حج تمتع: تفاوت میان نسخه‌ها
Rezai.mosavi (بحث | مشارکت‌ها) جز ←حج تمتع |
Rezai.mosavi (بحث | مشارکت‌ها) جز اصلاح نویسه‌های عربی |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
'''حجّ تَمَتُّع'''، از اقسام سه‌گانه [[حج]] در [[اسلام]] است. این نوع حج، بر کسی [[واجب]] است که فاصلهٔ محلّ سکونتش تا [[مکه]] بیش از ۱۶ [[فرسخ شرعی|فرسخ]] یا ۴۸ میل است. به همین دلیل حج آفاقی و حج نائی نیز گفته می‌شود. حج تمتع فقط در ماه [[ذی‌الحجة|ذی الحجة]] انجام می‌شود و دارای دو بخشِ [[عمره تمتع]] و حج تمتع است. حج‌گزار باید اعمال عمره را قبل از حج انجام دهد. اعمال حج تمتع از روز [[روز عرفه|نهم ذی الحجه]] شروع می‌شود و در این نوع از حج [[قربانی]] واجب است. | '''حجّ تَمَتُّع'''، از اقسام سه‌گانه [[حج]] در [[اسلام]] است. این نوع حج، بر کسی [[واجب]] است که فاصلهٔ محلّ سکونتش تا [[مکه]] بیش از ۱۶ [[فرسخ شرعی|فرسخ]] یا ۴۸ میل است. به همین دلیل حج آفاقی و حج نائی نیز گفته می‌شود. حج تمتع فقط در ماه [[ذی‌الحجة|ذی الحجة]] انجام می‌شود و دارای دو بخشِ [[عمره تمتع]] و حج تمتع است. حج‌گزار باید اعمال عمره را قبل از حج انجام دهد. اعمال حج تمتع از روز [[روز عرفه|نهم ذی الحجه]] شروع می‌شود و در این نوع از حج [[قربانی]] واجب است. | ||
== جایگاه | == جایگاه == | ||
حج جزو [[فروع دین|فروع دین اسلام]] است.<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۶، ص۲۹۶.</ref> بر هر مسلمانی [[واجب]] است - در صورت فراهم شدن شرایط - یک بار به حج برود.<ref>محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۹۸؛ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۴۵.</ref> | حج جزو [[فروع دین|فروع دین اسلام]] است.<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۶، ص۲۹۶.</ref> بر هر مسلمانی [[واجب]] است - در صورت فراهم شدن شرایط - یک بار به حج برود.<ref>محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۹۸؛ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۴۵.</ref> | ||
حج بر سه قسم است: [[حج افراد|حج اِفراد]]، [[حج قران|حج قِران]] و حج تمتّع.<ref>طوسی، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۷؛ موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی، ۱۴۲۸ق، ص۵۸، مسأله ۱۳۹؛ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۰۵.</ref> | حج بر سه قسم است: [[حج افراد|حج اِفراد]]، [[حج قران|حج قِران]] و حج تمتّع.<ref>طوسی، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۷؛ موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی، ۱۴۲۸ق، ص۵۸، مسأله ۱۳۹؛ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۰۵.</ref> | ||
حج تمتّع بر خلاف حج قِران و اِفراد وظیفه کسانی است که در فاصله شانزده [[فرسخ شرعی|فرسخی]] (حدود ۸۸ کیلومتری) [[مکه]] یا دورتر سکونت دارند.<ref>موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی، ۱۴۲۸ق، ص۵۸، مسأله ۱۳۹.</ref> در حج استحبابی، فرد در انتخاب | حج تمتّع بر خلاف حج قِران و اِفراد وظیفه کسانی است که در فاصله شانزده [[فرسخ شرعی|فرسخی]] (حدود ۸۸ کیلومتری) [[مکه]] یا دورتر سکونت دارند.<ref>موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی، ۱۴۲۸ق، ص۵۸، مسأله ۱۳۹.</ref> در حج استحبابی، فرد در انتخاب هر یک از اقسام حج مخیر است.<ref>مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۲۳۵.</ref> | ||
{{همچنین ببینید|حج}} | |||
==علت نامگذاری== | |||
تمتع به معنای استفاده و سود بردن است.<ref>ابن‌اثیر، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ۱۳۶۷ش، ج۵، ص۲۹۲.</ref> چون حج‌گزار بین [[عمره]] و حج - که دو بخشِ حج تمتع هستند - از [[احرام]] خارج شده و می‌تواند تا قبل از احرام حج از محرّمات آن [همچون نگاه در آینه و بوییدن عطر] استفاده کند، این نوع حج را حج تمتع نامیده<ref>حسینی خامنه‌ای، مناسک حج، ص۱۳؛ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۲۲۵.</ref> و فاصله میان دو احرامِ عمره و حج را [[متعة الحج]] گفته‌اند.<ref>معرفت، «شبهة ورد: الزواج الموقت (متعة النساء و متعة الحج)»، ص۱۳۲.</ref> | تمتع به معنای استفاده و سود بردن است.<ref>ابن‌اثیر، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ۱۳۶۷ش، ج۵، ص۲۹۲.</ref> چون حج‌گزار بین [[عمره]] و حج - که دو بخشِ حج تمتع هستند - از [[احرام]] خارج شده و می‌تواند تا قبل از احرام حج از محرّمات آن [همچون نگاه در آینه و بوییدن عطر] استفاده کند، این نوع حج را حج تمتع نامیده<ref>حسینی خامنه‌ای، مناسک حج، ص۱۳؛ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۲۲۵.</ref> و فاصله میان دو احرامِ عمره و حج را [[متعة الحج]] گفته‌اند.<ref>معرفت، «شبهة ورد: الزواج الموقت (متعة النساء و متعة الحج)»، ص۱۳۲.</ref> | ||
==اعمال حج تمتع== | ==اعمال حج تمتع== | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۲: | ||
*امام خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بی‌تا. | *امام خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بی‌تا. | ||
*امام خمینی، مناسک حج، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، چاپ هفتم، ۱۳۸۲ش. | *امام خمینی، مناسک حج، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، چاپ هفتم، ۱۳۸۲ش. | ||
* | *برکت رضایی، روزبه، [http://iqna.ir/fa/news/3591933/وجود-9150-حدیث-در-خصوص-حج-ائمهع-نیز-برای-مصالح-عالی-به-حج-می‌رفتند «وجود ۹۱۵۰ حدیث در خصوص حج»]، سایت خبری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۹ آذر ۱۴۰۱ش. | ||
*حسینی خامنه‌ای، سید علی، مناسک حج، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا. | *حسینی خامنه‌ای، سید علی، مناسک حج، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا. | ||
*حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تهران، لطفی، ۱۴۰۴ق. | *حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تهران، لطفی، ۱۴۰۴ق. | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۸: | ||
*طوسی، محمد بن علی بن حمزه، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، مصحح: حسون، محمد، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ق. | *طوسی، محمد بن علی بن حمزه، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، مصحح: حسون، محمد، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ق. | ||
*طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران،اسلام، ۱۳۷۸ش. | *طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران،اسلام، ۱۳۷۸ش. | ||
*نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع | *نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاءالثراث العربی، ۱۴۰۴ق. | ||
*نراقی، احمد بن محمد، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۴۱۵ق. | *نراقی، احمد بن محمد، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۴۱۵ق. | ||
*مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، قم، مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش. | *مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، قم، مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش. | ||
نسخهٔ ۲۹ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۳۸
 | کتابشناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
حجّ تَمَتُّع، از اقسام سه‌گانه حج در اسلام است. این نوع حج، بر کسی واجب است که فاصلهٔ محلّ سکونتش تا مکه بیش از ۱۶ فرسخ یا ۴۸ میل است. به همین دلیل حج آفاقی و حج نائی نیز گفته می‌شود. حج تمتع فقط در ماه ذی الحجة انجام می‌شود و دارای دو بخشِ عمره تمتع و حج تمتع است. حج‌گزار باید اعمال عمره را قبل از حج انجام دهد. اعمال حج تمتع از روز نهم ذی الحجه شروع می‌شود و در این نوع از حج قربانی واجب است.
جایگاه
حج جزو فروع دین اسلام است.[۱] بر هر مسلمانی واجب است - در صورت فراهم شدن شرایط - یک بار به حج برود.[۲] حج بر سه قسم است: حج اِفراد، حج قِران و حج تمتّع.[۳] حج تمتّع بر خلاف حج قِران و اِفراد وظیفه کسانی است که در فاصله شانزده فرسخی (حدود ۸۸ کیلومتری) مکه یا دورتر سکونت دارند.[۴] در حج استحبابی، فرد در انتخاب هر یک از اقسام حج مخیر است.[۵]
علت نامگذاری
تمتع به معنای استفاده و سود بردن است.[۶] چون حج‌گزار بین عمره و حج - که دو بخشِ حج تمتع هستند - از احرام خارج شده و می‌تواند تا قبل از احرام حج از محرّمات آن [همچون نگاه در آینه و بوییدن عطر] استفاده کند، این نوع حج را حج تمتع نامیده[۷] و فاصله میان دو احرامِ عمره و حج را متعة الحج گفته‌اند.[۸]
اعمال حج تمتع
پیش از انجام حج تمتّع باید عمره تمتع انجام داد:[۹]
عمره تمتع
برای عمره تمتع پنج عمل ذکر نموده‌اند،[۱۰] که به‌ترتیب عبارت‌اند از:
- احرام بستن در یکی از میقاتهای پنج‌گانه[۱۱] و در ماه‌های حج.[۱۲]
- طواف
- نماز طواف
- سعی صفا و مروه
- تقصیر (چیدن مقداری از مو یا ناخن).[۱۳]
حج تمتع
به گفته فقیهان، پس از انجام عمره، حج تمتع انجام می‌شود که از سیزده عمل تشکیل شده است:[۱۴]
- احرام بستن از مکه، طوری که بتواند وقوف عرفات در نهم ذیحجّه را درک کند؛ البته احرام بستن در روز ترویه افضل است.[۱۵]
- وقوف در عرفات: از ظهر تا غروب آفتاب روز عرفه (نهم ذیحجّه).
- بیتوته (ماندن) و وقوف در مشعر الحرام در شب عید قربان تا طلوع آفتاب.
- رمی جمره عقبه؛ زدن هفت سنگ ریزه به جمره عَقَبه در روز عید.
- قربانی در منا و به گفته برخی، خوردن از گوشت آن.
- حلق (تراشیدن سر) یا تقصیر در منا، در روز عید.
- طواف زیارت.
- نماز طواف زیارت؛ دو رکعت نماز پشت مقام ابراهیم.
- سعی بین صفا و مروه؛ هفت بار طی مسافت بین صفا و مروه.
- طواف نساء.
- نماز طواف نساء؛ دو رکعت نماز پشت مقام ابراهیم.
- بیتوته در منا در ایام تشریق (شبهای یازدهم، دوازدهم و برای بعضی شب سیزدهم ذیحجّه).
- رمی جمرات؛ سنگ زدن به جمرات سه گانه در روزهای یازدهم، دوازدهم و نیز روز سیزدهم برای کسانی که شب را در منا مانده‌اند.[۱۶]
حاجی می‌تواند اعمال حج را به ترتیب یادشده انجام دهد، یا آنکه پس از حلق یا تقصیر، در منا بماند و بعد از انجام دادن اعمال منا (بیتوته در شبهای یازدهم و دوازدهم و رمی جمرات سه‌گانه) پس از زوال خورشید (هنگام ظهر) در روز دوازدهم به مکه رفته و اعمال مکه (طواف، نماز طواف، سعی، طواف نساء و نماز آن) را به‌جا آورد؛ چنان‌که برای او جایز است شب سیزدهم نیز در منا بماند و روز سیزدهم پس از رمی جمرات سه‌گانه به مکه رود؛ هرچند قبل از ظهر باشد.[۱۷]
احکام
کسی که وظیفه‌اش حج تمتّع است نمی‌تواند به حج قِران یا اِفراد عدول کند و در صورت عدول، ذمّه‌اش از حجّ تمتّع بری نمی‌شود، مگر در حالت اضطرار، همچون تنگی وقت یا پیدایی عذر، مانند عروض حیض برای زن.[۱۸]
مستحب است حج استحبابی به صورت تمتّع انجام گیرد، هرچند حج گزار غیر آفاقی باشد.[۱۹]
با حلق یا تقصیر، محرّمات احرام، جز زن و بوی خوش بنابر مشهور بر حاجی حلال می‌شود[۲۰] و پس از طواف زیارت و نماز آن و سعی، بنابر مشهور بوی خوش نیز حلال می‌شود[۲۱] و پس از طواف نساء و نماز آن، زن نیز حلال می‌گردد.[۲۲]
شرایط
حج تمتع علاوه بر شرایط عمومی حج، دارای شرایط زیر است:
- نیت حج تمتّع هنگام احرام بستن برای عمره تمتّع
- وقوع عمل در ماه‌های حج، یعنی شوّال، ذیقعده و ذیحجّه[۲۳]
- به جا آوردن عمره تمتّع و حج در یک سال
- احرام بستن برای حج تمتّع از مکه، که افضل اماکن آن، مسجد الحرام و افضل مواضع مسجد الحرام، مقام ابراهیم یا حجر اسماعیل علیهما السّلام است.[۲۴]
ویژگی‌های حج تمتع
حج تمتّع در مقایسه با حج قران و اِفراد دارای ویژگی‌های زیر است:
- در تمتّع، عمره و حج به یکدیگر وابسته و از هم انفکاک ناپذیرند؛ بر خلاف قران و افراد که عمره در آن دو واجب نیست، مگر با نذر و مانند آن.
- در تمتّع، عمره پیش از حج گزارده می‌شود؛ امّا در دو قسم دیگر بعد از حج انجام می‌گیرد.
- در تمتّع، عمره همچون حج باید در ماه‌های حج گزارده شود؛ بر خلاف عمره دو قسم دیگر در صورت وجوب آن؛ هرچند به جا آوردن آن پس از اتمام مناسک حج، واجب است.
- در تمتّع، عمره و حج باید در یک سال انجام شوند، برخلاف قران و افراد.
- بنابر مشهور، در تمتّع، خروج از مکه بعد از اتمام عمره، تنها با احرام حج، جز در صورت بازگشت به مکه قبل از سپری شدن یک ماه، جایز است. قول مقابل مشهور کراهت آن است. امّا غیر متمتّع هر زمان بخواهد می‌تواند بدون احرام از مکه خارج شود.
- در تمتّع، میقات حج، خود مکه است؛ امّا در قران و افراد، یکی از میقاتهای پنج گانه یا منزل حاجی در صورت نزدیک‌تر بودن آن به مکه از میقات.
- در تمتّع، میقات عمره یکی از میقاتهای معروف یا مکانی است که در حکم میقات می‌باشد؛ برخلاف عمره قران و افراد که میقات آن برای کسی که در حرم است ادنی الحلّ و برای کسی که بیرون حرم سکونت دارد، یکی از میقاتهای پنج گانه یا منزلش می‌باشد.
- محرم به عمره تمتّع با مشاهده خانه‌های مکه تلبیه را قطع می‌کند، امّا محرم به عمره مفرده اگر برای احرام از مکه بیرون رفته باشد، هنگام مشاهده کعبه؛ در غیر این صورت هنگام دخول حرم، تلبیه را قطع می‌نماید. نسبت به قطع تلبیه در عمره مفرده اقوال دیگری نیز در مسئله وجود دارد.
- عمره تمتّع طواف نساء ندارد؛ امّا عمره قران و افراد بنابر مشهور طواف نساء دارد.
- در تمتّع، مقدم کردن طواف زیارت و سعی بر وقوف در عرفات و مشعر در حال اختیار جایز نیست؛ برخلاف حج قِران و افراد که بنابر مشهور جایز است.
- برای مفرِد و قارن تأخیر طواف زیارت، سعی و طواف نساء از ایام تشریق و انجام دادن آنها در طول ذیحجّه جایز است؛ برخلاف متمتّع که تأخیر، حرام یا مکروه بنابر اختلاف اقوال در مسئله است.
- بنابر قولی در تمتّع پس از احرام به حج، به جا آوردن طواف مستحب حرام است؛ لیکن در دو قسم دیگر به اتفاق فقها جایز است.
- در تمتّع، بستن احرام تنها با تلبیه و در حج قران، بنابر قول مشهور، علاوه بر تلبیه با اشعار و تقلید نیز صحیح است.
- در تمتّع، قربانی واجب است و در دو قسم دیگر مستحب.
- برای مُفْرِد عدول به حج تمتّع در فرض جواز آن بر وی، جایز است؛ لیکن بر متمتّع عدول از حج تمتّع به افراد در حال اختیار جایز نیست. در حج قران، نه عدول از آن جایز است و نه عدول به آن.[۲۵]
پانویس
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۶، ص۲۹۶.
- ↑ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۹۸؛ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۴۵.
- ↑ طوسی، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۷؛ موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی، ۱۴۲۸ق، ص۵۸، مسأله ۱۳۹؛ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۰۵.
- ↑ موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی، ۱۴۲۸ق، ص۵۸، مسأله ۱۳۹.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۲۳۵.
- ↑ ابن‌اثیر، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ۱۳۶۷ش، ج۵، ص۲۹۲.
- ↑ حسینی خامنه‌ای، مناسک حج، ص۱۳؛ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۲۲۵.
- ↑ معرفت، «شبهة ورد: الزواج الموقت (متعة النساء و متعة الحج)»، ص۱۳۲.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۳-۴.
- ↑ امام خمینی، مناسک حج، ۱۳۸۲ش، ص۵۳.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیلة، مؤسسه مطبوعات دار العلم، ج۱، ص۴۱۱.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۳-۴؛ امام خمینی، مناسک حج، ۱۳۸۲ش، ص۵۳-۵۴.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۴.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۳-۴.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۴.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۰.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۰-۱۱.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۹، ص۲۵۱.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۹، ص۲۵۸-۲۵۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۹، ص۲۵۸-۲۵۹.
- ↑ البته در اینکه تمامی ذیحجه ماه حج است یا تنها ده، یا نه روز اوّل آن، یا تا طلوع فجر روز دهم، اختلاف است.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۱-۱۸؛ سبزواری، مهذّب الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۳۴۷-۳۶۰.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۷۴-۷۹؛ سبزواری، مهذّب الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۳۴۶-۳۴۷.
منابع
- قرآن کریم.
- امام خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بی‌تا.
- امام خمینی، مناسک حج، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، چاپ هفتم، ۱۳۸۲ش.
- برکت رضایی، روزبه، «وجود ۹۱۵۰ حدیث در خصوص حج»، سایت خبری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۹ آذر ۱۴۰۱ش.
- حسینی خامنه‌ای، سید علی، مناسک حج، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تهران، لطفی، ۱۴۰۴ق.
- سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، مؤسسه المنار، ۱۴۱۳ق.
- طوسی، محمد بن علی بن حمزه، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، مصحح: حسون، محمد، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران،اسلام، ۱۳۷۸ش.
- نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاءالثراث العربی، ۱۴۰۴ق.
- نراقی، احمد بن محمد، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۴۱۵ق.
- مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، قم، مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق و تصحیح عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- معرفت، محمد هادی، «شبهة ورد: الزواج الموقت (متعة النساء و متعة الحج)»، رسالة الثقلین، شماره۱۳، ذی‌الحجه ۱۴۱۵ق.
- مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، دار التیار الجدید، دار الجواد، بیروت، چاپ دهم، ۱۴۲۱ق.
- موسوی شاهرودی، سید مرتضی، جامع الفتاوی - مناسک حج، نشر مشعر، قم، سوم، ۱۴۲۸ق.
| اقسام |
|  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| محرمات احرام | |||||||
| مراحل اعمال |
| ||||||
| زمانها | |||||||
| مکانها |
| ||||||
| مرتبط | حج ناتمام امام حسین(ع) • فاجعه منا (۱۳۹۴) • سوره حج • فهرست کتابهای درباره حج • سقایة الحاج • عمرة القضاء • حج خونین • استلام حجر • آیه سقایة الحاج • دانشنامه حج و حرمین شریفین • متعة الحج • روحانی کاروان • امیر الحاج • مراسم برائت از مشرکین • حجة الوداع • تعظیم شعائر • بعثه حج • آیه حج • آیه ۲ سوره مائده | ||||||