تفسیر القرآن الکریم (خمینی)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید مصطفی خمینی |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۴ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |
| تاریخ نشر | ۱۳۷۶ش |
تفسیرُ القرآنِ الکَریم، از تفسیرهای شیعیِ قرآن در قرن ۱۴ شمسی بوده که مشتمل بر تفسیر سوره حمد و ۴۵ آیۀ ابتدایی سوره بقره است. این تفسیر توسط سید مصطفی خمینی، به زبان عربی و با روش اجتهادی نوشته شده است. شیوۀ نگارش این تفسیر، ترتیبی بوده و گفته شده از لحاظ محتوایی، جزو تفسیرهای «عرفانی-فلسفی-کلامی» است. این تفسیر نخستین بار در سال ۱۳۶۲ش توسط وزارت ارشاد اسلامی، در چهار جلد منتشر شد.
معرفی
«تفسیر القرآن الکریم» از تفاسیر قرن ۱۴ شمسی است که توسط سید مصطفی خمینی، به زبان عربی نوشته شده است.[۱] گفته شده این تفسیر به‌قصدِ تمام قرآن نوشته شده است؛ اما به‌دلیل درگذشت مؤلف، ناقص مانده و تنها سوره حمد و ۴۵ آیۀ ابتداییِ سوره بقره تفسیر شده است.[۲] برخی گفته‌اند «تفسیر القرآن الکریم» از لحاظ محتوایی، جزو تفسیرهای «عرفانی-فلسفی-کلامی» است.[۳] به تصریح نویسنده، نگارش این تفسیر در جمادی‌الاول سال ۱۳۹۷ق در نجف به اتمام رسیده است.[۴] این تفسیر، نخستین‌بار در سال ۱۳۶۲ش توسط وزارت ارشاد اسلامی در چهار جلد چاپ شد.[۵] پس از آن، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی چاپ و انتشار آن را برعهده گرفت و در سال ۱۳۷۶ش این کتاب را منتشر کرد.[۶]
| تفسیرهای مهم | |
|---|---|
| شیعی | تفسیر ابو الجارود • تفسیر قمی • کتاب التفسیر (عیاشی) • تفسیر التبیان • تفسیر مجمع البیان • تفسیر الصافی • تفسیر المیزان |
| سنی | تفسیر جامع البيان (طبری) • المحرر الوجیز (ابن عطیه) • تفسیر الجامع لأحكام القرآن (قرطبی) • تفسير القرآن العظيم (ابن كثير) • تفسیر جلالین (سیوطی) |
| گرایش‌های تفسیری | |
| تفسیر تطبیقی • تفسیر علمی • تفسیر عصری • تفسیر تاریخی • تفسیر فلسفی • تفسیر کلامی • تفسیر عرفانی • تفسیر ادبی • تفسیر فقهی | |
| روش‌های تفسیری | |
| تفسیر قرآن به قرآن • تفسیر روایی • تفسیر عقلی • تفسیر اجتهادی | |
| شیوه‌های نگارش تفسیر | |
| تفسیر ترتیبی • تفسیر موضوعی | |
| اصطلاحات علم تفسیر | |
| اسباب نزول • ناسخ و منسوخ • محکم و متشابه • اعجاز قرآن • جری و انطباق • مکی و مدنی | |
مؤلف
سید مصطفی خمینی (۱۳۰۹-۱۳۵۶ش) فقیه شیعه و فرزند ارشد امام خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران است. از سید مصطفی خمینی تألیفات بسیاری در زمینۀ علوم اسلامی همچون فقه، اصول، تفسیر، فلسفه به جا مانده است. «تحریرات فی الاصول» و «تعلیقات علی الحکمة المتعالیة» از آثار اوست.[۷]
روش تفسیری و شیوۀ نگارش
روش و رویکردِ تفسیری سید مصطفی خمینی را اجتهادی دانسته‌اند؛[۸] زیرا وی در تفسیر هر آیه، احادیث اهل‌بیت(ع) را مطرح کرده و از لحاظ سندی و دلالی، مورد بررسی قرار داده است.[۹] افزون‌بر این، از عقل نیز به‌عنوان منبعی مستقل برای تفسیر آیات استفاده کرده و با تحلیل و استدلال‌های منطقی، سعی در کشف معنای آیات داشته است.[۱۰]
شیوۀ نگارش «تفسیر القرآن الکریم»، با توجه به فهرست کتاب، به‌صورت تفسیر ترتیبی است.[۱۱] مؤلف در ارائه تفسیر آیات، با تفصیل و توضیح کامل، به تفسیر هر آیه پرداخته است.[۱۲] وی مباحث تفسیری خود را در دو بخش کلی مطرح کرده است. در بخش اول اطلاعاتی درباره کلیات سوره، همچون مکی یا مدنی بودن، تعداد آیات و فضیلت سوره بیان کرده است. در بخش دوم، به توضیح آیه پرداخته و هر آیه را از جنبه‌های گوناگون مانند رسم‌الخط، لغت، صرف، نحو، قرائت، حکمت و فلسفه، معانی و بلاغت، علم اسماء و عرفان و اخلاق و موعظه، مورد بررسی قرار داده است.[۱۳] در پایان تفسیرِ هر آیه، مبحثی با عنوان «التفسیر التأویل علی اختلاف المسالک و المشارب» مطرح کرده و سپس به جمع‌بندی مباحث گذشته و آرای تفسیری گوناگون پرداخته و پس از تبیین کامل مفهومِ آیه، دیدگاه خودش را بیان کرده است.[۱۴]
پانویس
- ↑ علوی مهر، آشنایی با تفاسیر و مفسران، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۷.
- ↑ علوی مهر، آشنایی با تفاسیر و مفسران، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۷؛ ایازی، شناخت‌نامه تفاسیر، ۱۳۶۲ش، ص۱۱۳.
- ↑ خرمشاهی، «جایگاه تفسیر آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، ص۱۶۴؛ جلالی، «سیری در تفسیر القرآن الکریم و دیدگاه‌های فلسفی و عرفانی علامه شهید، حاج آقا مصطفی خمینی در تفسیر سوره حمد»، ص۱۹۴.
- ↑ خمینی، تفسیر القرآن الکریم،۱۳۷۶ش، ج۵، ص۵۷۸.
- ↑ علوی مهر، آشنایی با تفاسیر و مفسران، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۶؛ شکوری، «مروری بر زندگی و روش تفسیری آیت‌الله شهید سید مصطفی خمینی»، ص۶۵.
- ↑ خرمشاهی، «جایگاه تفسیر آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، ص۱۶۵
- ↑ برای آگاهی بیشتر از دیگر آثار مصطفی خمینی نگاه کنید به: میری، «نگاهی به حیات علمی و آثار قلمی شهید آیت الله سید مصطفی خمینی (ره)» ص۳۶۳- ۳۷۳.
- ↑ ابراهیمی و همکاران، «روش‌شناسی تفسیر القرآن الکریم مصطفی خمینی»، ص۷۰.
- ↑ ایازی، شناخت‌نامه تفاسیر، ۱۳۶۲ش، ص۱۱۴.
- ↑ ابراهیمی و همکاران، «روش‌شناسی تفسیر القرآن الکریم مصطفی خمینی»، ص۷۱.
- ↑ نگاه کنید به: خمینی، تفسیر القرآن الکریم (فهرس المحتویات)، ۱۳۷۶ش، ص۴۶۷.
- ↑ شکوری، «مروری بر زندگی و روش تفسیری آیت‌الله شهید سید مصطفی خمینی»، ص۶۶.
- ↑ علوی مهر، آشنایی با تفاسیر و مفسران، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۷.
- ↑ شکوری، «مروری بر زندگی و روش تفسیری آیت‌الله شهید سید مصطفی خمینی»، ص۶۶.
منابع
- ابراهیمی، موسی، نبوی، سید مجید، جمالی گندمانی، احمد، «روش شناسی تفسیر القرآن الکریم مصطفی خمینی»، نشریه احسن الحدیث، ، شماره۷، بهار و تابستان۱۳۹۸ش.
- ایازی، سید محمدعلی، شناخت‌نامه تفاسیر، رشت، کتاب مبین، ۱۳۷۸ش.
- جلالی، غلامرضا، «سیری در تفسیر القرآن الکریم و دیدگاه‌های فلسفی و عرفانی علامه شهید، حاج آقا مصطفی خمینی در تفسیر سوره حمد»، نشریه حوزه، شماره ۸۱ و۸۲، ۱۳۷۶ش.
- خرمشاهی، بهاءالدین، «جایگاه تفسیر آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، نشریه بینات، پاییز ۱۳۷۶ش، شماره۱۵، ص۱۶۳-۱۶۷.
- خمینی، سید مصطفی، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۷۶ش.
- شکوری، ابوالفضل، «مروری بر زندگی و روش تفسیری آیت‌الله شهید مصطفی خمینی(ره)»، نشریه بینات، ، شماره۱۵، پاییز ۱۳۷۶ش.
- علوی مهر، حسین، آشنایی با تفاسیر مفسران، قم، نشر مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۴ش.
- میری، عباس، «نگاهی به حیات علمی و آثار قلمی شهید آیت الله سید مصطفی خمینی (ره)»، در مجموعه مقالات کنگرۀ شهید آیت الله مصطفی خمینی (ره): سی مهر و اول آن ماه ۱۳۷۶ ش، تهران: شاهد، ۱۳۷۷ش.