Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۲۳۷
ویرایش
تمسخر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(− رده:مقالههای جدید (هاتکت)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{اخلاق-عمودی}} | {{اخلاق-عمودی}} | ||
'''تمسخر''' از رذائل اخلاقی و [[گناهان کبیره]] به‌معنای | '''تمسخر''' از رذائل اخلاقی و [[گناهان کبیره]] به‌معنای بیان کردن گفتار یا کردار یا وصف یا خلقت کسی، به صورت خنده‌آور است. تمسخر می‌تواند به صورت گفتاری یا عملی (اشاره)، به صراحت یا به کنایه باشد. در [[قرآن]] و [[حدیث|احادیث]] از تمسخر نهی شده و مایۀ نابودی [[ایمان]] معرفی شده است. | ||
استهزا دین، شرع و خداوند را [[کفر]] و در حکم [[ارتداد]] دانسته‌اند. مسخره کردن دیگران [[حرام]] است، امّا اگر کسی که در معرض تمسخر قرار گرفته اما از بابت آن خوشحال بوده و ناراحت نشود، مسخره کردن او شوخی به حساب آمده و حرام نیست. | استهزا دین، شرع و خداوند را [[کفر]] و در حکم [[ارتداد]] دانسته‌اند. مسخره کردن دیگران [[حرام]] است، امّا اگر کسی که در معرض تمسخر قرار گرفته اما از بابت آن خوشحال بوده و ناراحت نشود، مسخره کردن او شوخی به حساب آمده و حرام نیست. | ||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
تمسخر از رذائل اخلاقی به‌معنای بیان کردن گفتار یا کردار یا وصف یا خلقت کسی، به صورت خنده‌آور است.<ref>خرمشاهی، دانشنامۀ قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۱۹۶.</ref> خداوند در آیه ۱۱ سوره حجرات، انسان‌ها را از تمسخر یکدیگر نهی کرده است.<ref>سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref> آیات متعددی در قرآن به تمسخر با واژگانی همچون: «همز»؛<ref>سوره همزه، آیه۱.</ref> «لمز»<ref>سوره توبه، آیه ۵۸، ۷۹.</ref>؛ «غمز»؛<ref> سوره مطفّفین، آیه ۳۰.</ref> «تنابز»؛<ref>سوره حجرات، آیه۱۱.</ref> | تمسخر از رذائل اخلاقی به‌معنای بیان کردن گفتار یا کردار یا وصف یا خلقت کسی، به صورت خنده‌آور است.<ref>خرمشاهی، دانشنامۀ قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۱۹۶.</ref> خداوند در آیه ۱۱ سوره حجرات، انسان‌ها را از تمسخر یکدیگر نهی کرده است.<ref>سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref> آیات متعددی در قرآن به تمسخر با واژگانی همچون: «همز»؛<ref>سوره همزه، آیه۱.</ref> «لمز»<ref>سوره توبه، آیه ۵۸، ۷۹.</ref>؛ «غمز»؛<ref> سوره مطفّفین، آیه ۳۰.</ref> «تنابز»؛<ref>سوره حجرات، آیه۱۱.</ref> «ضِحْک»،<ref>سوره مؤمنون، آیه ۱۱۰.</ref> با اهداف کوچک شمردن، تحقیرکردن، توجه‌دادن به عیوب دیگران، بکار رفته است. | ||
== جایگاه و اهمیت== | == جایگاه و اهمیت== | ||
تمسخر دیگران یکی از رذایل اخلاقی<ref>نراقی، جامع السعادة، [بی‌تا]، ج۲، ص۲۹۷.</ref> و از زشت‌ترین گناهان برشمرده شده است<ref>نراقی، | تمسخر دیگران یکی از رذایل اخلاقی<ref>نراقی، جامع السعادة، [بی‌تا]، ج۲، ص۲۹۷.</ref> و از زشت‌ترین گناهان برشمرده شده است<ref>نراقی، معراج السعادة، ص۵۵۶.</ref> به گفته [[ملا احمد نراقی|ملااحمد نراقی]] مسخره کننده از ایمان، انسانیت و عقل بی‌بهره و در قیامت گرفتار انواع عذاب خواهد شد<ref>نراقی، معراج السعاده، [بی‌تا]، ص۵۵۵. </ref>در آیات و روایات متعدد به مذمت تمسخر اشاره شده<ref>کاشف الغطاء، أنوار الفقاهة، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۳۳.</ref> و چنین خصلتی زشتی صفت مجرمین،<ref>سوره مطففین، آیه ۲۹.</ref> صفت [[منافق|منافقین]]،<ref>سوره بقره، آیات ۱۴ ۱۵.</ref> ظالم‌ترین افراد<ref>سوره کهف، آیات ۵۶ ۵۷.</ref> و افراد بی‌خرد<ref>سوره مائده، آیه۵۸.</ref> معرفی شده است. همچنین در کتاب‌های حدیثی و اخلاقی، باب‌های جداگانه‌ای به تمسخر اختصاص داده شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۵۰۳۵۶؛ محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، ۱۳۸۹ش، ج۵، ص۲۴۸ ۲۴۹. </ref> برای نمونه در کتاب [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]] در باب الغمز و اللمز و السخریة و الاستهزاء، آیات و احادیثی در مذمت تمسخر نقل شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۵، ص۲۹۲.</ref> براساس آیات قرآن مسخره‌کنندگان، مورد استهزا خداوند قرار می‌گیرند.<ref>سورۀ بقره، آیۀ ۱۵؛ سورۀ توبه، آیۀ ۷۹. </ref>در روایتی از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در مورد آیاتی که استهزا را به خداوند نسبت می‌دهند، سؤال شد که حضرت در پاسخ، مراد از آیات را کیفر و عذاب مسخره‌کنندگان برشمرده‌اند.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، [بی‌تا]، ج۱، ص۱۲۴؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۵. </ref>تمسخر در کتاب‌های اخلاقی نیز به‌عنوان یکی از رذایل اخلاقی مورد بحث قرار گرفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعاده، ج۲، ص۲۹۷-۳۰۰.</ref> | ||
ابو حامد محمدغزالی(۴۵۰ق | ابو حامد محمدغزالی(۴۵۰ق ۵۰۵ق) میان استهزا و مزاح فرق گذاشته، به این صورت که اگر مخاطب، خود به بیان عیب و نقص خود، راضی باشد، چنین رفتاری مزاح است و در غیر این‌صورت، استهزا است.<ref>غزالی، احیاء العلوم، ج۹، ص۳۱.</ref> | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = :{{سخ}} {{حدیث| | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = :{{سخ}} {{حدیث|یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَیٰ أَنْ یکونُوا خَیرًا مِنْهُمْ|ترجمه=ای اهل ایمان، هرگز نباید قومی قوم دیگر را مسخره و استهزا کنند، شاید مسخره‌شده‌ها از مسخره‌کنندگان بهتر باشند.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[سوره حجرات]]، آیه ۱۱.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
به گفته صاحب [[العروة الوثقی (کتاب)|عروة الوثقی]] جواب [[سلام]] کسی که از روی استهزا سلام می‌کند، [[واجب]] نیست<ref>طباطبایی یزدی، عروة الوثقی، | به گفته صاحب [[العروة الوثقی (کتاب)|عروة الوثقی]] جواب [[سلام]] کسی که از روی استهزا سلام می‌کند، [[واجب]] نیست<ref>طباطبایی یزدی، عروة الوثقی، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۳۰۱.</ref> استهزا به دین،<ref>نجفی جواهری، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۰۰.</ref> شرع و خداوند، کفر و در حکم ارتداد است ولی چون غالب افراد از روی جهالت این کار را می‌کنند، باید تأدیب شوند<ref>شیخ عباس قمی، الغایة القصوی، ج۲، ص۳۰۵.</ref> کسب درآمد نیز از راه تمسخر دیگران، از کسب‌های حرام دانسته شده و در برخی کتب فقهی، از آن سخن به میان آمده است.<ref>کاشف الغطاء، أنوار الفقاهة، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۳۳.</ref> | ||
== آیا تمسخر از گناه کبیره است؟== | == آیا تمسخر از گناه کبیره است؟== | ||
برخی مسخره‌کردن و خندیدن به دیگران را [[حرام]] و از [[گناهان کبیره]] دانسته‌اند.<ref>غزالی، | برخی مسخره‌کردن و خندیدن به دیگران را [[حرام]] و از [[گناهان کبیره]] دانسته‌اند.<ref>غزالی، إحیاء علوم الدین، ج۹، ص۳۰.</ref> بیان کردن گفتار یا کردار یا وصف یا خلقت کسی، به‌طوری که سبب خندۀ دیگران شود، به گفتار باشد یا به عمل، به ایماء یا اشاره باشد یا به کنایه در گناه کبیره بودنش شکی نیست<ref>دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۹۲.</ref> این کار هرگاه موجب آزار دیگران شود، حرام است<ref> فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۲۳۶.</ref> | ||
== انگیزه‌ها== | == انگیزه‌ها== | ||
برای مسخره کردن علل و انگیزه‌های مختلفی ذکر کردند از جمله: | برای مسخره کردن علل و انگیزه‌های مختلفی ذکر کردند از جمله: | ||
{{ستون| | {{ستون|۳}} | ||
#جهل و نادانی | #جهل و نادانی | ||
#[[تکبر]]<ref>واحد | #[[تکبر]]<ref>واحد تحقیقات موسسه فرهنگی هنری جام طهور، دائرة المعارف طهور: ادب و اخلاق، ۱۳۹۵ش، ص۴۰-۴۳.</ref> | ||
# انتقامجویی | # انتقامجویی | ||
# مجلس‌آرایی | # مجلس‌آرایی | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
# [[غیبت]] کردن | # [[غیبت]] کردن | ||
# ضعف [[ایمان]] | # ضعف [[ایمان]] | ||
#[[عیب‌جویی]]<ref>سلمانی | #[[عیب‌جویی]]<ref>سلمانی کیاسری، اخلاق عملی، ۱۳۸۵ش، ص۱۱۰-۱۱۱.</ref> | ||
# دشمنی | # دشمنی | ||
#تحقیر دیگران<ref>نراقی، جامع السعادات، | #تحقیر دیگران<ref>نراقی، جامع السعادات، ج۲، ص۲۹۷.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==آثار و پیامدها== | ==آثار و پیامدها== | ||
برخی از پیامدهایی که در قرآن و روایات برای تمسخرکنندگان بیان شده، عبارتند از: | برخی از پیامدهایی که در قرآن و روایات برای تمسخرکنندگان بیان شده، عبارتند از: | ||
*از دنیا نمی‌رود تا اینکه به همان چیزی که دیگران را تحقیر و تمسخر کردن، دچار شوند<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، | *از دنیا نمی‌رود تا اینکه به همان چیزی که دیگران را تحقیر و تمسخر کردن، دچار شوند<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۵۰-۳۵۶.</ref> | ||
*افسوس خداوند از مسخره کنندگان که قابل هدایت نیستند<ref>سوره یس، آیه۳۰.</ref> | *افسوس خداوند از مسخره کنندگان که قابل هدایت نیستند<ref>سوره یس، آیه۳۰.</ref> | ||
*عاقبت به شرّی استهزاء کننده<ref>سوره روم، آیه۱۰.</ref> | *عاقبت به شرّی استهزاء کننده<ref>سوره روم، آیه۱۰.</ref> | ||
*مقابله به مثل از جانب خداوند<ref>سوره هود، آیه ۳۸.</ref> | *مقابله به مثل از جانب خداوند<ref>سوره هود، آیه ۳۸.</ref> | ||
*از بین رفتن و بی‌ثمر شدن تمام تلاش و کوشش‌هایشان در دنیا<ref>سوره کهف، | *از بین رفتن و بی‌ثمر شدن تمام تلاش و کوشش‌هایشان در دنیا<ref>سوره کهف، آیه۱۰۴۱۰۶.</ref> | ||
*فراموش شدن ذکر و یاد خدا با مشغول شدن به تمسخر [[ایمان|مؤمنین]] و خندیدن به آنان.<ref>سوره مؤمنون، آیه۱۱۰؛ شیخ صدوق، إعتقادات | *فراموش شدن ذکر و یاد خدا با مشغول شدن به تمسخر [[ایمان|مؤمنین]] و خندیدن به آنان.<ref>سوره مؤمنون، آیه۱۱۰؛ شیخ صدوق، إعتقادات الإمامیة، ۱۴۱۴ق، ص۲۶.</ref> | ||
* [[جهنم|آتش دوزخ]] جایگاهشان خواهد بود.<ref>سوره کهف، آیه ۱۰۶.</ref> | * [[جهنم|آتش دوزخ]] جایگاهشان خواهد بود.<ref>سوره کهف، آیه ۱۰۶.</ref> | ||
*در روایتی از پیامبر(ص) نقل شده است که دَرِ بهشت، | *در روایتی از پیامبر(ص) نقل شده است که دَرِ بهشت، به‌روی مسخره‌کنندگان باز می‌گردد و به او گفته می‌شود: «بیا». او با سختی به در [[بهشت]] می‌رسد و چون نزدیک می‌شود، در به رویش بسته می‌شود. سپس درِ دیگری به رویش باز می‌شود. این کار مرتّباً تکرار می‌شود.<ref>هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۶۵۰، ح۸۳۲۸.</ref> | ||
==راهکارهای درمان == | ==راهکارهای درمان == | ||
ملااحمد نراقی معتقد است که برای درمان صفت تمسخر باید مراحلی را انجام داد؛ از جمله: | ملااحمد نراقی معتقد است که برای درمان صفت تمسخر باید مراحلی را انجام داد؛ از جمله: | ||
* توجه به آیات و روایاتی که در مذمت تمسخر وارد شده است<ref>نراقی، جامع السعادات، | * توجه به آیات و روایاتی که در مذمت تمسخر وارد شده است<ref>نراقی، جامع السعادات، ج۲، ص۲۹۸ ۲۹۹.</ref> | ||
* توجه به آثار اخروی تمسخر مانند: عذاب در [[آخرت]] و ذلت و خواری او در [[قیامت]]<ref>نراقی، جامع السعادات، | * توجه به آثار اخروی تمسخر مانند: عذاب در [[آخرت]] و ذلت و خواری او در [[قیامت]]<ref>نراقی، جامع السعادات، ج۲، ص۳۰۰.</ref> | ||
* اگر استهزا ناشی از عدوات و تکبر باشد باید آنها را از خود برطرف کند تا خصلت مسخره کردن او از بین برود<ref>نراقی، جامع السعادات، | * اگر استهزا ناشی از عدوات و تکبر باشد باید آنها را از خود برطرف کند تا خصلت مسخره کردن او از بین برود<ref>نراقی، جامع السعادات، ج۲، ص۲۹۸.</ref> | ||
*اگر هدف از انجام استهزا؛ به دست آوردن مال دنیاست، بداند که روزی‌رسان خدای متعال است و اگر دست از این عمل بردارد و تقوای الهی پیشه کند، رزق و روزی‌اش چند برابر می‌شود.<ref>نراقی، جامع السعادات، | *اگر هدف از انجام استهزا؛ به دست آوردن مال دنیاست، بداند که روزی‌رسان خدای متعال است و اگر دست از این عمل بردارد و تقوای الهی پیشه کند، رزق و روزی‌اش چند برابر می‌شود.<ref>نراقی، جامع السعادات، ج۲، ص۲۹۸.</ref> | ||
*ترک همنشینی با مسخره‌کنندگان<ref>سوره انعام، آیه ۶۸.</ref> | *ترک همنشینی با مسخره‌کنندگان<ref>سوره انعام، آیه ۶۸.</ref> | ||
==موارد جواز== | ==موارد جواز== | ||
مسخره کردن ابتدا زشت و [[حرام]] است، اما اگر جنبه مجازات و مقابله به مثل و فایده‌ای عقلانی از قبیل «پیشبرد هدف و اتمام حجت» بر آن باشد، زشت و قبیح نیست<ref>دائرة المعارف طهور: اعلام، ۱۳۹۵ش، ص۴۰۴۳.</ref>امّا کسی که خود را در معرض تمسخر قرار دهد و از آن خوشحال شود، مسخره کردن او شوخی به حساب می‌آید و حرام نیست<ref> غزالی، کیمیای سعادت، ۱۳۳۳ش، ص۴۸۳؛ فیض کاشانی، المحجة | مسخره کردن ابتدا زشت و [[حرام]] است، اما اگر جنبه مجازات و مقابله به مثل و فایده‌ای عقلانی از قبیل «پیشبرد هدف و اتمام حجت» بر آن باشد، زشت و قبیح نیست<ref>دائرة المعارف طهور: اعلام، ۱۳۹۵ش، ص۴۰۴۳.</ref> امّا کسی که خود را در معرض تمسخر قرار دهد و از آن خوشحال شود، مسخره کردن او شوخی به حساب می‌آید و حرام نیست.<ref>غزالی، کیمیای سعادت، ۱۳۳۳ش، ص۴۸۳؛ فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۲۳۷.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*قرآن‌کریم | *قرآن‌کریم | ||
*ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، تحقیق: لاجوردی، مهدی، | *ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، تحقیق: لاجوردی، مهدی، عیون أخبار الرضا(ع)، تهران: جهان، [بی‌تا]. | ||
*دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم: | *دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۸ش. | ||
*خرمشاهی، بهاءالدینی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران: دوستان | *خرمشاهی، بهاءالدینی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران: دوستان ناهید، ۱۳۷۷ش. | ||
*سلمانی | *سلمانی کیاسری، محمد، اخلاق عملی، قم: مسجد مقدس جمکران، ۱۳۸۵ش. | ||
*شیخ صدوق، محمدبن‌علی، إعتقادات | *شیخ صدوق، محمدبن‌علی، إعتقادات الإمامیة، چاپ دوم، قم: کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۴ق. | ||
*شیخ عباس قمی، | *شیخ عباس قمی، الغایة القصوی، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، [بی‌تا]. | ||
*طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم‌بن‌عبدالعظیم، العروة الوثقی، بیروت: | *طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم‌بن‌عبدالعظیم، العروة الوثقی، بیروت: الأمیرة، ۱۳۹۷ ۱۳۹۸ق. | ||
*طبرسی، احمدبن‌علی، الاحتجاج، تحقیق: موسوی خرسان، محمدباقر، مشهد: المرتضی، ۱۴۰۳ق. | *طبرسی، احمدبن‌علی، الاحتجاج، تحقیق: موسوی خرسان، محمدباقر، مشهد: المرتضی، ۱۴۰۳ق. | ||
*غزالی، محمد، إحیاء علوم الدین، محقق: عبدالرحیم‌بن‌حسین حافظ عراقی، لبنان: دارالکتاب العربی، [بی‌تا]. | *غزالی، محمد، إحیاء علوم الدین، محقق: عبدالرحیم‌بن‌حسین حافظ عراقی، لبنان: دارالکتاب العربی، [بی‌تا]. | ||
*غزالی، محمدبن‌محمد، کیمیای سعادت، مصحح: احمد آرام، [بی‌جا]: [بینا]، ۱۳۳۱ش. | *غزالی، محمدبن‌محمد، کیمیای سعادت، مصحح: احمد آرام، [بی‌جا]: [بینا]، ۱۳۳۱ش. | ||
* | *فیض کاشانی، محمدبن‌شاه مرتضی، المحجة البیضاء، چاپ چهارم، قم: موسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۷ق. | ||
*کاشف‌الغطاء، حسن، أنوار الفقاهة، نجف: مؤسسة کاشف الغطاء العامة، ۱۴۲۲ق. | *کاشف‌الغطاء، حسن، أنوار الفقاهة، نجف: مؤسسة کاشف الغطاء العامة، ۱۴۲۲ق. | ||
*کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، محقق: غفاری | *کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، محقق: غفاری علی‌اکبر و آخوندی، محمد، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق، | ||
*محمدی ری‌شهری، محمد؛ شیخی، حمیدرضا، میزان الحکمة، قم: مؤسسه علمی فرهنگی | *محمدی ری‌شهری، محمد؛ شیخی، حمیدرضا، میزان الحکمة، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۹ش. | ||
*مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، [بی‌جا]: مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق. | *مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، [بی‌جا]: مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق. | ||
*نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، چاپ چهارم، بیروت: اعلمی، [بی‌تا]. | *نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، چاپ چهارم، بیروت: اعلمی، [بی‌تا]. | ||
*نراقی، ملااحمد، معراج السعادة، قم: هجرت، ۱۳۸۱ش. | *نراقی، ملااحمد، معراج السعادة، قم: هجرت، ۱۳۸۱ش. | ||
*نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام | *نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق: قوچانی، محمود، چاپ هفتم، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش. | ||
*واحد | *واحد تحقیقات موسسه فرهنگی هنری جام طهور، دائرة المعارف طهور: اعلام، [بی‌جا]: موسسه فرهنگی هنری جام طهور، ۱۳۹۵ش. | ||
*هندی، متقی، کنزالعمال، محقق: | *هندی، متقی، کنزالعمال، محقق: بکری حیانی صفوة السقا، چاپ پنجم، بیروت: مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۱ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||