نشوز
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
نُشوز، سرپیچی از وظایف شرعی، نسبت به همسر. به‌فتوای فقیهان، تمکین‌نکردن از مرد و ترش‌روییِ بدون دلیل، از نشانه‌های نشوزِ زنان و نپرداختن نَفَقه و آزاردادن زن از نشانه‌های نشوزِ مردان است. در کتاب‌های فقهی، بیشتر، درباره نشوز زنان بحث شده است.
در صورت نشوز زن، پرداخت نفقه بر شوهر واجب نیست. بنا بر نظر فقیهان، شوهر باید ابتدا زن ناشزه را نصیحت کند و اگر سودمند واقع نشد، بسترش را از او جدا کند و اگر باز اثر نکرد، او را تنبیه بدنی کند. اگر نشوز از طرف مرد باشد، زن باید ابتدا او را نصیحت کند و حقوقش را بخواهد و اگر تأثیر نداشت، به حاکم شرع رجوع کند.
تعریف فقهی و جایگاه در فقه
نشوز اصطلاحی در فقه است، به‌معنای سرپیچی از انجام وظایف شرعی، نسبت به همسر.[۱] تمکین‌نکردن زن از مرد[۲] و پرداخت‌نکردن نفقه از سوی مرد از نمونه‌های نشوزند.[۳]
به زنی که از انجام وظایف زناشویی نسبت به شوهرش، خودداری کند «ناشزة» و به مردی که از ایفای وظایف زناشویی نسبت به همسر خویش، خودداری کند «ناشز» گفته می‌شود.[۴]
از نشوز و احکام آن، در باب نکاحِ کتاب‌های فقهی بحث می‌شود.[۵] البته در کتب فقهی، بیشتر، از احکام نشوز زن سخن رفته است.[۶]
نشانه‌های نشوز زن
برخی از چیزهایی که فقیهان نشانه‌های نشوز زن دانسته‌اند، به‌شرح زیر است:
- تمکین‌نکردن؛ یعنی برآورده‌نکردن خواسته‌های مشروع جنسی شوهر[۷]
- ابراز بی‌علاقگی به شوهر و ترش‌رویی با او[۸]
- رعایت‌نکردن نظافت و آراستگی ظاهری، به‌حدی که با استمتاع از زن ناسازگاری باشد[۹]
- خروج از منزل بدون اجازه و اطلاع شوهر.[۱۰]
نشانه‌های نشوز مرد
فقیهان موارد زیر را از نشانه‌های نشوز مرد شمرده‌اند:
- خودداری از پرداخت نفقه[۱۱]
- زدن و آزاردادن همسر بدون‌دلیل.[۱۲]
- رعایت‌نکردن حق قَسْم (تقسیم شب‌ها میان همسران)، اگر مرد چند همسر دارد.[۱۳]
وظایف زن و شوهر در برابر نشوز دیگری
به‌فتوای فقیهان، در صورت ناشزه بودن زن، شوهر ابتدا باید او را نصیحت کند و اگر سودمند واقع نشد، در بستر به او پشت کند و یا بسترش را از او جدا کند و اگر همچنان فایده‌ای نداشت او را تنبیه بدنی کند.[۱۴] اگر نشوز از طرف مرد باشد، زن می‌بایست شوهرش را موعظه کرده و حقوق خود را مطالبه کند و در صورتی که اثر نداشت، به حاکم شرع رجوع کند.[۱۵]
احکام دیگرِ نشوز
برخی دیگر از احکام نشوز عبارت‌اند از:
- در صورت ناشزه‌بودن زن، پرداخت نَفَقه بر شوهر واجب نیست.[۱۶]
- در صورت نشوز مرد، زن حق ندارد وظایف زناشویی‌اش را نسبت به او ترک کند[۱۷] یا او را تنبیه بدنی کند.[۱۸]
- تنبیه بدنی زن نباید سنگین باشد و موجب شکستگی، جراحت و کبودی بدن شود.[۱۹]
- خودداری زن از انجام کارهایی که بر او واجب نیست، مانند پخت‌وپز، خیاطی و نظافت خانه، از نشانه‌های نشوز نیست.[۲۰]
- خروج زن از منزل بدون اذن شوهر، برای کسب معارف اعتقادی و احکام شرعی به‌مقدار لازم،[۲۱] یا برای معالجه بیماری، در صورتی که امکان درمان در منزل نیست[۲۲] یا برای فرار از ضررهای جانی، مالی و آبرویی نشوز محسوب نمی‌شود.[۲۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ شهیدثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۵، ص۴۲۷؛ محقق حلی، مختصرالنافع، ۱۴۱۰ق، ص۱۹۱.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۵، ص۴۲۷.
- ↑ خویی، منهاج الصالحین، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، ج۲، ص۲۸۹.
- ↑ مکارم شیرازی، احکام خانواده، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۵، ص۴۲۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به نجفی،جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۰-۲۰۹.
- ↑ فاضل هندی، کشف‌اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۵۲۴؛ صافی گلپایگانی، هدایةالعباد، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۷۴.
- ↑ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، دارالفکر، ص۱۷۴.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۵؛ امام خینی، تحریرالوسیله، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۳۰۵.
- ↑ فاضل هندی، کشف‌اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۵۲۴.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۷.
- ↑ بحرانی، حدائق‌الناضره، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۲۴، ص۶۱۴.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۱۹۵.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به محقق اردبیلی، زبدةالبیان، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ص۵۳۷.
- ↑ شهید ثانی، روضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۵، ص۴۲۹.
- ↑ فاضل هندی، کشف‌اللثام، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۷، ص۵۲۴؛ فاضل هندی، کشف‌اللثام، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۷، ص۵۷۶.
- ↑ خوانساری، جامع‌المدارک، ۱۴۰۵ق، ج۴، ص۴۳۳.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۷.
- ↑ مکارم شیرازی، احکام خانواده، ۱۳۸۹ش، ص۲۱۹.
- ↑ امام خمینی، تحریرالوسیلة، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۳۰۵.
- ↑ فاضل لنکرانی، جامع‌المسائل، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۳۱.
- ↑ مکارم شیرازی، احکام خانواده، ۱۳۸۹ش، ص۲۱۰.
- ↑ فاضل لنکرانی، جامع‌المسائل، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۳۱.
منابع
- امام خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیلة، نجف، دار الکتب العلمیة۱۳۹۰ق.
- بحرانی، یوسف بن احمد، حدائق الناظرة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
- خوانساری، سید احمد، جامع‌المدارک فی شرح مختصر النافع، تهران، مکتبة الصدوق، چاپ دوم، ۱۴۰۵ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، نجف، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، بی‌تا.
- شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة، بیروت، دارالتراث، ۱۴۱۰ق.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیة، ۱۳۸۶ق.
- صافی گلپایگانی، لطف‌الله، هدایةالعباد، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۱۶ق.
- فاضل لنکرانی، محمد، جامع‌المسائل، قم، انتشارات امیر، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش.
- فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف‌اللثام و الابهام عن قواعدالاحکام، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۶ق.
- محقق اردبیلی، احمد بن محمد، زبدةالبیان، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، بی‌تا.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، مختصرالنافع، تهران، قسم الدراسات الإسلامیة فی مؤسسة البعثة، چاپ سوم، ۱۴۱۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، احکام خانواده، قم، امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، چاپ دوم، ۱۳۸۹ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.