ستون‌های مسجدالنبی
ستون‌های مسجدالنبی اشاره به مجموعه‌ای از ستون‌ها در مسجدالنبیِ زمان پیامبر اسلام دارد که هر کدام نام و واقعه تاریخی مخصوص به خود را دارد. این ستون‌ها در زمان پیامبر اسلام از تنه نخل بود و در بازسازی‌ها دقیقا در همان مکان، ستون‌هایی از سنگ ساخته شد. ازجمله این ستون‌ها، ستون توبه است که یکی از اصحاب پیامبر به نام ابولبابه خود را به آن بست تا توبه‌اش قبول شود. در منابع، به توبه کنار این ستون سفارش شده است. ستون حَرَسْ یا ستون امام علی(ع) در نزدیکی حجره پیامبر است که امام علی(ع) شب‌ها کنار این ستون مراقبت می‌کرد کسی به پیامبر آسیبی نرساند. ستون وفود مکانی بود که پیامبر اسلام گروه‌های اعزامی از طرف قبائل عربی را آنجا ملاقات می‌کرد. ستون‌های قرعه، سریر و مُخَلَّقه از دیگر ستون‌ها در روضة النبی در مسجدالنبی بوده است.
با گسترش مسجدالنبی بر تعداد ستون‌ها نیز افزوده شد. در بازسازی دوران حکومت آل‌سعود در سال ۱۴۰۴ق مسجد بسیار گسترش یافت و در مجموع ۲۱۰۴ ستون در مسجد قرار داده شد.
معرفی
مسجدالنبی در زمان پیامبر اسلام ستون‌هایی داشت که تنه نخل بود و برخی از ستون‌هایی که در روضه شریفه بود، مشهور شدند.[۱] هر کدام از آنها نام[۲] و قصه تاریخی برای خود دارند.[۳] این ستون‌ها در بازسازی‌های مسجدالنبی تغییر یافتند و به‌جای آنها، ستون‌هایی از جنس سنگ قرار داده شد.[۴] با وجود بازسازی‌های متعدد، تلاش بر این بود حالت اولیه مسجد از بین نرود و ستون‌ها دقیقاً در همان مکانِ ستون‌های سابق قرار داده شود.[۵]
نام ستون‌ها بر روی آنها در میان یک لوح سبز با خط طلایی نوشته شده است.[۶] این ستون‌ها در بازسازی دوران حکومت آل‌سعود در سال ۱۴۰۴ق، با سنگ‌های مرمر سفید پوشانده شده و متمایز از دیگر ستون‌ها گردیدند.[۷] در این بازسازی، مسجد بسیار گسترش یافت و به‌همین دلیل ستون‌های جدیدی اضافه گردید؛ به‌طوری که تعداد ستون‌ها به ۲۱۰۴ رسید.[۸]
ستون توبه
یکی از اصحاب پیامبر(ص) به نام ابولبابه پس از ارتکاب گناهی، خود را به یکی از ستون‌های مسجدالنبی بست و پس از مدتی توبه‌اش پذیرفته شد. از آن پس این ستون به نام ستون توبه یا ستون ابولبابه مشهور گردید.[۹] خواندن دو رکعت نماز نزد ستون توبه و دعای مخصوص و طلب حاجت و استغفار از اعمالی است که در احادیث سفارش شده است.[۱۰] به روایتی، پیامبر(ص) بیشترین نوافل خود را در کنار ستون توبه می‌خواند و پس از نماز صبح در کنار آن می‌نشست و مستضعفان و مستمندان و کسانی که جایگاهی جز مسجد نداشتند، گرد او جمع می‌شدند.[۱۱]
ستون حرس
ستون حَرَسْ (به معنای نگهبانی[۱۲]) یا ستون امام علی(ع)[۱۳] از ستون‌های مسجدالنبی در نزدیکی حجره پیامبر است[۱۴] که امام علی(ع) شب‌ها کنار این ستون مراقبت می‌کرد کسی به پیامبر آسیبی نرساند.[۱۵] در اواخر عمر پیامبر، محافظانی برای وی قرار داده شده بود.[۱۶] این ستون، محل اقامه نماز توسط امام علی(ع) نیز بود و به مُصلای علی بن ابی‌طالب نیز شهرت یافت. انتساب به امام علی(ع) سبب گردید سادات مدینه در دوره‌هایی برای خواندن نماز در کنار این ستون جمع شوند.[۱۷] ستون حرس، در بازسازی‌های مسجدالنبی، چسبیده به ضریح پیامبر اسلام قرار گرفت.[۱۸]
ستون حنانه
ستون حَنّانه (به‌معنای گریه‌کننده)، نام یکی از ستون‌های مسجدالنبی است. این ستون در محل درخت نخلی قرار دارد که بنا بر گزارش‌های تاریخی از فِراق پیامبر(ص) نالید.[۱۹]
ستون وفود
ستون وُفود در پشت ستون حرس در سمت شمال قرار گرفته است.[۲۰] وفود در زبان عربی به گروه‌های اعزامی گفته می‌شود.[۲۱] پیامبر اسلام استقبال از گروه‌های اعزامی را که قبائل عربی به نزد وی فرستاده بودند، در کنار این ستون انجام می‌داد.[۲۲] نام دیگر این ستون «مجلس القلادة» است. این نام به این جهت بوده که بزرگان صحابه در کنار این ستون می‌نشستند.[۲۳] این ستون را قلاده (گردنبد) نامیدند به‌دلیل شرافت افرادی که در کنار آن می‌نشستند.[۲۴]
ستون تهجد
ستون تهجد در پشت خانه حضرت زهرا و در سمت شمال قرار گرفته بود[۲۵] و رسول خدا(ص) برخی شب‌ها، نماز شب را در آنجا اقامه می‌کرد.[۲۶] این مکان در زمان پیامبر، خارج از مسجد بوده است.[۲۷] جعفریان مورخ شیعی معتقد است نماز شب خواندن پیامبر در این مکانِ خارج از مسجد، همیشگی نبوده و در برخی شب‌ها انجام می‌شده است.[۲۸]
ستون قرعه
ستون قرعه که با نام ستون مهاجرین نیز خوانده می‌شود،[۲۹] دو ستون با قبر پیامبر و در سمت دیگر، دو ستون با منبر پیامبر اکرم فاصله دارد.[۳۰] عایشه همسر پیامبر روایتی را نقل کرده که پیامبر فرمود در کنار این ستون زمینی است که اگر مردم اهمیت آن را می‌شناختند برای نماز خواندن در آنجا میان خود قرعه می‌انداختند. به همین جهت این ستون به نام قرعه نام‌گذاری شده است.[۳۱] همچنین گفته شده چون عایشه این روایت را نقل کرده، ستون عایشه نیز به آن می‌گویند.[۳۲] این ستون به دلیل اجتماع مهاجرین در کنار آن، ستون مهاجرین نیز خوانده می‌شود.[۳۳]
ستون مُخَلَّقه
ستون مخلقه در کنار مکان نماز پیامبر اکرم بوده و به نوعی نشانه‌ای برای این مکان بوده است.[۳۴] برخی نقل کرده‌اند که به تواتر مکان نماز پیامبر در کنار این ستون بوده است.[۳۵] نام مخلقه به این جهت بوده که از این ستون بوی خوش استشمام می‌شده است.[۳۶]
ستون سریر
ستون سریر در شرق ستون توبه[۳۷] و چسبیده به ضریح پیامبر است.[۳۸] در کنار این ستون، پیامبر(ص) در مسجد بر روی برگ‌هایی از درخت خرما استراحت می‌کرد.[۳۹] سریر به معنای تخت است.[۴۰]
پانویس
- ↑ القرشی، «ما هی "الأساطین" التی ارتبطت بتاریخ المسجد النبوی»، العربیه.
- ↑ «أساطین المسجد النبوی من شواهد السیرة النبویة»، وکالة الأنباء السعودیة.
- ↑ «ما هی "الأساطین" التی ارتبطت بتاریخ المسجد النبوی»، العربیه.
- ↑ «8 أساطین فی الروضة الشریفة»، الوطن.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۶۸.
- ↑ الحربی، «قصص وصور لـ8 أساطین بینها "بقعة من الجنة"»، العربیه.
- ↑ «ما هی "الأساطین" التی ارتبطت بتاریخ المسجد النبوی»، العربیه.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ مُهری، احسن القصص، ۱۳۹۱ش، ص۴۶۹.
- ↑ گلپایگانی، آداب و احکام حج، ۱۴۱۳ق، ۵۵۹ تا ۵۶۱.
- ↑ شُراب، فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ۱۳۸۳ش، ص۴۲.
- ↑ مُهری، احسن القصص، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۴۶۸.
- ↑ المنقری، وفاء الوفاء، قم، ج۲، ص۴۵.
- ↑ صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ۲۰۰۴م، ج۳، ص۲۳۶.
- ↑ صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ۲۰۰۴م، ج۳، ص۲۳۶.
- ↑ قرائتی، درس هایی از قرآن، تهران ج۱، ص۱۸۱۴.
- ↑ صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ۲۰۰۴م، ج۳، ص۲۳۶.
- ↑ «8 أساطین فی الروضة الشریفة»، الوطن.
- ↑ اصفهانی، دلائل النبوة، ۱۹۵۰م، ص۳۴۰-۳۴۵.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۷۲.
- ↑ شُراب، فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۲.
- ↑ صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ۲۰۰۴م، ج۳، ص۲۳۶.
- ↑ المنقری، وفاء الوفاء، قم، ج۲، ص۴۵.
- ↑ المنقری، وفاء الوفاء، قم، ج۲، ص۴۵.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۷۳.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۲۲.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ۲۰۰۴م، ج۳، ص۲۳۰- ۲۳۱.
- ↑ المنقری، وفاء الوفاء، قم، ج۲، ص۳۹.
- ↑ شریعت، میعاد نور، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۷۶.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۲۶.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۲۶.
- ↑ صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ۲۰۰۴م، ج۳، ص۲۳۰.
- ↑ الحربی، «قصص وصور لـ8 أساطین بینها "بقعة من الجنة"»، العربیه.
- ↑ صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ۲۰۰۴م، ج۳، ص۲۳۰.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۷۱.
- ↑ الحربی، «قصص وصور لـ8 أساطین بینها "بقعة من الجنة"»، العربیه.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۷۱.
- ↑ قرشى، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق. ج۳، ص۲۵۴،
منابع
- «أساطین المسجد النبوی من شواهد السیرة النبویة»، وکالة الأنباء السعودیة، تاریخ درج مطلب: ۵ مارس ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ق.
- اصفهانی، ابونعیم، دلائل النبوة، حیدرآباد، دکن، ۱۹۵۰م.
- الأنصاری، ناجی محمد، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، مدینه، نادی المدینه المنوره، ۱۹۹۶م.
- «8 أساطین فی الروضة الشریفة»، الوطن، تاریخ بازدید: ۲۲ دی ۱۴۰۳ق.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
- الحربی، محمد، «قصص وصور لـ8 أساطین بینها "بقعة من الجنة"»، العربیه، تاریخ درج مطلب: ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۲۳ دی ۱۴۰۳ش.
- شُراب، محمد محمدحسن، فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی (ترجمه المعالم الأثیره فی السنة و السیرة)، ترجمه حمیدرضا شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش.
- شریعت، محسن، میعاد نور، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، ۱۳۸۴ش.
- صبری باشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب ترجمه ماجده معروف، حسین مجیب المصری، عبدالعزیز عوض، قاهره، دارالآفاق العربیة، ۲۰۰۴م.
- قرائتی، محسن درس‌هایی از قرآن، تهران موسسه فرهنگی درس‌هایی از قرآن بی‌تا.
- قرشى، على‌اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الكتب الاسلامية، ۱۴۱۲ق.
- القرشی، حامد، «ما هی "الأساطین" التی ارتبطت بتاریخ المسجد النبوی؟»، العربیه، تاریخ درج مطلب: ۲ مارس ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۲۳ دی ۱۴۰۳ش.
- گلپایگانی، سید محمدرضا، آداب و احکام حج، قم، دار القرآن الکریم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- «ما هی "الأساطین" التی ارتبطت بتاریخ المسجد النبوی»، العربیه.
- المنقری، نصر بن مزاحم، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، بی‌تا.
- مهری، محمدجواد، احسن القصص، قم، مکث اندیشه، ۱۳۹۹ش.