سید محمدباقر درچه‌ای
سیّد محمّدباقر دُرچه‌ای (۱۲۶۴-۱۳۴۲ق)، فقیه شیعه و از اساتید حوزه علمیه اصفهان. او در نجف نزد میرزای شیرازی و میرزا حبیب‌الله رشتی و در اصفهان نزد سید محمدباقر خوانساری شاگردی کرد. سید ابوالحسن اصفهانی، آیت‌الله بروجردی، میرزا علی آقا شیرازی و رحیم ارباب نزد او شاگردی کرده‌اند.
پس از درگذشت سید اسماعیل صدر برخی از مردم اصفهان و شهرهای دیگر از او تقلید می‌کردند. درچه‌ای در عملکرد سیاسی بسیار محتاط بود و در ماجرای نهضت مشروطه، همفکری او با شیخ فضل‌الله نوری گزارش شده است.
ولادت و درگذشت
سید محمدباقر درچه‌ای فرزند سیدمرتضی در ۱۲۶۴ق برابر با ۱۲۲۵ش در روستای دُرچه در لِنجان اصفهان به دنیا آمد.[۱] نسبش به امام موسی کاظم(ع) می‌رسد. جد اعلایش سید محمد میرلوحی سبزواری از عالمان بزرگ اصفهان در دوره صفویه و معاصر با محمدتقی مجلسی بود.[۲]
درچه‌ای در ۲۸ ربیع‌الثانی ۱۳۴۲ق[۳] در درچه درگذشت. درباره مرگ او اظهارنظرهای متفاوتی صورت گرفته است. به گفته سیدتقی درچه‌ای (نوه علامه درچه‌ای) او در حمام و به دست عوامل رضاخان کشته شده است.[۴] برخی دیگر از خفه‌شدن او در خزینه حمام سخن گفته‌اند.[۵] [یادداشت ۱]پیکر وی از درچه به اصفهان تشییع شد و در قبرستان تخت فولاد به خاک سپرده شد.[۷]
فعالیت علمی
تحصیل
محمدباقر درچه‌ای در سیزده سالگی فراگیری علوم دینی را در اصفهان آغاز کرد. او فقه و اصول را نزد سید محمدباقر خوانساری، صاحب روضات الجنات، محمدحسن نجفی، ابوالمعالی کرباسی و... فرا گرفت.
سید محمدباقر در حدود ۱۲۹۰ق برای تکمیل تحصیلات به نجف رفت و در درس‌های خارج فقه و اصول میرزای شیرازی، سید حسین کوه کمری و میرزا حبیب‌الله رشتی و... حاضر شد.[۸]
تدریس، نظم، تهذیب
درچه‌ای در ۱۳۰۳ق به اصفهان بازگشت و تا آخر عمر به تألیف، تدریس و فعالیت‌های علمی و اجتماعی پرداخت. محل تدریس او مدرسه نیم‌آورد و مسجد نو و محل اقامۀ نماز جماعت او مسجد بازارچه وزیر بود.[۹]
درچه‌ای در حوزه علمیه اصفهان فقه و اصول تدریس می‌کرد. گفته شده طلاب علوم دینی برای استفاده از درس وی به این شهر می‌آمدند.
مباحث درس درچه‌ای عمدتاً برگرفته از تقریرات درس‌های میرزا حبیب‌الله رشتی بود. گفته‌اند که وی سه درس در هر روز داشت و هر درس را سه بار تقریر می‌کرد.[۱۰]درچه‌اى سى و هشت سال به امامت و رياضت مشغول بود.[۱۱] به گفته جلال‌الدین همایی درچه‌ای آیتی بزرگ در علم و ورع بود و در سادگى و صفاى روح و بى‌اعتنايى به امور دنيوى گويى فرشته‌اى بود كه از عرش به فرش آمده و براى تربيت خلايق با ايشان همنشين شده است.[۱۲]
شاگردان
برخی از مشهورترین شاگردان درچه‌ای عبارتند از:
آثار
برخی از آثار درچه‌ای عبارتند از:
- حاشیه بر دو کتاب المکاسب و فرائد الاصول شیخ انصاری
- حاشیه بر مجمع الرسائل شیخ محمد حسن گزی
- حاشیه بر الحدائق فی اصول الدین شیخ جعفر شوشتری
- رساله عملیه
- رساله‌ای در جبر و تفویض
- کتابی مفصل شامل یک دوره فقه و اصول[۱۴] که احتمالا تقریرات درس استادش میرزا حبیب الله رشتی بوده است.[۱۵]
- میزان الفقاهه: این کتاب شامل یک دوره کامل دروس فقه او و چند مقاله در جبر و تفویض از مباحث کلامی که در ۲۶ جلد چاپ شده است.[۱۶]
مرجعیت
پس از درگذشت سید اسماعیل صدر (۱۳۳۸ق) بسیاری از مردم اصفهان و شهرهای دیگر، او را به عنوان مرجع تقلید خود برگزیدند.[۱۷]
برخی از اندیشه‌ها
شواهد نشان از آن دارد که درچه‌ای به اعتدال گرایش داشته است. این اعتدال در دو بخش یکی تأکید خاص درچه‌ای روی توحید و دیگر مراقبت از نقل مطالب دروغ در روضه‌ها می‌توان دنبال کرد. درچه‌ای می‌کوشید تا اهمیت توحید را به همگان گوشزد کند و هرگاه می‌خواست در باره اهمیت موقعیت ائمه(ع) سخن بگوید ابتدا از توحید سخن می‌گفت. آقا حسن مدرس از شاگردان وی می‌گوید، از استاد درباره مقام اهل بیت پرسیدم. در جواب گفت: شب قدر در این باره در منبر مطالبی خواهد گفت. آن شب ابتدا درباره توحید به تفصیل سخن گفت و از آنجا بود که سخن را به مقام ائمه(ع) رساند. مدرس افزود: به عقیده درچه‌ای محبت اهل بیت در سایه توحید معنا می‌یافت و الا ایشان قصد نداشت مقام محبت را ذره‌ای کم رنگ کند. تأکید کرد که عقیده به محبت اهل بیت باید خیلی مستدل، عمیق و خالصانه باشد. بعد از سخن ایشان من هم توجهم به مسئله توحید قوی‌تر شد.[۱۸]
آقا حسن مدرس همچنین می‌گفت: در بعضی مواقع که گوینده‌ای کمتر از توحید سخن به میان می‌آورد و بیشترین تکیه و توجهش به ائمه (ع) بود. سید محمدباقر درچه‌ای می‌گفت: بابا یک چیزی هم می‌خواستی برای خدا باقی بگذاری. زند کرمانی هم که از شاگردان او می‌بود می‌گفت: این یک توطئه بود که شایع کردند عقیده درچه‌ای نسبت به معجزات خدا گونه ائمه اطهار (ع) ضعیف است. این‌ها گاهی به بعضی از افراد یاد می‌دادند که بر سر راه او قرار بگیرند و طلب صدقه کنند و قبل از تکدی یا بعد از آن به عنوان تشکر مثلا بگویند که: ابوالفضل تو را به سلامت بدارد. یا ابوالفضل طول عمرت دهد. و چون می‌دانستند وی تحمل این الفاظ را ندارد و پرخاش می‌کند، به صورت تصنعی این صحنه‌ها را درست می‌کردند و افراد حاضر را شاهد می‌گرفتند که ببینید و بشنوید که وی می‌گوید: ابوالفضل نمی‌تواند طول عمر بدهد... سید محمدباقر درچه‌ای بلافاصله می‌گفت: چرا نمی‌گویید خدایا به حق ابوالفضل به ما طول عمر بده. چرا نسبت الوهیت به او می‌دهید و چرا این بزرگان را که بنده خدا هستند در ردیف خدا می‌خوانید؟[۱۹]
از این موارد چنین روشن می‌شود که درچه‌ای در عقیده توحیدی بسیار مراعات می‌کرده و حاضر نبوده است کلمه‌ای به زبان آورد یا از زبان کسی بشنود که توهم الوهیت نسبت به ائمه یا فرزندان آنان داشته باشد.
آیت الله اردکانی هم که از شاگردان درچه‌ای بود در این باره ضمن بیان اردات ایشان به ائمه اطهار (ع) می‌گفت: وقتی کسی در مقام دعا به ایشان می‌گفت: حضرت عباس (ع) به شما عمر بدهد یا امام حسین (ع) مشکلات شما را بر طرف کند، وی می‌گفت: این حرف‌ها را نزنید. خداست که عمر می‌دهد اوست که می‌آمرزد، شفا می‌دهد و مشکلات را حل می‌کند. وی معتقد بود: حضرت عباس و امام حسین را باید پیش خدا شفیع کرد.
اشرفی اصفهانی هم با شایعه خواندن این نسبت‌ها می‌گفت: بلی با الفاظ و عباراتی که بوی کفر و شرک می‌داد اگر چه در لفظ، مخالفت می‌کرد. آیت الله خراسانی از شاگردان وی که در اواخر عمر و درست سال‌های پیش از انقلاب رئیس حوزه علمیه اصفهان بود، نقل کرد که یکبار سائلی نزد ایشان آمد. وقتی آقا دست در جیب کرد تا پولی به او بدهد گفت: علی درد‌هایت را دوا کند، علی حاجتت را روا کند. آقا با شنیدن این جملات دستش را از جیبش بیرون کشید و بدون اعتنا به سائل به راه خود ادامه داد.[۲۰]
به جز مباحث مربوط به توحید و شرک که درچه‌ای روی آن حساسیت داشت در باره وعظ واعظان و مطالبی هم که در روضه‌ها می‌خواندند حساسیت نشان می‌داد. این در حالی بود که خودش طرفدار عزاداری بود و مجالس سوگواری برگزار می‌کرد. اما منبری‌ها جرأت زدن هر حرفی را برابر او نداشتند. در این باره هم نمونه‌هایی نقل شده است: یکبار هم واعظی روی منبر سخن می‌گفت در حالی که درچه‌ای هم در حجره خود صدای او را می‌شنید. این واعظ داستانی طولانی گفت و در نتیجه گیری از قول پادشاهی که در قصه بود گفت: شاه گفت: چون عرب همه چیزش را به خاطر من داد من هم باید همه مایَملکم(دارایی‌ام) را بدهم. امام حسین (ع) هم روز عاشورا همه هستی خود را برای خدا داد... بنابراین خداوند نیز روز قیامت هستی و نیستی‌اش را در اختیار امام حسین خواهد گذاشت و خواهد گفت: بخواه هرچه می‌خواهی و هرچه می‌خواهی بکن و خدایی من در دست توست. تو همه چیزت را برای من دادی. من نیز همه چیز را به تو می‌دهم. علامه درچه‌ای با شنیدن این سخن ناگاه سرش را از حجره بیرون کرد و با صدای رسا و بلند فریاد زد: بیا پایین! بیا پایین! نگو این حرف‌های خلاف را! چه غلطی بود که کردی! کی خدا چنین خواهد کرد؟[۲۱]
فعالیت سیاسی اجتماعی
درچه‌ای در عملکرد سیاسی بسیار محتاط بود، در ماجرای نهضت مشروطه همفکری او با شیخ فضل الله نوری در برهه‌ای گزارش شده است.[۲۲] او در پاسخ به استفتائی در ربیع الثانی ۱۳۲۶ق دربارۀ مجلس شورای ملی، مفاسد این مجلس را در دو سال گذشته از حد و حصر بیرون دانست و کمک کردن به تشکیل آن را حرام خواند.[۲۳]
خصوصیات
به گزارش منابع، درچه‌ای با صفاتی چون ساده‌زیستی، پرهیزکاری، احتیاط در مصرف وجوه شرعی، مبارزه با خرافات و عقاید ناروا، مانند اظهارات غلوآمیز درباره امامان شیعه(ع)، نظم بسیار در زندگی و جدیت در امر تدریس شناخته شده بود.[۲۴] چنانکه به گفته همایی حتی خبر شنیدن درگذشت مادرش، موجب تعطیلی درس او نشد.[۲۵]- رسول جعفریان تاریخ پژوه معاصر بر این باور است که نقطه برجسته در زندگی این مجتهد و مدرس بزرگ آن است وی عالمی مهذَّب و دانشمندی معتدل و در معتقدات شیعی خود به دور از افراط و تفریط بوده و از این جهت، امتیاز قابل ملاحظه‌ای بر بسیاری از عالمان و روحانیان دیگر هم‌دوره خود دارد.[۲۶]
خاندان درچه‌ای
سیدمحمدباقر درچه‌ای ابن سیدمرتضی ابن سیداحمد ابن سیدمرتضی ابن میرمحمدهادی ابن سیدمحمد میرلوحی سبزواری است که نسب ایشان با ۲۸ واسطه به امام موسی کاظم(ع) می‌رسد.[۲۷] سید مرتضی درچه‌ای متوفی ۱۲۸۸ق در نجف اشرف (پدر سید محمدباقر درچه‌ای) از عالمان دینی بوده که به تبلیغ و ارشاد مردم اشتغال داشته است. وی ۹ پسر به نامهای سیدجعفر، سیداحمد، سیدعلی، سیدمحمدحسین، سیدمحمدباقر، سیدحسن، سیدتقی، سیدمحمدمهدی و سیدمحمدصادق داشته است که همگی از عالمان و مدرسان علوم دینی بوده و به تبلیغ و ارشاد مردم اشتغال داشته‌اند.[۲۸] در بین برادران، سید محمدباقر درچه‌ای، سید محمدحسین درچه‌ای متوفی ۱۳۳۶ق و سید محمدمهدی درچه‌ای متوفی ۱۳۶۴ق از اساتید مشهور حوزه علمیه اصفهان بوده‌اند.[۲۹] همچنین میر محمد هادی میرلوحی سبزواری صاحب کتاب اصول العقائد و جوامع الفوائد و فرزند سید محمد میرلوحی سبزواری از اجداد درچه‌ای است.[۳۰]
فرزندان
سید محمدباقر درچه‌ای دارای چهار پسر به نامهای: سید ابوالعُلا[۳۱]، سيد ابوالمعالی، سيد ابوالحسن و سيد احمد و چهار دختر به نامهای فاطمه، زهرا، سرور و اشرف بوده‌اند. پسران ایشان همگی از عالمان دینی بودند.[۳۲] همچنین دامادهای سید محمدباقر درچه‌ای به شرح زیر می‌یاشند: سید محمدرضا مرتضوی درچه‌ای، سید عبدالوهاب مرتضوی درچه‌ای، سید نصرالله موسوی درچه‌ای و سید ابوتراب مرتضوی درچه‌ای.[۳۳]
بزرگداشت
در سالروز یکصدمین سال درگذشت سید محمد باقر درچه‌ای مراسمی با سخنرانی محمد قطبی دبیر کنگره بزرگداشت یکصدمین سال درگذشت سید محمد باقر درچه‌ای در ۲۷ آذرماه ۱۳۹۹ش به صورت مجازی و وبینار برگزار گردید.[۳۴] همچنین مراسم بزرگداشت صد و یکمین سالگرد درگذشت سید محمد باقر درچه‌ای در آذرماه ۱۴۰۱ش،[۳۵] صد وسومین سالگرد درگذشت ایشان در مسجد جامع شهر درچه در ۲۲ آذرماه ۱۴۰۲ش[۳۶] و صد چهارمین سالگرد درگذشت وی در مسجد جامع شهر درچه در ۱۰ آبانماه ۱۴۰۳ برگزار گردید.[۳۷]
تک نگاری‌ها
- ستاره‌ای از شرق، شرح احوال و وقايع عصر علامه سيد محمد باقر درچه‌اى
پانویس
- ↑ میرلوحی سبزواری، اصول العقائد و جامع الفوائد، ۱۴۰۱ش، ج۱، ص۶۱
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، قسم۱، ص۲۲۲، ۲۲۵؛ حبیب آبادی، ج۵، ص۱۷۶۶، ۱۷۷۴؛ روضاتی، ص۱۵۷، ۱۵۹-۱۶۰؛ مهدوی، تذکرة القبور، ص۱۸۹-۱۹۰
- ↑ حائری، علی، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۶۳۵.
- ↑ درچه‌ای، سیدتقی، ستاره‌ای از شرق، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۴
- ↑ آیت‌الله سید محمدباقر درچه‌ای، سایت تبیان.
- ↑ https://www.imna.ir/news/748061/
- ↑ جناب اصفهانی، ص۲۴۳-۲۴۴؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، قسم۱، ص۲۲۴؛ همایی، تاریخ اصفهان، ص۴۵۰
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، قسم۱، ص۲۲۴؛ مهدوی، تذکرة القبور، ص۱۹۱؛ روضاتی، ص۱۵۷
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، قسم۱، ص۲۲۴؛ روضاتی، ص۱۵۷، ۱۵۹-۱۶۰
- ↑ جناب اصفهانی، ص۲۴۳، نجفی قوچانی، ص۱۶۳؛ جابری انصاری، ص۳۹۰؛ مهدوی، تذکرة القبور، ص۱۹۱
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، فصلنامه اخلاق شماره۲-۳ زمستان۱۳۸۴ و بهار۱۳۸۵، ج۲،ص۹.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، فصلنامه اخلاق شماره۲-۳ زمستان۱۳۸۴ و بهار۱۳۸۵، ج۲،ص۹.
- ↑ روضاتی، ص۱۵۸،۱۶۰; مهدوی، تذکرة القبور، ص۱۹۱؛ همایی، شعوبیه، ص۹۹-۱۰۰; تقی درچه‌ای، ص۶۵۸-۷۴۵
- ↑ آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعة، قسم۱، ص۲۲۴-۲۲۵; مهدوی، تذکرة القبور، ۱۹۱-۱۹۲؛ انصاری قمی، ص۱۰۱-۱۰۷
- ↑ جناب اصفهانی، ص۲۴۳؛ آقا بزرگ طهرانی، الذریعه، ج۴، ص۳۷۲
- ↑ «آیین رونمایی از کتاب «میزان الفقاهه» برگزار شد»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ موسوی اصفهانی، ج۱، ص۱۳۷؛ بامداد، ج۵، ص ۲۱۸
- ↑ رسول جعفریان، آیت الله سید محمد باقر درچه‌ای مرجعی معتدل در عرصه اندیشه‌های شیعی (معرفی کتاب ستاره‌ای از شرق). به نقل از پرتال جامعه علوم انسانی.
- ↑ رسول جعفریان، آیت الله سید محمد باقر درچه‌ای مرجعی معتدل در عرصه اندیشه‌های شیعی (معرفی کتاب ستاره‌ای از شرق). به نقل از پرتال جامعه علوم انسانی.
- ↑ رسول جعفریان، آیت الله سید محمد باقر درچه‌ای مرجعی معتدل در عرصه اندیشه‌های شیعی (معرفی کتاب ستاره‌ای از شرق). به نقل از پرتال جامعه علوم انسانی.
- ↑ رسول جعفریان، آیت الله سید محمد باقر درچه‌ای مرجعی معتدل در عرصه اندیشه‌های شیعی (معرفی کتاب ستاره‌ای از شرق). به نقل از پرتال جامعه علوم انسانی.
- ↑ جابری انصاری، ص۳۹۸; مهدوی، بیان سبل الهدایة، ج۲، ص۵۰; روضاتی، ص۱۵۷; عقیلی، ص۶۵،۶۷
- ↑ ملکزاده، ج۴، ص۹۲۶-۹۲۷
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، قسم۱، ص۲۲۴; روضاتی، ص۱۵۷; موسوی اصفهانی، ج۱، ص۱۳۷; جبیب آبادی، ج۵، ص۱۷۸۰، پانویس.
- ↑ همایی، شعوبیه، ص۹۹-۱۰۰.
- ↑ تاثیر استاد بر شاگرد (رابطه آیت‌الله بروجردی با آیت‌الله درچه‌ای)،سایت کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران.
- ↑ درچه‌ای، سید محمدباقر، میزان الفقاهه، ۱۳۹۶ش، ج۲۶، ص۴۷
- ↑ درچه‌ای، سیدتقی، ستاره‌ای از شرق، ۱۳۸۳ش، ص۷۷۴-۷۷۸
- ↑ درچه‌ای، سید محمدباقر، میزان الفقاهه، ۱۳۹۶ش، ج۲۶، ص۱۶و۴۸
- ↑ «کتاب اصول العقائد و جوامع الفوائد رونمایی شد»، سایت خبرگزاری رسمی حوزه
- ↑ مهدوی، تذکرة القبور، ص ۱۹۲، که نام وی را ابوالعلی ضبط کرده است
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ج۱، ص ۲۲۵; روضاتی، ص۱۵۹; حبیب آبادی، ج۵، ص۷۸۵-۷۹۰; برای تفاصیل: سيد تقی درچه‌ای، ص۷۸۵-۷۹۰
- ↑ درچه‌ای، سید محمدباقر، میزان الفقاهه، ۱۳۹۶ش، ج۲۶، ص۱۸
- ↑ برگزاری آیین گرامیداشت یکصدمین سال رحلت آیت الله سید محمد باقر درچه ای به شکل وبینار، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ آذرماه ۱۳۹۹ش، بازدید: ۲ اسفندماه ۱۴۰۰.
- ↑ «برگزاری سالگردِ ارتحال علامه سید محمد باقر درچه‌ای»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ بزرگداشت صد و سومین سالگرد ارتحال علامه سید محمدباقر درچه‌ای، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب ۲۳ آبانماه ۱۴۰۲ش، بازدید ۳۰ آبانماه ۱۴۰۲ش.
- ↑ بزرگداشت صدو چهارمین سالگرد ارتحال علامه سید محمد باقر درچه‌ای.، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب:۱۳ آبان ۱۴۰۳ش، بازدید:۲۳ آبان ۱۴۰۳ش.
یادداشت
منابع
- آذرنگ، عبدالحسین، «علی دشتی: روزنامه نگار،سیاستمدار، نویسندهو منتقد ادبی، بخارا، ش۲۹ و۳۰ (فروردین-تیر۱۳۸۲)»
- آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد-قسم ۴-۱، ۱۴۰۴ق.
- انصاری قمی، ناصرالدین، «پژوهشی در آثار و تألیفات شیخ مرتضی انصاری»، آینه پژوهش، سال۵، ش۳، (مهر-آبان ۱۳۷۳).
- بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و۱۳ و ۱۴ هجری، تهران، ۱۳۵۷ش.
- جابری انصاری، تاریخ اصفهان و ری و همه جهان، اصفهان، ۱۳۲۱ش.
- جناب اصفهانی، علی، رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، چاپ رضوان پورعصار، اصفهان۱۳۸۵ش.
- حبیب آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، ج۵، اصفهان، ۱۳۵۵ش.
- درچه‌ای، سيد تقی، ستاره‌ای از شرق، شرح احوال و وقایع عصر علامه سید محمد باقر درچه‌ای، تهران، ۱۳۸۳ش.
- درچه‌اي، سيد محمد باقر، ميزان الفقاهه، انتشارات مركز ذخائر اسلامي، قم، ۱۳۹۷ش.
- رسول جعفریان، آیت الله سید محمد باقر درچه‌ای مرجعی معتدل در عرصه اندیشه‌های شیعی (معرفی کتاب ستاره‌ای از شرق).
- روضاتی، محمدعلی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی، حاوی شرح حال بیش از یکصد نفر رجال قرون اخیره، اصفهان، ۱۳۳۲ش.
- عقیلی احمد، نگرشی بر مشروطیت، اصفهان: مشاهیر عصر مشروطه مدفون در تخت فولاد، اصفهان، ۱۳۸۵ش.
- ملکزاده، مهدی،تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران، ۱۳۶۳ش.
- موسوی اصفهانی، محمد مهدی، احسن الودیعة فی تراجم اشهر مشاهیر مجتهدی الشیعة، او، تتمیم روضات الجنات، بغداد، ۱۳۴۸.
- مهدوی، تذکرة القبور، یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان، ۱۳۴۸ش.
- مهدوی، مصلح الدین، بیان سبل الهدایة فی ذکر اعقاب صاحب الهدایة، یا، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر، قم، ۱۳۶۷ش.
- میرلوحی سبزواری، سید محمدهادی، اصول العقائد و جامع الفوائد، تحقیق و تصحیح:سیدعلی موسوی درچه‌ای، قم، ناشر:دارالنشر، چاپ اول، ۱۴۰۱ش.
- نجفی قوچانی،محمدحسن، سیاحت شرق، یا زندگینامۀ آقا نجفی قوچانی، چاپ رمضانعلی شاکری، تهران، ۱۳۶۲ش.
- همایی، جلال الدین، تاریخ اصفهان، مجلد ابنیه و عمارات، فصل تکایا و مقابر، به کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران، ۱۳۸۱ش.
- همایی، شعوبیه، به اهتمام منوچهر قدسی، اصفهان، ۱۳۶۳ش.
- آقا بزرگ طهرانی، محمد محسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- حائری، علی، روزشمار شمسی، قم، مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۶ش.
- آیت الله سید محمد باقر درچه ای، تبیان، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آذر ۱۳۸۸، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲.
بنقل از پرتال جامعه علوم انسانی.
- «کتاب اصول العقائد و جامع الفوائد رونمایی شد»، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۳ مردادماه ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید:۲۷ تیرماه ۱۴۰۲ش.
- تاثیر استاد بر شاگرد (رابطه آیت الله بروجردی با آیت الله درچه ای)، سایت موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- خبرگزاری برنا، آیین گرامیداشت یکصدمین سال رحلت آیت الله سید محمد باقر درچه ای به شکل وبینار»، تاریخ درج مطلب:۲۵ آذرماه ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ آبانماه ۱۴۰۲ش.
- خبرگزاری صدا و سیما، صد و سومین سالگردِ ارتحال علامه سید محمد باقر درچه‌ای»، تاریخ درج مطلب: ۲۳ آبانماه ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۳ آبانماه ۱۴۰۲ش.
- خبرگزاری صدا و سیما، سالگردِ ارتحال علامه سید محمد باقر درچه‌ای»، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آذرماه ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۳ آبانماه ۱۴۰۲ش.