محمدتقی مصباح یزدی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۱۳ شمسی |
| محل زندگی | قم |
| تاریخ وفات | ۱۲ دی سال ۱۳۹۹ش |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | آیت‌الله بروجردی • امام خمینی • علامه طباطبایی • آیت‌الله اراکی • آیت‌الله بهجت |
| محل تحصیل | یزد • قم |
| تألیفات | آموزش فلسفه • اخلاق در قرآن • انسان‌شناسی در قرآن • آذرخشی دیگر از آسمان کربلا • نظریه سیاسی اسلام |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | نمایندگی دوره دوم، سوم و چهارم مجلس خبرگان رهبری |
محمدتقی مصباح یزدی (۱۳۱۳-۱۳۹۹ش) فقیه، فیلسوف، مفسر قرآن و از اندیشمندان و اساتید حوزه علمیه قم بود. ریاست مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شورای عالی انقلاب فرهنگی و ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهلبیت از سوابق او است.
مصباح یزدی مخالف قرائت‌های مختلف از دین بود و به مرجعیتِ روحانیت در تفسیر دین اعتقاد داشت. او از مهم‌ترین نظریه‌پردازان و مدافعان نظریه ولایت مطلقه فقیه در ایران بود.
مصباح یزدی، آثار متعددی درباره علوم اسلامی از جمله تفسیر، فلسفه، اخلاق و معارف اسلامی دارد. «آموزش فلسفه» و «آموزش عقاید» متن درسی مراکز حوزوی و دانشگاهی است و به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. «معارف قرآن»، «اخلاق در قرآن»، «نظریه سیاسی اسلام» و «نظریه حقوقی اسلام» از جمله آثار اوست.
محمدتقی مصباح یزدی، در ۱۲ دی سال ۱۳۹۹ش، بر اثر بیماری در تهران درگذشت و در ۱۵ دی پس از تشییع در قم، در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.
زندگی‌نامه و تحصیلات
محمدتقی مصباح یزدی در بهمن سال ۱۳۱۳ش در شهر یزد متولد شد. او پس از تحصیلات دوره ابتدایی در سال تحصیلی ۲۶ـ۱۳۲۵ش، وارد مدرسه علمیه شفیعیه یزد شد و دروس مقدمات حوزوی را در یزد خواند.[۱] او در کنار دروس رسمی حوزه، برخی از علوم دیگر مانند فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و زبان فرانسه را نزد روحانی‌ای به نام «محقّقی رشتی» آموزش دید.[۲]
مصباح یزدی در سال ۱۳۳۰ش به همراه خانواده برای ادامه تحصیل به نجف مهاجرت کرد؛ اما بعد از شش ماه سکونت، به سبب وضع نابسامان مالی خانواده‌اش، به یزد بازگشت.[۳] پس از آن به قم مهاجرت کرد و در دروس مکاسب، کفایه و شرح منظومه شرکت کرد.[۴]
وی در دروس فقه و اصول، هشت سال از آیت‌الله بروجردی و امام خمینی، دو سال از آیت‌الله اراکی و پانزده سال از آیت‌الله بهجت بهره برد.[۵] در تفسیر و فلسفه در درس علامه طباطبایی حاضر شد و دروس اسفار ملاصدرا و شفا ابن سینا را نزد وی گذراند. در اخلاق و عرفان نیز از محضر علامه طباطبایی، آیت‌الله بهجت و انصاری همدانی بهره برد.[۶] محمدعلی نحوی، عبدالحسین عجمین، سیدعلیرضا مدرّسی، میرزا محمد انواری، مرتضی حائری یزدی و شیخ عبدالجواد جبل عاملی از دیگر اساتید وی بودند.[۷]
مصباح یزدی در دوران تحصیل با محمدحسین بهجتی اردکانی، علی بهجتی، علی پهلوانی، میرزا حسن نوری و علی‌اکبر مسعودی خمینی دوست و هم‌درس بود.[۸]
گفته شده وی در سن ۲۷ سالگی به درجه اجتهاد نائل آمد.[۹]
تدریس
مصباح یزدی تدریس تفسیر، مباحث اخلاقی و تربیتی را از مدرسه علمیه حقانی آغاز کرد و در همین مدرسه کتاب‌های فلسفتنا و اقتصادنا نوشته سید محمدباقر صدر را درس می‌داد. در سال‌های بعد در مؤسسه‌های در راه حق، باقرالعلوم و امام خمینی، کتاب‌های اسفار ملاصدرا، شفا و... را تدریس می‌کرد.[۱۰]
شاگردان
برخی از شاگردان او عبارتند از:
- غلامرضا فیاضی
- محمود رجبی
- مرتضی آقاتهرانی
- عباسعلی شاملی
- سیداحمد رهنمایی
- محسن غرویان
- اکبر میرسپاه
- سیدمحمد غروی
- محمدعلی شمالی.[۱۱]
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
فعالیت‌های مصباح یزدی پیش از انقلاب اسلامی ایران، بیشتر در دو مقطع زمانی سال‌های ۱۳۴۲ش - ۱۳۴۴ش و ۱۳۵۶-۱۳۵۷ش بود. برخی از آنها عبارتند از:
- وی از نویسندگان نشریات بعثت و انتقام بود. نخستین شماره نشریه بعثت در آذر ۱۳۴۲ش منتشر شد. نشریه انتقام نیز از ۲۹ آذر ۱۳۴۳ به عنوان دومین نشریه مخفی دانشجویان حوزه علمیه قم، به وسیله وی منتشر شد و انتشار آن تا ۱۵ مهر ۱۳۴۴ش ادامه یافت و ۸ شماره از آن منتشر شد. این نشریات رویکرد سیاسی داشته و به انتقاد از حکومت پهلوی می‌پرداختند.[۱۲]
- عضویت در جمعیت یازده نفره. در اوایل سال ۱۳۴۳ش جمعی از علما و مدرسین حوزه علمیه قم، به منظور انسجام بخشیدن به مبارزات سیاسی، گروهی سری به نام "جمعیت یازده نفره" را تشکیل دادند. اعضای گروه به نام اصلاح حوزه تلاش می‌کردند تا مرکزیتی برای مبارزه با حکومت پهلوی به‌وجود بیاورند.[۱۳]
- مصباح یزدی برخی از اعلامیه‌ها و نامه‌های سیاسی سال‌های قبل از انقلاب علیه حکومت پهلوی را امضا کرده است. از جمله: نامه فضلا و مدرسین حوزه علمیه قم در ۸ مهر ۱۳۴۲ به هیئت دولت وقت نسبت به بازداشت امام خمینی، نامه اعتراض فضلای یزد در اسفند ۱۳۴۳ش به هویدا، نخست‌وزیر وقت در اعتراض به تبعید امام خمینی به ترکیه، اعلامیه حادثه کشتار یزد در ۱۶ فروردین ۱۳۵۷ش و نامه جمعی از استادان حوزه علمیه قم به رئیس جمهور فرانسه در حمایت از امام خمینی در آذر ۱۳۵۷ش.[۱۴]
مسئولیت‌های پس از انقلاب
وی پس از انقلاب اسلامی، مسئولیت‌های متعددی داشت که برخی از آنها عبارتند از:
- عضویت در دوره دوم مجلس خبرگان رهبری به عنوان نماینده مردم خوزستان و در دوره سوم و چهارم از سوی مردم تهران؛[۱۵]
- ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهلبیت از خرداد ۱۳۷۶ش تا آبان ۱۳۹۱ش؛[۱۶]
- عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم؛[۱۷]
- عضویت در ستاد انقلاب فرهنگی؛[۱۸]
- عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی[۱۸]
- تاسیس دفتر همکاری‌های حوزه و دانشگاه به‌منظور اسلامی‌سازی متون درسی دانشگاه‌ها.[۱۸]
- مشورت به تشکل جبهه پایداری: این تشکل سیاسی از سال ۱۳۹۰ش توسط گروهی از شاگردان و علاقمندان مصباح یزدی، تشکیل شد. اعضای آن، مصباح یزدی را عضو شورای فقهای تشکل معرفی کردند. مصباح یزدی اساسنامه آنها را تأیید کرد[۱۹] و به آنها مشورت می‌داد؛ اما عضویت رسمی در آن را قبول نکرد.[۲۰]
- مصباح در سال ۱۳۷۶ش، قبل از خطبه‌های نماز جمعه تهران سخنرانی می‌کرد که بعدها این سخنرانی‌ها در دو جلد کتاب بنام «نظریه سیاسی اسلام» منتشر شد.[۲۱]
فعالیت‌های علمی
- در ۱۳۴۶ش مصباح یزدی به دعوت آیت‌الله بهشتی به مدرسه علمیه حقانی رفت و بخشی از مدیریت آن مجموعه را به عهده گرفت؛ اما بعدها به تدریس تفسیر، فلسفه و فقه اکتفا کرد.[۲۲] از ۱۳۵۳ش به بعد، جنجال بین طرفداران و مخالفان علی شریعتی در مدرسه حقانی جدی شد. آیت‌الله مصباح و گروهی از طلاب، مخالف وی بودند. آنان برداشت‌های شریعتی از اسلام را انحرافی می‌دانستند. این اختلافات باعث شد شهید قدوسی، مدیر مدرسه حقانی، تعدادی از موافقان و مخالفان را از مدرسه اخراج کند و مصباح یزدی نیز مدرسه حقانی را ترک کرد.[۲۳]
- با تشکیل بخش آموزش مؤسسه در راه حق، مصباح یزدی برای همکاری به این موسسه دعوت شد. این مؤسسه در راستای پاسخگویی به شبهات دینی تأسیس شده بود. با توسعه فعالیت‌های بخش آموزش مؤسسه، برنامه‌های آن توسعه پیدا کرد[۲۴] و به تأسیس «بنیاد فرهنگی باقرالعلوم(ع)» انجامید که توسط مصباح یزدی اداره می‌شد.[۲۵]
- در سال ۱۳۷۴ش، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی با هدف تبیین و به‌کارگیری معارف اسلامی در رشته‌های مختلف علوم انسانی و تربیت پژوهشگر در معارف اسلامی و علوم انسانی پایه‌گذاری شد. این موسسه، در زمان حیات مصباح یزدی با نظارت او اداره می‌شد.[۲۶]
- از تابستان ۱۳۷۵ش با مسئولیت مصباح یزدی و همکاری سازمان بسیج مستضعفان، «طرح ولایت» آغاز شد. هدف این برنامه آشنا کردن اساتید و دانشجویان با مبانی اندیشه اسلامی بود. متون این دوره‌ها خلاصه‌ای از اندیشه‌های مصباح یزدی و شاگردان او است.[۲۷]
- درس اخلاق مصباح یزدی، سال‌ها و به صورت هفتگی در دفتر آیت‌الله خامنه‌ای در قم برگزار می‌شد.[۲۸]
گفتگو و مناظره
مصباح یزدی در سال ۱۳۶۰ش و با اوج‌گیری فعالیت گروه‌های مارکسیستی، در مناظره‌ای با حضور احسان طبری، فرخ نگهدار و عبدالکریم سروش حاضر شد. مصباح یزدی و سروش به نقد دیدگاه‌های مارکسیستی پرداختند. حضور سروش در این مناظره‌ها به پیشنهاد مصباح یزدی بود.این گفتگوها از تلویزیون جمهوری اسلامی پخش شد. آیت‌الله مصباح به نقد این تفکر ادامه داد و کتاب شش جلدی «پاسداری از سنگرهای ایدئولوژیک» حاصل نقدهای او بر اندیشه‌های مارکسیستی است که جلد اول آن در سال ۱۳۶۰ش و پنج جلد دیگر در سال‌های بعد منتشر شد.[۲۹]
مصباح یزدی، پس از ۲ خرداد سال ۱۳۷۶ش نیز در مناظره‌ای تلویزیونی با محمدجواد حجتی کرمانی حاضر شد. محور گفتگو، نقد سیاست‌های فرهنگی دولت وقت (سید محمد خاتمی) بود و مصباح که موافق سیاست‌های دولت نبود، به عنوان منتقد در این مناظره حاضر شده بود.[۳۰]
اندیشه‌ها
محمدتقی مصباح یزدی در حوزه‌های مختلف اندیشه دینی تالیفات متعددی دارد.[۳۱] او در آثارش، نظام فکری خود را ارائه کرده است. سازش نکردن با فرهنگ غربی به عنوان فرهنگ کفر، نفی قرائت‌های متعدد از دین، مرجعیت روحانیت در دین‌شناسی و دفاع از ولایت مطلقه فقیه از جمله اندیشه‌های اوست.
دین دربرگیرنده همه ابعاد زندگی بشری و ارزش‌دهی به آن
در اندیشه مصباح یزدی، دین مجموعه‌ای فراگیر از دستورات و احکام است که دنیا و آخرت و همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان را دربرمی‌گیرد. از نظر او دین جهت ارزشی پدیده‌ها را مشخص می‌کند؛ یعنی ارزش‌یابی و بیان کیفیت استفاده از آنها برای زندگی در جهت سعادت وظیفه دین است؛ اما کیفیت پیدایش آنها را علم بیان می‌کند.[۳۲]
تعارض فرهنگ اسلامی و غربی
مصباح یزدی، پذیرش یا سازش با فرهنگ غربی را به عنوان فرهنگ کفر و الحاد رد می‌کند؛ هرچند به ضروت استفاده از تکنولوژی مدرن باور دارد. از نگاه وی اومانیسم، سکولاریسم و لیبرالیسم، عناصر اصلی فرهنگ کفر و الحاد است و در برابر آن خدامحوری، اصالت دین و ولایت فقیه و محدودیت قانونی فعالیت انسان در دایره اطاعت از خدا، عناصر اصلی تفکر اسلامی است. این دو فرهنگ در مقابل هم قرار دارند: فرهنگ غربی، انسان را به آزادی مطلق از همه چیز، حتی آزادی از اطاعت خداوند، دعوت می‌کند و فرهنگ اسلامی ما را به اطاعت محض از خداوند دعوت می‌کند.[۳۳]
نفی قرائت‌های متعدد از دین
از نگاه آیت‌الله مصباح، قرائت‌های متعدد از دین قابل پذیرش نیست. احکام و گزاره‌های دینی روشن و واضح‌اند و فهم آنها نیاز به تفسیر و توجیهات علمی ندارد.[یادداشت ۱][۳۴]
مرجعیت روحانیت در دین‌شناسی
محمدتقی مصباح با نظریه‌پردازی روشنفکران در حوزه دین مخالف بود و فقط دیدگاه و تفسیر علما را معتبر و تخصصی می‌داند. [یادداشت ۲][۳۵]
ولایت فقیه
مصباح یزدی معتقد به ولایت مطلقه فقیه است و از مدافعان اصلی این نظریه به شمار می‌آید.[۳۶] از نظر او، ولایت فقیه تنها شکل ممکن حکومت اسلامی محسوب می‌شود و حکومت اسلامی فقیه از همه اختیارات معصوم برخوردار است. وی حاکمیت و مشروعیت ولی‌فقیه را از سوی خداوند و امام زمان(عج) و ولی‌فقیه را منصوب از ناحیه آنها می‌دانست و بر آن بود که مردم و مجلس خبرگان تنها وظیفه کشف و شناسایی ولی‌فقیه را برعهده دارند؛ البته اصل تأسیس حکومت اسلامی و ولایت فقیه منوط به تمایل و پذیرش مردم است و فقیه در اصل تشکیل حکومت اسلامی حق ندارد به اجبار و زور متوسل شود.[۳۷] در چارچوب این تفکر، تنها قانونی که از خدا و دین سرچشمه بگیرد، معتبر و مشروع است، از آنجا که ولی‌فقیه منصوب از سوی خداست، قانون اساسی نیز مشروعیتش را از تأیید و امضای ولی‌فقیه به دست می‌آورد.[۳۸]
آثار
آثار مصباح یزدی در زمینه تفسیر قرآن، فلسفه اسلامی، عقاید و کلام، اخلاق و اندیشه سیاسی اسلام است.[۳۹] پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مصباح یزدی بیش از صد مورد از این آثار را فهرست کرده و متن بسیاری از آنان را نیز در دسترس گذاشته است.[۴۰]
از آثار او می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- معارف قرآن؛ مصباح یزدی در این اثر نه جلدی به تفسیر موضوعی قرآن در موضوعاتی همچون خداشناسی، انسان‌شناسی، جهان‌شناسی، راه و راهنماشناسی، قرآن‌شناسی، اخلاق، جامعه، تاریخ، حقوق و سیاست پرداخته است. بخش‌هایی از این اثر به زبان انگلیسی و اردو ترجمه شده است.[۴۱]
- آموزش فلسفه؛ این کتاب دوجلدی مجموعه درس‌های مصباح یزدی است که به همت برخی شاگردان او گردآوری و سپس به قلم خود او تکمیل شد. این کتاب، در برخی مراکز حوزوی و دانشگاهی به عنوان متن آموزشی مورد استفاده قرار گرفته است. مباحث معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی و خداشناسی سه بخش عمده این کتاب به شمار می‌رود. این کتاب به زبان انگلیسی، عربی، و بخش‌هایی از آن به روسی و بوسنیایی ترجمه شده است.[۴۲]
- آموزش عقاید؛ این کتاب، درس‌های وی درباره کلام اسلامی است که بعدها به قلم خود نگاشته و منتشر شد و به عنوان متن درسی حوزه‌های علمیه قرار داده شد. این کتاب به زبان‌های مختلف مانند انگلیسی، عربی، اسپانیولی، روسی و هندی ترجمه شده است.[۴۳]
نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، رابطه علم و دین، نظریه سیاسی اسلام، نظریه حقوقی اسلام، شرح بر اسفار ملاصدرا، شرح الهیات و برهان شفا و شرح نهایة‌الحکمة، از دیگر آثار وی است.[۴۴]
بزرگداشت
در بیست و دومین دوره همایش کتاب سال حوزه که در سال ۱۳۹۹ش در قم برگزار شد محمدتقی مصباح یزدی به عنوان شخصیت برجسته علمی حوزه معرفی شد و به پاس خدمات علمی، فرهنگی، تدریس و تألیفات مورد تقدیر در این دوره از همایش قرار گرفته است.[۴۵]
درگذشت
محمدتقی مصباح یزدی، در ۱۲ دی ۱۳۹۹ش، بعد از مدتی تحمل بیماری در تهران درگذشت.[۴۶] در پی درگذشت وی، تمامی حوزه‌های علمیه ایران شنبه ۱۳ دی ۱۳۹۹ش تعطیل اعلام شد.[۴۷] آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی او را فقیه و حکیم مجاهد، متفکری برجسته، مدیری شایسته، دارای زبان گویا در اظهار حق و استقامتی در صراط مستقیم توصیف کرد و خدمات وی در عرصه‌های مختلف همچون تولید اندیشه دینی و تربیت شاگردان ممتاز را کم‌نظیر دانست. همچنین وی درگذشت آیت‌الله مصباح را خسارتی برای حوزه علمیه و حوزه معارف اسلامی خواند.[۴۸]
مصباح یزدی در شهرهای مختلف تشییع شد و چهار بار بر او نماز میت خوانده شد. آیت‌الله خامنه‌ای در سحرگاه ۱۳ دی، در دفتر خویش بر وی نماز خواند.[۵۰]
مراسم تشییع او، شنبه ۱۳ دی در حرم عبدالعظیم حسنی در شهر ری برگزار شد و محمد محمدی ری‌شهری بر جنازه او نماز را اقامه کرد.[۵۱] پیکر آیت‌الله مصباح یزدی، سپس به مشهد انتقال یافت و در حرم امام رضا(ع) طواف داده شد.[۵۲] سید احمد علم الهدی نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی بر جنازه او نماز اقامه کرد.[۵۳] مصباح یزدی، ۱۵ دی ۱۳۹۹ش در قم، تشییع و در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد. آیت‌الله نوری همدانی از مراجع تقلید شیعه بر بدن او نماز خواند.[۵۴]
پانویس
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۱۳۸۷ش، ص۴۲.
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۱۳۸۷ش، ص۵۴.
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۱۳۸۷ش، ص۴۲.
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۱۳۸۷، ص۴۲ و ۴۳.
- ↑ «ابعاد علمی»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ «ابعاد علمی»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۱۳۸۷ش، ص۴۲ و ۴۳.
- ↑ «شرح حال»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ «شرح حال»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ «ابعاد علمی»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ «ابعاد علمی»، پایگاه اطلاع رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ عربی، اندیشه ماندگار، ۱۳۸۱ش، ص۱۵۹.
- ↑ عربی، اندیشه ماندگار، ۱۳۸۱ش، ص۱۶۱.
- ↑ جعفربگلو، سوابق علامه مصباح‌یزدی در مبارزه با رژیم پهلوی، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۸.
- ↑ «آشنایی با مجمع آشنایی با مجمع جهانی اهلبیت»، سایت مجمع جهانی اهلبیت.
- ↑ «اعضای جامعه مدرسین»، سایت جامعه مدرسین.
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ ۱۸٫۲ مروری برکارنامه سیاسی و فکری آیت‌الله مصباح پس از انقلابُ، سایت کیهان.
- ↑ «گفتگوی مرتضی آقا تهرانی با خبرگزاری فارس»، خبرگزاری فارس.
- ↑ گفتگوی مصباح یزدی با هفته‌نامه ۹دی، شماره ۳۵، دی ماه ۱۳۹۰ش.
- ↑ «معرفی کتاب نظریه سیاسی اسلام»، سایت اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمانهای مذهبی-سیاسی ایران، ۱۳۹۰ش، ص۴۰۳.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمانهای مذهبی-سیاسی ایران(۱۳۲۰-۱۳۵۷)،۱۳۹۰، ص۴۰۵و ۴۰۶
- ↑ عربی، اندیشه ماندگار، ۱۳۸۱ش، ص۱۵۲.
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۱۳۸۷ش، ص۱۸۹.
- ↑ عربی، اندیشه ماندگار، ۱۳۸۱ش، ص۱۵۴.
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۱۳۸۷ش، ص۱۸۹.
- ↑ «آغاز دوره جدید درس اخلاق آیت‌الله مصباح»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ آثار نوشتاری، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۱۳۸۷ش، ص۴۵۲.
- ↑ نگاه کنید به: «آثار نوشتاری»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ مصباح یزدی، «علم دینی(۴)»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ مصباح یزدی، نظریه سیاسی اسلام، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۸.
- ↑ مصباح یزدی، کاوش‌ها و چالش‌ها، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۹۹.
- ↑ مصباح یزدی، نظریه سیاسی اسلام، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۷۸.
- ↑ برزگر و دیگران، «تحلیل متاتئوریک ریشه‌های نظریه مشروعیت حکومت اسلامی در اندیشه سیاسی آیت‌الله مصباح یزدی»، ص۲۰.
- ↑ مصباح یزدی، نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه، ۱۳۸۲ش، ص۶۹ - ۷۴.
- ↑ مصباح یزدی، نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه، ۱۳۸۲ش، ص۱۱۶ - ۱۱۸.
- ↑ صنعتی، گفتمان مصباح، ۱۳۸۷ش، ص۹۲۵.
- ↑ «راهنمای سیر مطالعاتی آثار آیت‌الله مصباح يزدی»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ «معارف قرآن(۱)، خداشناسی»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ «آموزش فلسفه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ «آموزش عقاید»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ «آثار نوشتاری»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی.
- ↑ دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه، ویژه‌نامه بیست و دومین همایش کتاب سال حوزه، ۱۳۹۹ش، ص۱۷و۲۱
- ↑ «آیت‌الله مصباح یزدی دار فانی را وداع گفت»، خبرگزاری فارس.
- ↑ تعطیلی حوزه های علمیه به مناسبت رحلت آیت‌الله مصباح یزدی، خبرگزاری حوزه.
- ↑ پیام تسلیت آیت‌الله خامنه‌ای در پی درگذشت آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ «تشییع پیکر آیت‌الله مصباح یزدی در قم»، ایسنا.]]
- ↑ اقامه نماز رهبر انقلاب بر پیکر آیت‌الله مصباح یزدی، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ آیین تشییع آیت‌الله مصباح‌یزدی در حرم حضرت عبدالعظیم(ع) برگزار شد، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ طواف پیکر آیت‌الله مصباح یزدی در حرم مطهر رضوی، خبرگزاری مهر.
- ↑ https://akharinkhabar.ir/local/7202264
- ↑ پیکر آیت‌الله مصباح یزدی در حرم حضرت معصومه(س) آرام گرفت، خبرگزاری ایرنا.
یادداشت
- ↑ مصباح یزدی معتقد است آیات قرآن و روایات را کسی که با زبان و ادبیات عرب آشنا باشد، می‌تواند بفهمد و تصور تنوع و تعدد در فهم گزاره‌های دینی باوری ملحدانه است. دامنه قطعیات دینی گسترده است و باید براساس آنها عمل کرد.
- ↑ مصباح یزدی، علما را در رفتار، فهم و تحقیق و استنباط برخوردار از تقوا و به‌دور از هوس و جوسازی‌ها می‌داند. از نظر او در این زمان نمونه این افراد کسانی هستند که مثلا بیش از ۵۰ سال نزد استادانی چون آیت‌الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی درس خوانده باشند.
منابع
- «آیت‌الله مصباح یزدی دار فانی را وداع گفت»، خبرگزاری فارس، تاریخ بازدید: ۱۲ دی ۱۳۹۹ش.
- «آیین تشییع آیت‌الله مصباح‌یزدی در حرم حضرت عبدالعظیم(ع) برگزار شد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار خبر: ۱۳ دی ۱۳۹۹ش.
- «ابعاد علمی»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی،تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۳۹۹ش.
- «اساسنامه جبهه پایداری به تأیید آیت‌الله مصباح رسید/شورای فقهی در راس پایداری»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۰ مرداد ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۸ آبان ۱۳۹۶ش.
- «اعضای جامعه مدرسین»، سایت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، تاریخ بازدید ۱۳۹۶/۸/۴ش.
- «اقامه نماز رهبر انقلاب بر پیکر آیت‌الله مصباح یزدی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۱۳ دی ۱۳۹۹ش.
- برزگر، ابراهیم، اکبر تقوی شوازی و فریبرز محرمخانی، «تحلیل متاتئوریک ریشه‌های نظریه مشروعیت حکومت اسلامی در اندیشه سیاسی آیت‌الله مصباح یزدی»، دوفصلنامه پژوهش‌های سیاسی اسلامی، شماره ۶، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش.
- «پیکر آیت‌الله مصباح یزدی در حرم حضرت معصومه(س) آرام گرفت»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۱۵ دی ۱۳۹۹ش.
- «تعطیلی حوزه های علمیه به مناسبت رحلت آیت‌الله مصباح یزدی»، خبرگزاری حوزه، تاریخ انتشار: ۱۳ دی ۱۳۹۹ش.
- جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمانهای مذهبی-سیاسی ایران(۱۳۲۰-۱۳۵۷)، قم، نشر علم، ۱۳۹۰ش.
- دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه، ویژه‌نامه بیست و دومین همایش کتاب سال حوزه (۲۲)، قم، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۳۹۹.
- جعفربگلو، محمد، «سوابق علامه مصباح‌یزدی در مبارزه با رژیم پهلوی»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۴ مرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۹ مهر ۱۳۹۶ش.
- «شرح حال»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۳۹۹ش.
- صنعتی، رضا، گفتمان مصباح: گزارشی از زندگانی علمی و سیاسی آیت‌الله مصباح یزدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۷ش.
- «طواف پیکر آیت‌الله مصباح یزدی در حرم مطهر رضوی»، خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: ۱۳ دی ۱۳۹۹ش.
- عربی، حسین علی، اندیشه ماندگار (گذری بر زندگی و اندیشه‌های حکیم فرزانه حضرت آیت‌الله مصباح)، قم، ۱۳۸۱ش.
- «گفتگوی آیت‌الله مصباح یزدی با هفته نامه ۹دی»، شماره ۳۵، دی ماه ۱۳۹۰ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، «علم دینی(۴)»، جلسه چهارم، ۴ خرداد ۱۳۹۱ش، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح یزدی، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۳۹۶ش.
- مروری برکارنامه سیاسی و فکری آیت‌الله مصباح پس از انقلاب، سایت کیهان، تاریخ بازدید ۲۶ فروردین ۱۴۰۲.
- مصباح یزدی، محمدتقی، نظریه سیاسی اسلام، تحقیق و نگارش کریم سبحانی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ هشتم، ۱۳۸۶ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، کاوش‌ها و چالش‌ها، تحقیق و نگارش محمدمهدی نادری و سید ابراهیم حسینی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۲ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه، تدوین و نگارش محمدمهدی نادری، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۲ش.
- نمایندگان مجلس خبرگان رهبری در ایران (دوره پنجم)
- نمایندگان مجلس خبرگان رهبری در ایران (دوره چهارم)
- نمایندگان مجلس خبرگان رهبری در ایران (دوره دوم)
- مفسران شیعه قرن ۱۴ (شمسی)
- فیلسوفان شیعه قرن ۱۴ (شمسی)
- شاگردان امام خمینی
- شاگردان علامه طباطبایی
- شاگردان آیت‌الله بروجردی
- اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
- نویسندگان کتاب‌های اخلاقی
- فیلسوفان صدرایی
- شاگردان محمدتقی بهجت
- مدرسان حوزه علمیه قم قرن ۱۴ (شمسی)
- مدرسان فلسفه قرن ۱۴ (شمسی)
- روحانیان فعال در انقلاب اسلامی ایران
- مفسران شیعه قرن ۱۵ (قمری)
- فیلسوفان شیعه قرن ۱۵ (قمری)
- شاگردان محمدعلی اراکی
- شاگردان مرتضی حائری یزدی
- مدفونان در حرم حضرت معصومه
- نویسندگان شیعه قرن ۱۴ (شمسی)
- متکلمان شیعه قرن ۱۴ (شمسی)
- دانشآموختگان حوزه علمیه قم (پس از سال ۱۳۰۰ شمسی)
- نویسندگان شیعه قرن ۱۵ (قمری)