بقعه امامزاده احمد بن علی
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | پیش از ۵۳۷ق |
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | 
ایران - اصفهان |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | سقاخانه |
| معماری | |
| بازسازی | ۱۱۱۵ق در زمان حسین صفوی• ۱۲۹۰ق در زمان ظل‌السلطان |
بقعه امامزاده احمد بن علی مشهور به امامزاده احمد، مزار احمد بن علی از نوادگان امام باقر(ع) در محله حسن آباد اصفهان. این بقعه در سال ۱۱۱۵ق در زمان سلطان حسین صفوی و ۱۲۹۰ق. در زمان حکومت ظل السلطان بر اصفهان، تعمیر شد. در کنار مزار احمد بن علی، آقا نجفى و هماى شیرازى مدفون شده‌اند.
پیشینه بنا
بر اساس شواهد موجود، قبل از سال ۵۳۷ق، بنایی بر مزار احمد بن علی برپا بوده که در این سال تجدید بنا شده‌اند. لوحی از سنگ سیاه با کتبیه‌ای به خط کوفی حاکی از تجدید این بنا در سال مذکور تا سال ۱۳۰۷ش است.[۱] از بنای متعلق به سده ششم هجری، تنها یک کتیبه موجود است که بر روی آن نوشته «آمین یا رب العالمین فی تاریخ الخامس عشره من ربیع الاول سنه ثلاث وستین وخمسمائه».[۲]
شاردن در سفرهای خود در ایران، از این بنا یاد کرده و آن را ساختمانی مربع‌شکل با پوششی گنبدی وصف کرده و نوشته که عابران مقبره شاه احمد را از دریچه‌ای مشرف به کوچه که میله‌های ستبر دارد زیارت می‌کنند. وی که در سده ۱۱ قمری می‌زیسته، به نقل از مردم اصفهان بنای مقبره را متعلق به ۳۰۰ سال پیش دانسته است. احتمالا این همان بنای سده ششم قمری است، زیرا گزارش یا نشانه‌ای از تجدید بنا تا سده دوازدهم هجری در دست نیست.
وضع کنونی بقعه
این بنا که به نام امامزاده احمد شناخته می‌شود، شمال سردر، صحن، بقعه، سقاخانه و آرامگاه جمعی از علما، عرفا و شعراست[۳] که آقا نجفی اصفهانی، همای شیرازى (درگذشته ۱۲۹۰ق) و فرزندش میرزا ابوالقاسم طرب (درگذشته ۱۳۳۰ق) از مشهورترین آنها هستند.
سردر بنا، مجموعه‌ای مقرنس از آجر و کاشی است، همچنین کتیبه‌هایی به خط بنایی در طاق ایوان و نقوش معقلی و کتیبه‌هایی به خط بنایی با کاشی در بدنه آن. بر کمر ایوان، کتیبه‌ای از جنس کاشی به قلم ثلث به رنگ سفید و طلایی روی زمینه لاجوردی به خط علی نقی امامی و تاریخ ۱۱۱۵ق دیده می‌شود که حاکی از توسعه بنای امامزاده (از عرصه و اعیان) در زمان سلطان حسین صفوی به دست محمد شریف منجم است.[۴] بر لچکی‌های پیشانی بعضی از طاق‌نماها در اطراف صحن، کاشی‌هایی با نقش گره‌سازی و کتیبه‌هایی به خط بنایی نقش بسته است.
گنبد
بالای بقعه چهارگوش، پوششی گنبدی است و در راس آن گنبدی کوچک با ساقه‌ای بلند و دارای ۸ پنجره ساخته شده و با دو ایوان در شمال و شرق، به صحن نسبتا وسیع امامزاده راه یافته است. گنبد از درون با قطاربندی و مقرنس‌کاری مزین شده است.
بدنه داخلی
بدنه داخلی بنا، کتیبه‌ای حاوی سوره دهر و آیات ۱۸۰-۱۸۲ سوره صافات به قلم ثلث و به رنگ طلایی بر زمینه لاجوردی با رقم «ابن محمد محسن علی نقی الامامی» و تاریخ ۲۲ شعبان ۱۱۱۵ گچ‌بری شده است.
دیوارهای بیرونی و درونی
دیواره‌های درونی و بیرونی بقعه، با قطعات کوچک کاشی به رنگ‌های فیروزه‌ای و لاجوردی با اشکال هندسی تزیین شده و فاصله بین کتیبه و ازاره و کتیبه و گنبد با گچ‌بری پوشانده شده است. مزار هم کتیبه‌ای گچ‌بری‌شده با تاریخ ۱۱۱۵ق دارد.
تعمیرات و اضافات در بقعه
در سال ۱۲۹۰ق و در زمان حکومت ظل السلطان بر اصفهان، تعمیراتی در بنا انجام شد، ضریح منبت گره‌سازی با محجرهای فلزی و کتیبه نستعلیق شامل اشعاری حاکی از تعمیر بقعه و ماده تاریخ «ظل سلطان نهاد کعبه بنا» از این دوره است.[۵]
سقاخانه امامزاده، دارای کتیبه‌ای شامل قصیده مشهور محتشم، در سال ۱۳۲۱ق ساخته شده است.[۶] تعمیراتی دیگر همچون مرمت ایوان و کاشی‌کاری گنبد کوچک بقعه، انجام شده است.[۷]
این ساختمان در جنگ تحمیلی ایران و عراق بر اثر بمباران‌های رژیم صدام آسیب دید و پس از آن تعمیر شد.[۸]
پانویس
- ↑ جناب، الاصفهان، یازده، ملحقات؛ جابری، تاریخ اصفهان و ری، ص ۲۵۲؛ قمی، منتهی الامال، ج ۲، ص ۱۲۰.
- ↑ جابری، تاریخ اصفهان و ری، صص ۲۵۲-۲۵۳.
- ↑ مشکوتی، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، ص ۳۲؛ هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، صص۶۶۸-۶۷۹
- ↑ هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ص ۶۷۰.
- ↑ هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ص ۶۷۲.
- ↑ هنرفر،، صص ۶۷۳-۶۷۴.
- ↑ ساختمان و یا تعمیر مساجد و مدارس طلاب علوم دینی، ج ۱، ص ۸۲.
- ↑ گزارش علمیات، ص۳۱؛ ده سال تعمیرات، ۸-۷
منابع
- جابری انصاری، حسن، تاریخ اصفهان و ری، ۱۳۲۱ش.
- جناب، علی، الاصفهان، اصفهان، ۱۳۰۳ش.
- ده سال تعمیرات بناهای تاریخی استان اصفهان، ۵۸-۶۸، سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان، ۱۳۶۸ش.
- ساختمان یا تعمیر مساجد و مدارس طلاب علوم دینیه و بقاع متبرکه اصفهان، نشریه اوقاف اصفهان، ۱۳۴۶ش.
- قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، به کوشش ابراهیم میانجی، تهران، ۱۳۸۰ق.
- گزارش عملیات مرمتی و بازسازی در بناهای آسیب دیده در اثر بمباران شهرستان اصفهان، ۱۳۶۹ش.
- مشکوتی، نصرت الله، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، تهران، ۱۳۴۹ش.
- هنرفر، لطف الله، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، اصفهان، ۱۳۴۴ش.
- Chardin, Jcan, Voyages en Perse et autres lieux de I'Orient, Amesterdam, 1711.
- Godard, Andrè, Imāmzādè Ahmed, Athār- è Irān, Paris, 1937.