یاسر بن عامر عَنَسی صحابی پیامبر (ص) و از نخستین گروندگان به اسلام است. او همسر سمیه و پدر عمار یاسر بود. یاسر به همراه همسرش بر اثر شکنجه‌های مشرکان به شهادت رسیدند و نخستین شهیدان اسلام به شمار می‌روند.
 قبرستان ابوطالب محل دفن یاسر و سمیه اولین شهدای اسلام | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | یاسر بن عامر عنسی |
| نسب/قبیله | مذجح |
| خویشاوندان | سمیه؛ عمار یاسر |
| نحوه شهادت | بر اثر شکنجه مشرکان مکه |
| مشخصات دینی | |
| زمان اسلام آوردن | سال پنجم بعثت |
| دلیل شهرت | اولین شهید اسلام |
زندگی‌نامه
نسب
یاسر از مردم یمن و از طائفه «مذجح» از قبیله «عنس» بود. تراجم‌نگاران، نسب او را تا حدود جد بیستم ذکر کرده‌اند.[۱]
سکونت در مکه
یاسر تا دوران جوانی در یمن زندگی می‌کرد. سه برادر داشت که یکی از آنها مفقود شد. او به همراه دو برادر دیگرش به نام‌های "مالک" و "حارث" برای یافتن برادر گمشده خویش به مکه آمده و به جستجو پرداختند؛ ولی از یافتن او ناامید گشتند. مالک و حارث به یمن باز گشتند؛ اما یاسر در مکه ماند و تصمیم به سکونت در مکه گرفت.[۲] در آن زمان، حکومت قبیله‌ای حکم‌فرما بود و افراد بیگانه و غریب در صورتی امنیت مالی و جانی داشتند که به یکی از قبائل می‌پیوستند و در سایه آن قبیله قادر به ادامه زندگی بودند.[۳]
ازدواج با سمیه
یاسر با ابوحذیفه بزرگ خاندان «قبیله بنی مخزوم» پیمان بست و به آن ملحق شد. او کنیز خود را که نامش سمیه دختر خیاط بود به همسری یاسر درآورد و عمار از او تولد یافت و ابو حذیفه سمیه را آزاد کرد. یاسر و عمار همواره با ابو حذیفه بودند تا او درگذشت.
نخستین ثمره این ازدواج، عمار بود که در مکه چشم به جهان گشود و چون مادرش کنیز ابوحذیفه بود، طبق قانون بردگی، او نیز برده ابوحذیفه شد؛ ولی بعدها ابوحذیفه، عمار را آزاد نمود. از این‌رو عمار را به عنوان مولی ابوحذیفه (غلام آزاد شده ابوحذیفه) یاد می‌کنند. یاسر و سمیه فرزند دیگری به نام «عبدالله» داشتند که همراه پدر و مادرش مسلمان شد.[۴] یاسر پسر دیگری بزرگ‌تر از عمار و عبدالله، به نام حریث داشت که بنی‌دیل در جاهلیت او را کشتند.[۵]
تشرف به اسلام
آل یاسر جزء اولین مسلمانان هستند. نقل شده که خاندان یاسر در خانه ارقم بن ابی ارقم، در سال پنجم بعثت به حضور پیامبر(ص) آمده و مسلمان شدند. آنها سی و چندمین نفر بودند که مسلمان شده و به اسلام گرویدند.[۶]
سید محسن امین می‌گوید: «به احتمال قوی دعوت عمار موجب مسلمان شدن پدر و مادرش شد.»[۷]
مطابق برخی روایات، نخستین افرادی که اسلام خود را آشکار نمودند، هفت نفرند که عمار ششمین و مادرش سمیه هفتمین آنها بود.[۸]
سمیه در زمان بعثت
از آنجا که عمار در سال ۳۷ هجری قمری در جنگ صفین در سن ۹۴ سالگی به شهادت رسید،[۹] می‌بایست، ولادت او ۴۴ سال قبل از بعثت رخ داده باشد. همچنین اگر فرض کنیم که یاسر در بیست سالگی ازدواج کرده باشد، چنین به نظر می‌رسد که او و همسرش در آغاز بعثت حدود ۶۰ سال داشته‌اند. همچنان که "ابن سعد" به سند صحیح از مجاهد می‌گوید: «و کانت عجوزة کبیرة» سمیه در حین شهادت در سن پیری بود.[۱۰]
شکنجه مشرکان
مسلمان شدن، خاندان یاسر بر قبیله بنی مخزوم بسیار گران آمد؛ زیرا آنها بردگان بنی مخزوم بودند. در این میان ابوجهل که برادرزاده ابوحذیفه و از دشمنان سر سخت اسلام بود، خاندان یاسر را به جرم مسلمان شدن با انواع آزارها و شکنجه‌ها مجبور به ترک اسلام می‌کردند.[۱۱]
با وجود تمام رنج‌ها و مشقت‌های روحی و بدنی و نیز ضعف جسمانی ناشی از پیری، یاسر و سمیه با مقاومتی وصف‌ناپذیر، لحظه‌ای از آرمان‌های خود عقب‌نشینی نکردند. مشرکان مکه با ابزارهای مختلف آنها را شکنجه می‌کردند که می‌توان، به آهن گداخته از آتش، تازیانه، غرق کردن در میان آ‌ب‌های آلوده، زره‌های فولادین را بر تن آنها فرو بردن و در مقابل آفتاب سوزان قرار دادن آنها اشاره کرد، به طوری که حلقه‌های زره بر بدن آنها فرو می‌رفت.[۱۲]
نخستین شهید اسلام
با این که یاسر در سن کهولت بود؛ اما تحت شدیدترین شکنجه‌ها مقاومت کرد و در نهایت در اثر همین ضربات به شهادت رسید.[۱۳]
پانویس
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۸م، ج۳، ص۲۴۶.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۸م، ج۳، ص۲۴۶.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۷۲.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۸م، ج۳، ص۲۴۶؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۵۰۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۸م، ج۳، ص۲۴۷.
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۷۰ش، ج۲، ص۸۸۴-۸۸۵.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۷۲.
- ↑ ابن اثیر، أسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۵۹.
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۷۰ش، ج۲، ص۸۸۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۸م، ج۸، ص۲۶۴.
- ↑ مقدسی، البدء و التاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۷۹۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۷۲؛ بلاذری، أنساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۷۲؛ مقدسی، البدء و التاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۷۹۳.
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل، ترجمه محمد حسین روحانی، تهران، اساطیر، ۱۳۷۰ش.
- ابن اثیر، علی بن محمد، أسدالغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر، چاپ اول، ۱۹۶۸م.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف.
- بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الاشراف، تحقیق سهیل ذکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ترجمه محمدرضا شفیعی، تهران، آگه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.