی، مفاتیح الجنان، مجمع إحياء الثقافة الإسلاميّة، ص۴۰۷.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۱۷-۱۸.
- ↑ مجلسی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۳۴۳.
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۳۸۴؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۵، ص۳۴۵.
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۳۹۶؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۸، ص۳۳۳-۳۳۴.
- ↑ نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۸؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۲۲.
- ↑ نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۶۱؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۵۶۸.
- ↑ نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۰۰؛ مرتضی، زبدة المقال من معجم الرجال، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۷۹.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۲۱.
- ↑ شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۲۰۳.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۹-۱۰.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۸.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۲۵-۲۶.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۰.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۱۱.
- ↑ ابن‌مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۷۸-۷۹ و ۸۲-۸۳.
- ↑ شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۹.
- ↑ شهید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۲۰-۲۱.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، مجمع إحياء الثقافة الإسلاميّة، ص۴۰۹-۴۱۰.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۱۳-۱۴.
- ↑ سعادت‌پرور، جلوه نور، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۰.
- ↑ سعادت‌پرور، جلوه نور، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۰-۲۰۱.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۳۷.
- ↑ سند، الإمامة الإلهية، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۹۹.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۱۱۱.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، ص۱۳۷.
- ↑ «در حسینیه آیت الله حق شناس در ایام فاطمیه/ شرح زیارت حضرت فاطمه و عهد ایشان برای الحاق و طهارت شیعیان»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت الله سید محمدمهدی میرباقری.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: مجلسی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۳۴۳؛ سعادت‌پرور، جلوه نور، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۰؛ سند، الإمامة الإلهية، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۹۹.
- ↑ خدامیان آرانی، زیارت مهتاب، ۱۳۹۶ش، شناسنامه کتاب.
- ↑ گنجی اشتهاردی، زیارتنامه مادر، ۱۳۹۹ش، شناسنامه کتاب.
منابع
- ابن‌مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، به‌تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامي، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- خدامیان آرانی، مهدی، زیارت مهتاب، قم، بهار دلها، چاپ اول، ۱۳۹۶ش.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، چاپ پنجم، ۱۳۷۲ش.
- «در حسینیه آیت الله حق شناس در ایام فاطمیه/ شرح زیارت حضرت فاطمه و عهد ایشان برای الحاق و طهارت شیعیان»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت الله سید محمدمهدی میرباقری؛ تاریخ بازدید ۷ خرداد ۱۴۰۳ش.
- سعادت‌پرور، علی، جلوه نور، تهران، احیای کتاب، ۱۳۸۸ش.
- سند، محمد، الإمامة الإلهية، قم، منشورات الإجتهاد، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، المزار، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، به‌تحقیق: حسن خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، موسسه فقه الشیعة، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، کتاب المزار، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- عباسی زنجانی، موسی، الجامع فی الرجال، به‌تحقیق:محمد حسینی قزوینی، قم، موسسه ولی عصر(عج) للدراسات الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۳۶ق.
- فیض کاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی، الوافی، به‌تحقیق: ضیاء الدین حسینی اصفهانی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمومنین(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- قمی، عباس، مفاتیح الجنان، قم، مجمع إحياء الثقافة الإسلاميّة، بی‌تا.
- گنجی اشتهاردی، حسین، زیارتنامه مادر، قم، دارالنشر، چاپ دوم، ۱۳۹۹ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، مصحح: علی‌اکبر غفاری و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
- مجلسی، محمدتقی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، به‌تحقیق: حسین موسوى كرمانى و علی‌پناه اشتهاردى، قم، مؤسسه فرهنگى اسلامى كوشانبور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.
- مرتضی، سید بسام، زبدة المقال من معجم الرجال، بیروت، دارالمحجة البیضاء، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامي، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش.
- نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، فرزند مولف، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.