احتلام

اِحتِلام یا مُحتَلِم شدن، خروج منی از انسان در هنگام خواب. احتلام در احکام اسلامی یکی از نشانه‌های بلوغ در مردان شمرده می‌شود. احتلام باعث جنابت است و فرد محتلم باید برای نماز و روزه و برخی دیگر از امور عبادی غسل جنابت کند. احتلامِ فردِ روزه‌دار، روزه را باطل نمی‌کند. احتلام غالبا برای مردان اتفاق می‌افتد.

تعریف

فرهنگ سخن احتلام را به معنی خروج غیرارادی منی دانسته است که اغلب در خواب اتفاق می‌افتد. و در اصطلاح فقیهان به دو معنای خروج منی و خروج منی در خواب به کار رفته است. به شخصی که دچار احتلام شده محتلم گفته می‌شود. در آیات ۵۸ و ۵۹ سوره نور به احتلام اشاره شده است.

احکام فقهی

در احکام فقهی شیعه احتلام در بحث‌های متعددی دخالت دارد.

• احتلام از نظر فقیهان شیعه یکی از نشانه‌های بلوغ در مردان است. فتوای فقیهان شیعه مستند به چند حدیث است که یوسف بحرانی آن‌ها را متکاثر (فراوان) توصیف می‌کند.
• در احکام روزه نیز اگر کسی قبل از اذان صبح محتلم شود باید تا قبل از اذان غسل جنابت کند. ولی اگر روزه‌دار در طول روز بخوابد و محتلم شود روزه‌اش صحیح است.
• احتلام باعث جنابت است و شخص جنب باید برای نماز، روزه، حضور در مسجد، خواندن سوره‌های سجده‌دار و برخی دیگر از امور عبادی غسل کند. کلینی در کتاب حدیثی الکافی بابی با عنوان «باب احتلام الرجل و المرأة» ایجاد کرده و در آن هفت حدیث ذکر کرده است.
• محتلم شدن در حال احرام در حج باعث ابطال احرام نیست. ولی به گفته برخی فقیهان اگر کسی در مسجد الحرام یا مسجد النبی محتلم شود باید برای خروج از مسجد نیز تیمم کند. و در هر صورت شخص محتلم باید غسل جنابت انجام دهد.
• برای محتلم آمیزش جنسی کراهت دارد ولی اگر وضو بگیرد این کراهت برطرف می‌شود.

احتلام زنان

احتلام اختصاصی به مردان ندارد و برای زنان نیز پیش می‌آید. به نوشته فرهنگ فقه برخی از فقیهان معتقد بوده‌اند بر زنی که محتلم شده غسل واجب نیست.نویسندگان این فرهنگ این نظر را به مقنع شیخ صدوق نسبت داده‌اند فقیهان دیگری نیز فتوا داده‌اند که زن نیز اگر محتلم شود و از او منی خارج شود باید غسل کند. صدوق برای این فتوا نیز روایتی نقل کرده است.

احتلام امامان

در کتاب‌های حدیثی شیعه تعدادی حدیث نقل شده است که بر اساس آن احادیث امامان شیعه محتلم نمی شده‌اند. محمدباقر کمره‌ای می‌گوید احتمال دارد منظور از این احادیث این باشد که امامان حکم جنابت نداشته‌اند نه این که واقعا محتلم نشوند. او برای این مدعا به حدیثی تکیه می‌کند که در آن گفته شده امامان جنب نمی‌شوند و تعبیر محتلم نمی‌شوند به کار نرفته است.

دعا برای جلوگیری از احتلام

در کتب حدیثی شیعه، از امام صادق (ع) برای کسانی که نگران محتلم شدن هستند دعایی نقل شده است. بر اساس این حدیث توصیه شده است که شخص قبل از خواب این دعا را بخواند اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الِاحْتِلَامِ وَ مِنْ سُوءِ الْأَحْلَامِ وَ مِنْ أَنْ يَتَلَاعَبَ بِيَ الشَّيْطَانُ فِي الْيَقَظَةِ وَ الْمَنَامِ. خدایا من از احتلام و خواب‌های بد به تو پناه می‌برم و نیز از این که شیطان در بیداری یا خواب مرا بازیچه سازد.

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن.
• بحرانی، یوسف بن احمد، الحدايق الناظرة فی احکام العترة الطاهرة، دفتر نشر اسلامی، قم. ۱۴۰۵ق.
• صدوق، محمد بن علی، المقنع، موسسه امام هادی، قم، ۱۴۱۵ق.
• صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، دفتر نشر اسلامی، قم. (بر اساس نرم افزار جامع الاحادیث نور نسخه ۳/۵).
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، زیر نظر سید محمود هاشمی شاهردوی، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۹۰.
• کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران (بر اساس نرم افزار جامع الاحادیث نور نسخه ۳/۵).
• کمره‌ای، محمدباقر، در الاصول الکافی، ترجمه: محمدباقر کمره‌‌ای، انتشارات اسوه، قم. ۱۳۷۵ش.