روضة النبی
رَوْضَةُ النَّبی بخشی میان منبر و حجره نبوی در مسجدالنبی که پیامبر آن‌را باغی از باغ‌های بهشتی توصیف کرده است. در تفسیر کلامِ پیامبر گفته شده که عبادت در روضة النبی سبب دست‌یابی به باغی از باغ‌های بهشتی می‌گردد. اما برخی دیگر ظاهر این روایت را مقصود دانسته و معتقدند این مکان قطعه‌ای از بهشت است. روضة النبی به «روضه مُطَهّره» و «روضه شَریفه» نیز شهرت دارد.
برخی عالمان شیعه دفن حضرت فاطمه در خانه آن حضرت، که به قولی بخشی از روضه مطهره است، را تقویت کرده‌اند. روضه شریفه در سمت جنوبِ شرقی مسجدالنبی قرار گرفته است. محدوده روضه شریفه در شرق خانه پیامبر، در جنوب دیوارِ مسجدِ زمان پیامبر و در غرب منبر پیامبر است. شیعیان معتقدند روضه در سمت شمال به چهارمین ستون از سمت محراب منتهی می‌شود که یک ستون بیشتر از اندازه‌ای است که اهل‌سنت ذکر کرده‌اند.
از مکان‌هایی که در درون روضه شریفه قرار دارد منبر پیامبر(ص) است. این منبر جایگاهی چوبی بوده که حضرت محمد(ص) در سال‌های آخر عمر خود، در مسجدالنبی بر روی آن می‌نشست و خطبه می‌خواند. مجموعه‌ای از ستون‌ها نیز در مسجدالنبیِ زمان پیامبر و در داخل روضه وجود داشته که هر کدام نام و واقعه تاریخی مخصوص به خود را دارند. محراب پیامبر اسلام نیز در روضه قرار دارد که حضرت محمد(ص) در آنجا نماز می‌خواند. این محراب در زمان پیامبر مانند دیوار بود و بعدها در زمان ولید بن عبدالملک به شکل محراب در آمد.
مسلمانان به عبادت و نماز در این قسمت از مسجدالنبی اهتمام بسیار می‌ورزند. مدیریت مسجدالنبی به جهت ازدحام بسیاری که در روضه وجود داشت، ورود به این بخش را محدود کرده؛ به‌نحوی که زائران برای حضور در روضة النبی باید به صورت کاروانی و یا به صورت فردی نوبت بگیرند.
.jpg)
جایگاه
پیامبر اسلام در روایتی که مورد قبول همه مسلمانان دانسته شده[۲] میان منبر و خانه خود را «رَوْضَةٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ؛ باغی از باغ‌های بهشتی» توصیف کرده است.[۳] روضه در لغت به باغ و بُستان معنا شده است.[۴] عالمان در تفسیر این روایت نظرات مختلفی ذکر کرده‌اند:[۵]
- برخی از این روایت چنین برداشت کرده‌اند که عبادت در این مکان سبب ورود به بهشت و دست‌یابی به باغی از باغ‌های بهشتی می‌گردد.[۶]
- برخی ظاهر این روایت را مقصود دانسته[۷] و معتقدند این زمین میان منبر و خانه پیامبر قطعه‌ای از بهشت است و ما در آخرت به آن منتقل می‌شویم.[۸]
این مکان به «روضه مُطَهّره» و «روضه شَریفه» نیز شناخته می‌شود.[۹] طول آن ۲۲ متر، عرض آن ۱۵ متر[۱۰] و مساحت همه آن حدود ۳۳۰ متر مربع است.[۱۱] زائرانِ بسیار و اشتیاق فراوان آنها برای خواندن نماز در روضه[۱۲] موجب گردید مسئولان مسجدالنبی محدودیت‌هایی برای رفتن به روضه قرار دهند. افراد باید به صورت کاروانی و یا فردی برای رفتن به روضه ثبت‌نام کنند و در ساعت‌های مشخص شده وارد روضه گردند. براساس آمار کشور عربستان در سال ۲۰۲۴ میلادی بیش از ده میلیون زائر توانستند وارد روضه شریفه شوند. [۱۳]
در روایات شیعه سفارش شده از روضه شریفه، حضرت فاطمه زیارت گردد.[۱۴] اهل‌سنت خواندن نافله در روضه را مقدم بر همه مسجدالنبی می‌دانند اما در نماز جماعت، صف اول را از همه بهتر می‌دانند حتی اگر داخل روضه نباشد.[۱۵]
محدوده
روضه شریفه بخشی از مسجدالنبی است[۱۶] که در سمت جنوبِ شرقی مسجد (رو به قبله) قرار گرفته است.[۱۷] پیامبر محدوده روضه شریفه را در یک سمت (در شرق) خانه خود و در سمت دیگر (در غرب) منبر خود قرار داده است.[۱۸] در سمت جنوب نیز دیوار مسجد زمان پیامبر که محراب پیامبر در آن قرار گرفته، مرز روضه شریفه است.[۱۹] شیعیان معتقدند روضه در سمت شمال به چهارمین ستون از سمت محراب منتهی می‌شود که یک ستون بیشتر از اندازه‌ای است که اهل‌سنت ذکر کرده‌اند.[۲۰]
ضریح پیامبر
پس از تغییرات و بازسازی‌های مسجد، بخشی از روضه در درون ضریح پیامبر قرار گرفت و دسترسی به آن برای زائران امکان‌پذیر نیست.[۲۱] ولید بن عبدالملک، خلیفه اموی (حکومت: ۸۶ق-۹۶ق) در اطراف حجره پیامبر، دیوارهایی ساخت که برای شبیه‌نشدن به کعبه دارای پنج ضلع بود.[۲۲] در این توسعه خانه پیامبر(ص) در درون مسجدالنبی قرار گرفت.[۲۳] در سال ۶۶۸ق، بَیْبَرْس دیواره مُشبّکی به‌صورت ضریح در اطراف این پنج‌ضلعی، به شکل مستطیل ساخت و خانه حضرت فاطمه(س) و بخشی از روضه شریفه داخل آن قرار گرفت.[۲۴]
قبر حضرت فاطمه زهرا(س)
شیخ مفید در کتاب المُقْنَعه، احتمال دفن شدن فاطمه(س) در رَوْضَةُ النَّبی را صحیح دانسته[۲۵] و شیخ طوسی محدث شیعه، قول دفن فاطمه(س) در روضه را اعتقاد بیشتر عالمان شیعه شمرده است.[۲۶] امین‌الاسلام طَبْرسی، مفسر و متکلم قرن ششم قمری،[۲۷] و ابن شهر آشوب، مفسر و محدث قرن ششم قمری،[۲۸] دو احتمال خانه و روضه را نزدیک‌تر به حقیقت دانسته‌اند. شیخ طوسی این دو احتمال را نزدیک به هم شمرده[۲۹] و علامه مجلسی آن دو را قابل جمع دانسته است؛ زیرا به اعتقاد وی روضه شامل خانه فاطمه(س) نیز می‌شود.[۳۰]
منبر ، محراب و ستون‌ها
منبر پیامبر(ص) جایگاهی چوبی است که حضرت محمد(ص) در سال‌های آخر عمر خود در مسجدالنبی بر روی آن می‌نشست و خطبه می‌خواند.[۳۱] پیامبر منبر خود را دَرِ کوچکی از بهشت توصیف کرده[۳۲] که پایه‌های آن سر بر افراشته از بهشت است.[۳۳] در طول سال‌ها و قرن‌ها، منبرهای متعددی ساخته شد که آن‌را در همان مکان منبر پیامبر قرار داده‌اند.[۳۴] در نهایت به سال ۹۹۸ قمری، سلطان عثمانی منبری فرستاد که در مکان منبر پیامبر قرار دارد.[۳۵]
مجموعه‌ای از ستون‌ها در مسجدالنبیِ زمان پیامبر و در داخل روضه وجود داشته که هر کدام نام[۳۶] و واقعه تاریخی مخصوص به خود را دارد.[۳۷] این ستون‌ها در زمان پیامبر اسلام از تنه نخل بود و در بازسازی‌ها دقیقا در همان مکان، ستون‌هایی از سنگ ساخته شد.[۳۸]
یکی از مکان‌هایی که در درون روضه شریفه قرار دارد محراب پیامبر اسلام است.[۳۹] محراب در نزدیکی منبر پیامبر قرار گرفته است.[۴۰] محراب پیامبر مکانی بوده که حضرت محمد(ص) در آنجا نماز می‌خوانده و اصحاب به ایشان اقتدا می‌کردند.[۴۱] این محراب در زمان پیامبر توخالی نبود، بلکه مانند دیوار بود و بعدها در زمان ولید بن عبدالملک به شکل محراب در آمد.[۴۲] در زمان خلیفه دوم دیوار در سمت قبله (جنوب) مسجدالنبی مقداری گسترش یافت. به همین جهت محراب به دیوار جدید منتقل گردید. در زمان خلیفه سوم نیز چند متر دیوار جلوتر رفت و محراب چند متر جلوتر در دیوار جدید قرار گرفت که هنوز این دیوار و محراب در آنجا قرار داشته و تغییری نکرده است. البته در هر دو انتقال، محراب در محازات همان مکانی که قرار داشت در دیوار جدید قرار گرفت.[۴۳] این محراب در سمت ورودی باب السلام قرار داد.[۴۴] نماز جماعت در دوره‌ای از حکومت آل‌سعود در این محراب برگزار می‌گردید که پس از مدتی به محراب پیامبر در داخل روضه بازگشت و امام جماعت در آنجا نماز را می‌خواند.[۴۵]
پانویس
- ↑ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسة، ۱۹۸۷م، ج۳، ص۳۲۸.
- ↑ «الروضة الشریفة»، اسلام ویب.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۵۳.
- ↑ قرشى، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۸.
- ↑ «الروضة الشریفة»، اسلام ویب.
- ↑ مجلسی، ملاذ الأخیار، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۲۰.
- ↑ مجلسی، ملاذ الأخیار، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۲۰.
- ↑ «الروضة الشریفة»، اسلام ویب.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۱۵.
- ↑ «الروضة الشریفة»، الهیئة العامة للعنایة بشوون المسجد الحرام و المسجد النبوی.
- ↑ «الروضة الشریفة»، الهیئة العامة للعنایة بشوون المسجد الحرام و المسجد النبوی.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف، ۱۹۹۶م، ص۶۷.
- ↑ «الروضة الشریفة»، الهیئة العامة للعنایة بشوون المسجد الحرام و المسجد النبوی.
- ↑ شهید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۲۰.
- ↑ «الروضة الشریفة»، الهیئة العامة للعنایة بشوون المسجد الحرام و المسجد النبوی.
- ↑ «الروضة الشریفة»، المدینه.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۱۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۵۳.
- ↑ «الروضة الشریفة»، اسلام ویب.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۱۷.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف، ۱۹۹۶م، ص۶۶.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۶۳.
- ↑ ابن‌کثیر دمشقی، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۷۵.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۴۳.
- ↑ شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۴۵۹.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۱۱.
- ↑ طبرسی، تاج الموالید، ۱۴۲۲ق، ص۸۰.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۳۶۵.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۹.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۱۹۳.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۰، ص۹۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۵۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۵۴.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۰، ص۹۷.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۲۱.
- ↑ «أساطین المسجد النبوی من شواهد السیرة النبویة»، وکالة الأنباء السعودیة.
- ↑ «ما هی "الأساطین" التی ارتبطت بتاریخ المسجد النبوی»، العربیه.
- ↑ القرشی، «ما هی "الأساطین" التی ارتبطت بتاریخ المسجد النبوی»، العربیه.
- ↑ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسة، ۱۹۸۷م، ج۳، ص۳۲۸.
- ↑ «ماذا تعرف عن المحراب النبوی بالروضة الشریفة؟»، العربیه.
- ↑ صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمين الشريفين وجزيرة العرب ۲۰۰۴م، ج۳، ص۳۶.
- ↑ جمعی از نویسندگان، مفاهیم اسلامیه، ج۱، ص ۲۷۳.
- ↑ جمعی از نویسندگان، مفاهیم اسلامیه، ج۱، ص ۲۷۳.
- ↑ الحربی، «6 محاریب تاریخ الإمامة فی الحرم النبوی»، الوطن.
- ↑ الحربی، «6 محاریب تاریخ الإمامة فی الحرم النبوی»، الوطن.
منابع
- ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- «أساطین المسجد النبوی من شواهد السیرة النبویة»، وکالة الأنباء السعودیة، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ق.
- الأنصاری، ناجی محمد، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، مدینه، نادی المدینه المنوره، ۱۹۹۶م.
- بصری، احمد، «الروضة الشريفة قطعة من الجنة بالمسجد النبوي»، وکالة الأنباء السعودیة، تاریخ درج مطلب: ۱۳ رمضان ۱۴۴۰ق، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ق.
- پیشوایی، مهدی، «چرا پیامبر اسلام در خانه خود به خاک سپرده شد؟»، پرتال جامع علم انسانی، مجله فرهنگ کوثر، شماره۴، ۱۳۷۶ش.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
- جمعی از نویسندگان، مفاهیم اسلامیه، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
- الحربی، سعد، «6 محاريب تاريخ الإمامة في الحرم النبوي»، الوطن، تاریخ در مطلب: ۷ آوریل ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ق.
- خلیلی، جعفر، موسوعة العتبات المقدسة، بیروت، مؤسسة الأعلمي، ۱۹۸۷م
- «الروضة الشريفة»، اسلام ویب، تاریخ درج مطلب: ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۶م، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ق.
- «الروضة الشریفة»، الهیئة العامة للعنایة بشوون المسجد الحرام و المسجد النبوی، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۴ش.
- «الروضة الشريفة»، المدینه، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، المزار فی کیفیة زیارات النبی و الأئمة(ع)، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- صبری باشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ترجمه ماجده معروف، حسین مجیب المصری، عبدالعزیز عوض، قاهره، دارالآفاق العربیة، ۲۰۰۴م.
- طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، بیروت، دارالقاری، ۱۴۲۲ق.
- القرشی، حامد، «ماذا تعرف عن المحراب النبوي بالروضة الشريفة؟»، العربیه، تاریخ درج مطلب: ۲۰ فوریه ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح: علی‌اکبر غفاری، محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مجلسی، محمدباقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق و مصحح: مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- مقریزی، تقی‌الدین، امتاع الأسماع بما للنبی، تحقیق محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
