ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا (۳۷۰-۴۲۸ق)، مشهور به ابن‌سینا، فیلسوف مشهور مشایی و پزشک نامدار ایرانی بود. اندیشه فلسفی ابن‌سینا، تأثیراتی بر تفکر فلسفی اسلامی و فلسفه اروپایی و نوآوری‌هایی در ساختار تفکر مشایی داشته است. او را بزرگترين متفكر و فيلسوفى می‌دانند كه در عالم اسلام ظهور كرده است.
| فیلسوف مشایی و پزشک نامدار شیعی | |
 چهارطاقی دانشمندان ایرانی در دفتر سازمان ملل متحد در وین | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا |
| لقب | ابن‌سینا |
| تاریخ تولد | حدود ۳۷۰ق-۹۸۰م |
| زادگاه | بخارا |
| تاریخ وفات | نخستین جمعه رمضان ۴۲۸ق |
| محل دفن | همدان |
| شهر وفات | همدان |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمود مَسّاحی • حسین بن ابراهیم الطبری و … |
| تألیفات | الشفاء (فلسفه) • الاشارات و التنبیهات (منطق و فلسفه) • القانون فی الطب • دانشنامه علائی و … |
ابن سینا طبیبی حاذق بود و کتاب قانون او در طب طی چندین قرن -چه در سرزمین‌های اسلامی و چه در اروپای قرن‌های میانه - بر همه کتاب‌های پزشکی دیگر برتری داشت و در دانشگاه‌های زیادی تدریس می‌شد. روز اول شهریور که زادروز ابن‌سینا است، به واسطه نقش مهم او در ترویج دانش پزشکی به نام روز ملی پزشک نامگذاری شده است.
در فهرست‌ها و منابع تاریخی و رجالی، بیش از ۵۰۰ کتاب، رساله و مقاله به ابن‌سینا نسبت داده شده است. شفاء مهم‌ترين اثر فلسفى ابن سينا است و مشهورترین اثر او به فارسی کتاب دانشنامه علائی است.
زندگی
ابن‌سینا در حدود ۳۷۰ق /۹۸۰م،[۱] در روستایی به نام اَفْشَنِه از توابع بخارا (واقع در ازبکستان) به دنیا آمد.[۲] پدر او عبدالله اهل بلخ بود و در دوران فرمانروایی نوح بن منصور سامانی (۳۶۶–۳۸۷ق/۹۷۷–۹۹۷م) به بخارا رفت و در آنجا در خَرمَیثَن به کار حکومتی پرداخت.[۳]
ابن‌سینا در سال ۴۲۸ق/۱۰۳۷م همراه با علاءالدوله کاکویه، حاکم اصفهان، به نبرد با تاش فَرّاش، سپهسالار سلطان مسعود غزنوی، در ناحیه کَرَج ابودَلَف، شهری میان بروجرد و اراک امروزی، رفت. در این نبرد، بيماری قولنج ابن‌سینا شدت گرفت و درمان‌هایش کارساز نبود و پس از رسيدن به همدان، ابن‌سینا از معالجهٔ خود دست كشيد و پس از چند روز در نخستين جمعه ماه رمضان ۴۲۸ق، در ۵۸ سالگى، درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد.[۴]
تحصیلات
ابن‌سینا در ده سالگی تمام قرآن و صرف و نحو را آموخته بود و آنگاه به فراگرفتن منطق و ریاضیات پرداخت. استاد وی در ریاضیات ابوعبدالله ناتلی بود. چون به سرعت در این موضوعات به درجه استادی رسید، در نزد ابوسهل مسیحی به تعلم طبیعیات و مابعدالطبیعه و پزشکی مشغول شد. در شانزده سالگی در همه علوم زمان خود استاد شد.[۵] ابوعلی از چنان شهرتی برخوردار بود که در هفده سالگی امیر سامانی، نوح بن منصور او را به دربار خود فراخواند و ابن سینا توانست بیماری او را معالجه کند.[۶]
جوزجانی در سرگذشت ابن‌سینا می‌گوید:
- «من ۲۵ سال در خدمت و مصاحبت او بودم و هرگز ندیدم که هرگاه کتاب تازه‌ای به دستش می‌رسید، آن را از آغاز تا پایان بخواند، بلکه یک باره به قسمتهای دشوار و مسائل پیچیده آن و نظریات نویسنده کتاب می‌پرداخت تا به مرتبه وی در آن دانش و درجه فهم او پی ببرد»[۷]
جایگاه و اهمیت
ابن‌سینا مؤثرترین چهره در علم و فلسفه در جهان اسلام شناخته می‌شود و القابی چون شیخ الرئیس، حجة الحق، و شرف‌الملک به او داده‌اند. او در غرب به نام اویسنا (Avisina) و به لقب امیر پزشکان شناخته شده است.[۸] ابن‌سینا را مشهورترین دانشمند جهان از نظر نویسندگان اروپایی می‌دانند. کتاب قانون او در زمینه پزشکی نزدیک به هفتصد سال در مراکز علمی اروپا تدریس می‌شد.[۹] روز اول شهریور که زادروز ابن‌سینا است، به واسطه نقش مهم او در ترویج دانش پزشکی به نام روز ملی پزشک نامگذاری شده است.[۱۰] گفته شده در میان نخستین حکیمان نوافلاطونی ایران، تنها ابن سینا بود که فکری مستقل داشت. نفود شخصیت ابن سینا چنان بود که تا مدتی طولانی تغییر یا بسط نظریات او گناهی نابخشودنی به شمار می‌رفت.[۱۱] نفوذ ابوعلی را چنان زیاد می‌دانند که حتی در مکاتب کلامی و اشراقی و عرفانی آثاری از افکارش دیده می‌شود.[۱۲]
او را از نوابغ عالم، بزرگترین حکیم مشائی و از علمای طراز اول جهان اسلام[۱۳] و فیلسوفی عظیم‌الشأن و کثیر الابعاد و پژوهنده‌ای بی‌نظیر دانسته‌اند.[۱۴] او را بزرگترين متفكر و فيلسوفى می‌دانند كه در عالم اسلام ظهور كرده است.[۱۵]
شاگردان
ابن‌سینا شاگردان دانشمند و حکیمی داشت که هر یک به سهم خود اندیشه‌ها و افکار ابن‌سینا را گسترش دادند.[۱۶] در ذیل به معرفی بعضی از آنها پرداخته می‌شود:[۱۷]
- ابو عبیداللّه عبد الواحد بن محمّد جوزجانی
- ابو عبداللّه محمد بن احمد معصومی
- ابو الحسن بهمنیار بن مرزبان
- ابومنصور حسین بن طاهر بن زیله
- ابو الحسن علی نسائی
مذهب
درباره مذهب ابن‌سینا اختلاف نظر وجود دارد. به عقیده ذهبی پدر ابن‌سینا علاقه‌مند به فرقه اسماعیلیه بود که همراه با ابن‌سینا در محافل و مجالس آنان حضور می‌یافت.[۱۸] ابن‌سینا درباره پدر و برادرش تصریح می‌کند که از فرقه اسماعیلیه بودند.[۱۹] و پدرش او را نیز به آیین اسماعیلیان دعوت می‌کرد.[۲۰] سید محسن امین در اعیان الشیعه او را شیعه اسماعیلی دانسته است.[۲۱] آقا بزرگ تهرانی نیز در کتاب الذریعة برخی از کتب او را به عنوان مؤلف شیعی ذکر کرده است.[۲۲] به گفته قاضی نورالله شوشتری اکثر فقهای اهل سنت و جماعت، ابن‌سینا را تکفیر کرده‌اند.[۲۳] شیخ عبدالله نعمة در کتاب «فلاسفة الشیعة؛ حیاتهم و آرائهم» با ذکر چند دلیل او را شیعه امامیه معرفی کرده است:
- نام و نسب ابن‌سینا به تشیع خاندان و خود او اشاره دارد؛
- وی دعوت سلطان محمود غزنوی که سنی متعصب و مخالف شیعیان بود، نپذیرفت و به طبرستان و خراسان که حاکم شیعی داشت، فرار کرد؛
- برخی از تعابیر و باورهای شیعه در کتب ابن‌سینا با تعابیر و باورهای شیعه تناسب دارد.[۲۴]
برخی نیز اشاره کرده‌اند ابن‌سینا مطالبی درباره امام علی (ع) و لزوم انتصاب[یادداشت ۱] او از سوی پیامبر اکرم (ص) و ویژگی‌های امام مطرح کرده و از مذهب اسماعیلیه تبری جسته است.[۲۵] برخی شیعه بودن او را پذیرفته‌اند؛ اما براین باورند با توجه به احترام ابن‌سینا به ابوبکر و عمر و عاقل‌تر دانستن عمر از امام علی (ع)، او شیعه امامیه نمی‌تواند باشد؛[یادداشت ۲] اما اینکه او شیعه زیدیه بوده یا اسماعیلیه، قضاوت دراین باره سخت است.[۲۶] کتابی با عنوان «توفیق التطبیق: فی اثبات أن الشیخ الرئیس من الإمامیة الإثنی عشریة» توسط علی بن فضل‌الله جیلانی (گیلانی)، از عالمان شیعی در قرن یازدهم قمری، در اثبات تشیع امامیه ابن‌سینا نگارش و چاپ شده است.[۲۷]
ارتباط با حکومت
زندگی ابن‌سینا با حکومت‌های کلان و خرد متعددی هم‌زمان بود. او از غزنویان دوری می‌کرد و با حاکمانی از سامانیان، خوارزمشاهیان، آل زیار، آل بویه و آل کاکویه همکاری داشت و آنان نیز از توانایی‌های او استفاده می‌کردند. ابن سینا یکبار توانست نوح بن منصور (حکومت: ۳۶۵–۳۸۷ق) را درمان کند و از آن پس در شمار نزدیکان وی درآمد. حسین پس از فوت پدرش، برخی کارهای وی را در حکومت عبدالملک بن نوح (حکومت: ۳۸۹–۳۹۰ق)، آخرین حاکم سامانی را برعهده گرفت.[۲۸]
با سرنگونی سامانیان، ابن‌سینا در ۳۹۲ق به گُرگانْج (اورگَنج ـ جُرجانیه)، مرکز حکومت آل مأمون (خوارزمشاهیان اولیه) رفت. پس از آن در ری و همدان و اصفهان به دربار پادشاهان آل بویه درآمد و مدتی وزارت شمس الدوله دیلمی را به عهده داشت و سرانجام به خدمت علاءالدوله کاکویه که از خویشاوندان آل‌بویه بود و سالها به استقلال بر اصفهان و همدان حکومت داشت راه یافت. ابن سینا بنا به علائق ملی، همه عمر را در خدمت سلاطین ایرانی‌الاصل گذراند.[۲۹]
آثار
بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا در شرح تألیفات او گزارش داده است که در فهرست‌ها و منابع تاریخی و رجالی، حدود ۴۵۶ یا ۵۰۰ و بلکه بیشتر کتاب، رساله، مقاله و… به ابن‌سینا نسبت داده و از آن او دانسته‌اند. این بنیاد از بین آثار منسوب به ابن‌سینا ۱۸۵ اثر را با ذکر منبع تأیید کرده‌است.[۳۰] «فهرست نسخه‌های مصنفات ابن سینا» تألیف یحیی مهدوی و «مؤلفات ابن سینا» اثر قنواتی، دو کتاب در کتابشناسی ابن سینا است.[۳۱]
از آثار مشهور ابن سینا می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد:
- الشفاء: مهم‌ترين اثر فلسفى ابن سينا است. كتاب شفاء شامل منطق (در ۴ مجلد)، طبيعيات (در ۳ مجلد)، رياضيات (در ۲ مجلد) و الهيات (در ۱ مجلد) است. منطق شفاء مفصل‌ترين و دقيق‌ترين كتاب منطقى در فرهنگ اسلامى است. مجموعه مباحث مربوط به حركت و زمان و مكان و خلأ و امثال آنها و نيز مبحث نفس به علاوه مباحث ديگرى در طبيعيات شفاء مطرح شده‌اند. كتاب الهيات شفاء شامل مباحث امور عامه، خداشناسى و مباحثى درباره معاد و نبوت و امثال آنهاست. گفته شده است كتاب شفا، حاوى مفصل‌ترين، پخته‌ترين، كامل‌ترين و مهم‌ترين بيان فلسفه مشائى در عالم اسلام است، به طورى كه فلسفه يونانى در مشرق زمين هيچگاه تفسيرى با اين عمق و دقت نداشته است.[۳۲]
- النّجاة: از مهم‌ترين نوشته‌های ابن سيناست كه فشرده فلسفه وی را در بردارد.
- الاشارات و التنبيهات که ظاهراً آخرين نوشته ابن سينا و از برجسته‌ترين آثار اوست.
- القانون فى الطب، كتاب مشهور ابن‌سينا در پزشكى است.
- دانشنامه علائی که به زبان فارسی است.[۳۳]
تفکر و دیدگاه‌ها
فلسفه
ابن سینا را زبردست‌ترین شارح فلسفه ارسطویی دانسته‌اند و در این وادی صاحب ابتکارات و تقریرات نو و آثار منحصر به فردی است که در فلسفه یونانی سابقه نداشته است.[۳۴] او در مسائل علمی به حس و تجربه اهمیت می‌داد و در مسائل فلسفی به تعقل و تفکر اهتمام می‌ورزید.[۳۵] ابن سینا از اندیشه‌ورانی است که در کتاب‌های مختلف خود چند برهان فلسفی بر وجود خدای متعال اقامه کرده است.[۳۶]
عرفان
ابن سینا شهود عارفان و کرامات اولیا را از دید عقلی ممکن می‌دانسته و در برخی از رسالات و کتاب‌هایش به توجیه فلسفی آنها پرداخته است. این امر باعث شده عده‌ای نوعی عرفان به وی نسبت دهند و حتی او را صوفی وحدت وجودی پندارند. اما برخی محققان معتقدند او هیچگاه صوفی نبوده است.[۳۷] گفته شده است ابن سینا به امکان و تفسیر و توجیه تجارب و حالات عارفانه پرداخته ولی خود اهل سیر و سلوک و تجربه نبوده است.[۳۸]
معاد
ابوعلی سینا برای اثبات معاد روشی کاملاً عقلی برمی‌گزیند و از راه اثبات تجرّد نفس، دلیلی بر بقای آن اقامه می‌کند. او برای اثبات معاد روحانی صرفأ به عقل استناد می‌کند و روش فلسفی را کاملاً ممکن می‌داند، اما برای اثبات معاد جسمانی به وحی استناد می‌جوید و عقل را در این موضوع لنگ می‌داند. وی درکل پیرامون مباحث نفس و معاد از استدلال عقلی و فلسفی مدد می‌گیرد و جز در مواردی که مرتبط با معاد جسمانی است، به متون دینی استناد نمی‌کند. او به معاد روحانی و جسمانی اعتقاد دارد، ولی صرفأ به بررسی فلسفی معاد روحانی می‌پردازد و معاد جسمانی را به دین واگذار می کند.[۳۹] گفته شده است وقتی ابن سینا می‌بیند از عهده برهانی کردن معاد جسمانی برنمی‌آید، ناتوانی خود را دلیل نادرستی مطلب نمی‌گیرد و می‌گوید چون نبی به آن تصریح کرده است من هم به آن اقرار و اذعان دارم.[۴۰]
آرامگاه
ابن‌سینا پس از مرگ در همدان در زیر حصار این شهر توسط ابوسعید دخدوک [یادداشت ۳]به خاک سپرده شد. دخدوک نیز پس از مرگ در کنار قبر ابن‌سینا دفن شد. پس از تخریب مقبره قدیم و گشودن قبر بوعلی سینا و ابو سعید دخدوک، جمجمه و قسمتی از استخوان‌های بوعلی و ابوسعید از خاک بیرون آورده شد و تصویری از جمجمه بوعلی سینا گرفته شد. بقایای استخوان‌های این دو نفر در جعبه‌های مخصوص مهر و موم و در آرامگاه جدید بوعلی سینا مجدداً دفن شد. بر روی سنگ قبر بوعلی سینا از هر طرف به خط نسخ آیات و عباراتی به شکل برجسته حک شده‌است. سنگ قبر و تصویر جمجمه بوعلی سینا، اکنون در موزه آرامگاه این دانشمند نگهداری می‌شود.[۴۱]
ساختمان جدید آرامگاه ابن‌سینا در نهم اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۳۳ش افتتاح شد. این بنا به مناسبت هزارمین سال تولد[۴۲] ابن‌سینا از طرف انجمن آثار ملی ایران و به همت علی‌اصغر حکمت شیرازی ساخته شد. طراح این بنا مهندس هوشنگ سیحون است.[۴۳]
بنای این آرامگاه با الهام از بنای گنبد قابوس و معماری دوران حیات ابن‌سینا ساخته شده است. دوازده ستونی که بر فراز آرامگاه ابن‌سینا و در زیر قبه گنبد برج ساخته شده به‌نشانه احاطه ابن‌سینا به دوازده رشته علمی، از قبیل طب، نجوم، ریاضیات، فلسفه، منطق، ادبیات، متافیزیک، عرفان، است. ده ستون ایوان مقبره هم به‌نشانه گذشتن ده قرن از زمان حیات او ساخته شده است. در این ساختمان موزه‌ای هم برای نمایش آثار مربوط به ابن‌سینا ساخته شده است.[۴۴]
پانویس
- ↑ «زندگی‌نامه شیخ‌رئیس بوعلی‌سینا» کتاب شرح زندگی» سایت بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا
- ↑ ابن‌سینا، رساله الأضحویه (ترجمه)، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۷.
- ↑ خراسانی (شرف)، «ابن‌سینا»، ص۱.
- ↑ خراسانی (شرف)، «ابن‌سینا»، ص۵.
- ↑ نصر، سه حکیم مسلمان، ۱۳۹۴ش، ص۲۳.
- ↑ کربن، تاریخ فلسفه اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۲۲۰.
- ↑ گلمن، زندگانی ابن سینا، ۱۳۱۲ش،۶۸
- ↑ نصر، سه حکیم مسلمان، ۱۳۹۴ش، ص۲۲.
- ↑ [[حبیبی، «نویسندگان اروپایی ابن‌سینا را مشهورترین دانشمند جهان می‌دانند»، هجدهمین نشست از مجموعه درس‌گفتارهایی درباره بوعلی سینا، ۱۴۰۰ش.
- ↑ روز بزرگداشت ابوعلی سینا و روز پزشک، وبگاه سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی.
- ↑ اقبال لاهوری، سیر فلسفه در ایران، ۱۳۹۲ش، ص۵۲.
- ↑ نصر، «فلسفه»، ص۲۷۷.
- ↑ کدیور، «فهرست آثار ابن سینا»، ص۷۸.
- ↑ جهانگیری، «عرفان ابن سینا و یا نظر ابن سینا درباره عرفان»، ص۳۸.
- ↑ مصباح یزدی، شرح الهيات شفاء، ۱۳۹۱ش، ص۲۱.
- ↑ ابن‌سینا، الهیات دانشنامه علائی، ۱۳۳۱ش، ص۱.
- ↑ مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ۱۳۶۶ش، ص۴۹۳.
- ↑ ذهبی، سیراعلام النبلاء، ۱۴۱۳ق، ج۱۷، ص۵۳۱.
- ↑ ابن‌سینا، رساله الأضحویه (ترجمه)، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۷.
- ↑ جیلانی، توفیق التطبیق، ۱۳۷۲ق، ص۹.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۷۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸ق، نشر اسماعیلیان، ج۱۱، ص۱۳۱، ج۱۷، ص۲۱۷، ج۲۴، ص۲۵۹.
- ↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۸۵.
- ↑ نعمة، فلاسفة الشیعه؛ حیاتهم و آرائهم، دار الفکر، ص۲۹۷–۳۰۱.
- ↑ نگاه کنید به: بهشتی، «مذهب اعتقادی بوعلی سینا»، ص۶–۱۶.
- ↑ نگاه کنید به: «مذهب ابن‌سینا»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
- ↑ نگاه کنید به: جیلانی، توفیق التطبیق فی اثبات أن الشیخ الرئیس من الامامیة الاثنی عشریة.
- ↑ بیهقی، علی، ۴۴
- ↑ فرزام، «ابن سینا فیلسوف بزرگ ایرانی»، ص۱۰.
- ↑ «آثار و کتب شیخ‌رئیس بوعلی‌سینا»، سایت بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا،
- ↑ فانی، «فهرست آثار ابن سینا»، ص۱۰.
- ↑ مصباح یزدی، شرح الهيات شفاء، ۱۳۹۱ش، ص۲۳.
- ↑ خراسانى، «ابن سینا»، ج۴، ذیل مدخل.
- ↑ کدیور، «فهرست آثار ابن سینا»، ص۷۸.
- ↑ جهانگیری، «عرفان ابن سینا و یا نظر ابن سینا درباره عرفان»، ص۳۸.
- ↑ رضایی، «اثبات خدا در فلسفه ابن سینا»، ص۸۷.
- ↑ جهانگیری، «عرفان ابن سینا و یا نظر ابن سینا درباره عرفان»، ص۷.
- ↑ جهانگیری، «عرفان ابن سینا و یا نظر ابن سینا درباره عرفان»، ص۴۰.
- ↑ غلامی، «معاد از دیدگاه ابن سینا»، ص۷.
- ↑ داوری اردکانی، «ابن سینا، نابغه و فیلسوف»، ص۳۱.
- ↑ «تصاویری از جمجمه و سنگ قبر قدیمی بوعلی سینا»، وبگاه همشهری آنلاین.
- ↑ حکمت، تاریخ بنای آرامگاه حکیم ابوعلی سینا، ۱۳۳۰ش، ص۱۱.
- ↑ حکمت، رهاورد حکمت، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۲۰.
- ↑ حائری، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۹۹.
یادداشت
- ↑ بوعلی سینا در بحث شرایط حاکم و امام و اشاره به چگونگی انتخاب حاکم در جمله‌ای تصریح می‌کند که جانشینی از راه نص درست‌ترین و صواب‌ترین شیوه است وعلتش را پیشگیری از اختلافات دانسته است (و الاستخلاف بالنص أصوب فإن ذلک لا یؤدی إلی التشعب و التشاغب و الاختلاف) این جمله می‌تواند تأییدی بر گرایش شیعی بوعلی سینا باشد. الهیات شفا، ص۴۵۲
- ↑ ابوعلی سینا در کتاب الهیات شفاء در فصل ۵ از مقاله دهم [فصل فی الخلیفة و الإمام و وجوب طاعتهما، و الإشارة إلی السیاسات و المعاملات و الأخلاق] در بحث خلیفه و امام به پاره ای از شرایط و ویژگی‌های مهم خلیفه (حاکم) پرداخته است و عقل و تدبیر (مدیریت نیکو) را از شرایط مهم برشمرده است و این دو ویژگی را بر علم مقدم داشته است و تصریح کرده که اگر دو نفر هر دو عالم و عاقل بودند ولی یکی اعقل (عاقل‌تر) و مدیرتر و دیگری اعلم (داناتر) است؛ اعلم باید به اعقل کمک کند و مشاوره دهد و اعقل نیز از اعلم استمداد و طلب یاری کند. چنان‌که عمر و علی (ع) انجام دادند. فیلزم أعلمهما أن یشارک أعقلهما، و یعاضده، و یلزم أعقلهما أن یعتضد به و یرجع إلیه، مثل ما فعل عمر و علی. ابن‌سینا، الهیات شفا، ۱۴۰۴ق، ص۴۵۲.
- ↑ بوعلی سینا در طول اقامت ٩ساله خود در همدان ، به مناسبت های مختلف و در سه زمان، در خانه سه تن از دوستان خود ساكن بوده است که ابوسعید یکی از آنهاست که از دوستان صمیمی بوعلی و مردی صوفی مشرب اهل الهیات و فلسفه و مردی شناخته شده بوده است. بوعلی سینا ۴۰ روز در خانه او مخفی بوده است.http://www.buali.ir/buali_content/media/article/39.PDF
منابع
- ابن اثیر، علی‌بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن خلکان، احمدبن محمد، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، محقق: احسان عباس، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
- ابن رشد، محمدبن احمد، تفسیر ما بعدالطبیعه، به کوشش موریس بویژ، بیروت، ۱۹۴۲م.
- ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، شارح: محمدبن محمد قطب‌الدین رازی، قم، دفتر نشر کتاب، ۱۴۰۳ق.
- ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، رساله الأضحویه (ترجمه)، تهران، اطلاعات، ۱۳۶۴ش.
- ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، التعلیقات، محقق: عبدالرحمان بدوی، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۰۴ق.
- ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، الانصاف، محقق: عبدالرحمان بدوی، کویت، وکاله المطبوعات، ۱۹۷۸م.
- ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، حی بن یقظان، ترجمه و شرح فارسی منسوب به جوزجانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۶ش.
- ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، الهیات دانشنامه علایی، گردآورنده: محمدمعین، تهران، دانشگاه بوعلی سینا، ۱۳۳۱ش.
- همو، همان، طبیعیات، به کوشش محمد مشکوه، تهران، ۱۳۳۱ش.
- همو، رساله اضحویه، به کوشش سلیمان دنیا، قاهره، ۱۹۴۹م.
- همو، «رساله العروس»، به کوشش شارل کونس، مجله الکتاب، قاهره، ۱۹۵۲م، س ۷، شم ۴.
- همو، «رساله فی اجرام العلویه»، تسع رسائل، بمبئی، ۱۳۱۸ق.
- همو، الشفاء، الهیات (۱)، به کوشش جورج قنواتی و سعید زاید، همان (۲)، به کوشش محمدیوسف موسی و دیگران، قاهره، ۱۹۶۰م.
- همو، همان، طبیعیات، سماع طبیعی، به کوشش سعید زاید، قم، ۱۴۰۵م.
- همو، همان، النفس، به کوشش قنواتی و سعید زاید، قاهره، ۱۹۷۵م.
- همو، همان، منطق، برهان، به کوشش ابوالعلاء عفیفی، قاهره، ۱۹۵۶م.
- همو، همان، منطق، مدخل، به کوشش قنواتی و دیگران، قاهره، ۱۹۵۲م.
- همو، عیون الحکمه، به کوشش عبدالرحمان بدوی، کویت، ۱۹۸۰م.
- همو، القانون، بولاق، ۱۲۹۴ق؛ همو، منطق المشرقیین، قاهره، ۱۹۱۰م.
- همو، النجاه، به کوشش محیی الدین صبری کردی، قاهره، ۱۹۳۸م.
- همو «النُّکت و الفَوائد» (نک: کوچ در مآخذ لاتین)؛ ارسطو، فی النفس، به کوشش عبدالرحمان بدوی، کویت، ۱۹۸۰م.
- همو، متافیزیک، ترجمه شرف الدین خراسانی، تهران، ۱۳۶۶ش.
- همو، منطق، به کوشش عبدالرحمان بدوی، کویت، ۱۹۸۰م.
- اسکندر افرودیسی، «مقاله فی العقل علی رأی ارسطاطالیس»، شروح علی ارسطو مفقوده فی الیونانیه، به کوشش عبدالرحمان بدوی، بیروت، ۱۹۸۶م.
- اقبال لاهوری، محمد، سیر فلسفه در ایران، تهران، امیرکبیر، ۱۳۹۲ش.
- بدوی، عبدالرحمان، التراث الیونانی، کویت، ۱۹۸۰م.
- بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، به کوشش علی اکبر فیاض، تهران، ۱۳۵۰ش.
- بیهقی، علی بن زید، تَتّمه صِوان الحِکمه، به کوشش محمد شفیع، لاهور، ۱۳۵۱ق.
- «آثار و کتب شیخ‌رئیس بوعلی‌سینا»، سایت بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا، تاریخ درج: بدون تاریخ، تاریخ بازدید: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ش.
- ثعالبی، ابومنصور، یتیمهالدهر، به کوشش محمد محیی الدین، قاهره، ۱۹۵۶م.
- جوزجانی، دیباچه بر الشفاء، منطق، مدخل (نک: ابن‌سینا در همین مآخذ).
- جیلانی، علی‌بن فضل الله، توفیق التطبیق فی اثبات أن الشیخ الرئیس من الامامیه الاثنی عشریه، محقق: محمد مصطفی حلمی، بیروت، دار الاحیاء الکتب العربیه، ۱۳۷۲ق.
- جهانگیری، «عرفان ابن سینا و یا نظر ابن سینا درباره عرفان»، فصلنامه فلسفه، شماره ۹، ۱۳۸۳ش.
- حکمت، علی اصغر، تاریخ بنای آرامگاه حکیم ابوعلی سینا، تهران، چاپخانه مجلس، ۱۳۳۰ش.
- حکمت، علی اصغر، رهاورد حکمت (شرح مسافرت‌ها و سفرنامه‌های میرزا علی‌اصغرخان حکمت شیرازی)، به‌اهتمام سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۷۹ش.
- خواندمیر، غیاث الدین، دستور الوزراء، به کوشش سعید نفیسی، تهران، ۱۳۵۵ش.
- خراسانی (شرف)، شرف‌الدین، «ابن‌سینا»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، ۱۳۷۰ش.
- داوری اردکانی، رضا، «ابن سینا، نابغه و فیلسوف»، پیام یونسکو، شماره ۱۲۸، ۱۳۵۹ش.
- ذهبی، محمدبن احمد، سیر أعلام النبلاء، محقق: شعیب ارناووط، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۳ق.
- رضایی، مرتضی، «اثبات خدا در فلسفه ابن سینا»، معرفت، شماره ۱۹۰، سال بیست و دوم، ۱۳۹۲ش.
- سهروردی، یحیی بن حبش، «المشارع و المطارحات»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، به کوشش هانری کربن، تهران، ۱۳۵۵ش.
- شوشتری، سید نورالله، مجالس المومنین، مصحح: سید احمد عبدمنافی، تهران، نشر اسلامیه، ۱۳۹۳ش.
- شهمردان بن ابی الخیر، نزهت نامه علائی، به کوشش فرهنگ جهانپور، تهران، ۱۳۶۲ش.
- غلامی، طاهره، «معاد از دیدگاه ابن سینا»، اسفار، شماره ۵، سال سوم، ۱۳۹۶ش.
- فارابی، محمد، کتاب الحروف، به کوشش محسن مهدی، بیروت، ۱۹۸۶م.
- همو، رساله فی العقل، به کوشش موریس بویژ، بیروت، ۱۹۳۸م.
- همو، کتاب الفصوص، حیدرآباد دکن، ۱۳۴۵ق.
- فانی، کامران، «فهرست آثار ابن سینا»، نشر دانش، شماره ۱، ۱۳۵۹ش.
- فرزام، حمید، «ابن سینا فیلسوف بزرگ ایرانی»، نشریه دانشکده ادیبات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره ۵، ۱۳۴۸ش.
- کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد، ۱۳۹۲ش.
- کدیور، محسن، «فهرست آثار ابن سینا»، معارف، شماره ۲۶، ۱۳۷۱ش.
- گلمن، ویلیام، «زندگانی ابن‌سینا» (نک: مآخذ لاتین)؛ مافروخی، مفضل، محاسن اصفهان، به کوشش جلال الدین تهرانی، تهران، ۱۳۱۲ش.
- مجمل التواریخ و القصص، به کوشش ملک الشعراء بهار، تهران، ۱۳۱۸ش.
- محمد بن منور، اسرار التوحید، تهران، ۱۳۱۳ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، شرح الهيات شفاء، تحقيق و نگارش محمدباقر ملکيان، قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى، ۱۳۹۱ش.
- مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، قم، صدرا، ۱۳۶۶ش.
- مهدوی، یحیی، فهرست نسخه‌های مصنفات ابن‌سینا، تهران، ۱۳۳۳ش.
- نصر، سیدحسین، سه حکیم مسلمان، تهران، امیرکبیر، ۱۳۹۴ش.
- نصر، سیدحسین، «فلسفه»، ایران، تاریخ فرهنگ هنر، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۹۰ش.
- نظامی عروضی، احمد، چهار مقاله، به کوشش محمد قزوینی، لیدن، ۱۹۰۹م.
- همایی، جلال الدین، «رابطه ابن‌سینا با اصفهان»، جشن نامه ابن‌سینا، تهران، ۱۳۳۴ش.
- یاقوت، بلدان.
- http://www.buali.ir/buali_content/media/article/39.PDF
پیوند به بیرون
«ابن‌سینا»، دائره المعارف بزرگ اسلامی