بقا بر جنابت: تفاوت میان نسخه‌ها
P.motahari (بحث | مشارکت‌ها) |
P.motahari (بحث | مشارکت‌ها) |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
به فتوای فقیهان کسی که در شب ماه رمضان جُنُب یا [[احتلام|مُحتَلِم]] است و می‌داند اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی‌شود، نباید بدون غسل بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه‌اش باطل است و قضا و [[کفاره روزه|کفاره]] دارد، اما اگر نیت کرده که بعداز بیداری، تا قبل از اذان صبح غسل کند، روزه‌اش صحیح است. | به فتوای فقیهان کسی که در شب ماه رمضان جُنُب یا [[احتلام|مُحتَلِم]] است و می‌داند اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی‌شود، نباید بدون غسل بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه‌اش باطل است و قضا و [[کفاره روزه|کفاره]] دارد، اما اگر نیت کرده که بعداز بیداری، تا قبل از اذان صبح غسل کند، روزه‌اش صحیح است. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی و حکم فقهی== | ||
بقا بر جنابت به‌معنای به‌تأخیرانداختن [[غسل جنابت|غُسل جِنابَت]] در شب [[رمضان|ماه رمضان]] تا بعد از [[طلوع فجر|اذان صبح]] یا هر | بقا بر جنابت به‌معنای به‌تأخیرانداختن [[غسل جنابت|غُسل جِنابَت]] در شب [[رمضان|ماه رمضان]] تا بعد از [[طلوع فجر|اذان صبح]] یا هر شب دیگری است که [[تکلیف|مُکلَّف]] تصمیم دارد فردای آن را [[روزه]] بگیرد.<ref>مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۱۲۲.</ref> غسل جِنابت، به‌جهت روزه‌گرفتن، واجب می‌شود و اکثر فقیهان بر جُنب واجب می‌دانند که تا اذان صبح از باقی‌ماندن بر جنابت خودداری کند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۹۸ق، ج۱، ص۱۴۱؛ موسوی عاملی، مدارک الاحکام، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۷؛</ref> طبق فتوای مشهور میان فقیهان، روزۀ کسی که عمداً تا اذان صبح بر جنابت باقی بماند، باطل است. دلیل این فتوا [[حدیث|روایات]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۶۳.</ref> و همچنین ادعای [[اجماع|اجماعی]] است که برخی آن را نقل یا به آن استدلال کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۱۷۴؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۴؛ خویی، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، ۱۴۱۸ق، ج۶، ص۲۸۹؛ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۸۸ق، ج۳، ص۳۸.</ref> | ||
==بقا بر جنابت در روزهٔ ماه رمضان و قضای آن== | ==بقا بر جنابت در روزهٔ ماه رمضان و قضای آن== | ||
نسخهٔ ۵ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۶
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
بقا بر جنابت به‌معنای به‌تأخیرانداختن غسل جِنابت تا اذان صبح (طلوع فجر) است. به باور فقیهان غسل جِنابت به‌جهت روزه گرفتن واجب می‌شود و مُکلَّف نباید در شب ماه رمضان یا هر شب دیگری که تصمیم دارد فردای آن، قضای روزهٔ ماه رمضان را بگیرد، تا از اذان صبح بر جنابت باقی بماند. فقیهان روزهٔ کسی را که در ماه رمضان و قضای آن - عمداً یا از روی فراموشی - تا اذان صبح بر جنابت باقی بماند، صحیح نمی‌دانند و معتقدند قضای آن را باید به‌جا آورد.
گفته شده بقای بر جنابت تا اذان صبح در روزه‌های مستحبی و سایر روزه‌های واجب همچون روزهٔ کفاره، موجب بطلان روزه نیست؛ اما بنا بر احتیاط واجب، نباید تا اذان صبح عمداً جُنُب ماند.
به فتوای فقیهان کسی که در شب ماه رمضان جُنُب یا مُحتَلِم است و می‌داند اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی‌شود، نباید بدون غسل بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه‌اش باطل است و قضا و کفاره دارد، اما اگر نیت کرده که بعداز بیداری، تا قبل از اذان صبح غسل کند، روزه‌اش صحیح است.
مفهوم‌شناسی و حکم فقهی
بقا بر جنابت به‌معنای به‌تأخیرانداختن غُسل جِنابَت در شب ماه رمضان تا بعد از اذان صبح یا هر شب دیگری است که مُکلَّف تصمیم دارد فردای آن را روزه بگیرد.[۱] غسل جِنابت، به‌جهت روزه‌گرفتن، واجب می‌شود و اکثر فقیهان بر جُنب واجب می‌دانند که تا اذان صبح از باقی‌ماندن بر جنابت خودداری کند.[۲] طبق فتوای مشهور میان فقیهان، روزۀ کسی که عمداً تا اذان صبح بر جنابت باقی بماند، باطل است. دلیل این فتوا روایات[۳] و همچنین ادعای اجماعی است که برخی آن را نقل یا به آن استدلال کرده‌اند.[۴]
بقا بر جنابت در روزهٔ ماه رمضان و قضای آن
به عقیده طباطبایی یزدی و امام خمینی، در روزه ماه رمضان، اگر کسی عمداً یا از روی فراموشی تا اذان صبح جُنب بماند و غسل نکند، روزه‌اش باطل است؛[۵] همچنین اگر وظیفه او تَیمُّم باشد و عمداً تیمم نکند، روزه‌اش باطل است،[۶] اما به باور مکارم شیرازی(زاده: ۱۳۰۵ش)، اگر از روی عمد نباشد روزه‌اش صحیح است.[۷]
به گفته فقیهان اگر فرد جُنب، در ماه رمضان از روی فراموشی، یک یا چند روز بر جنابتش باقی بماند، روزه‌اش صحیح نیست و روزهایی که یقین دارد بدون غسل روزه گرفته را باید قضا کند.[۸]
همچنین در روزه قضای ماه رمضان، کسی که عمداً یا از روی فراموشی تا اذان صبح، جنب بماند و غسل نکند صحیح نیست.[۹] گفته شده این حکم منسوب به مشهور فقها[۱۰] و برگرفته از روایات معصومان است.[۱۱]
بقا بر جنابت در سایر روزه‌های واجب
طباطبایی یزدی در کتاب العروة الوثقی بیان می‌دارد بقا بر جنابت تا اذان صبح در غیر از ماه رمضان و قضای آن، حتی روزه‌های واجبی نظیر روزه کفاره (کفاره بطلان عمدی روزه یا کفاره قتل)، موجب بطلان روزه نیست، اما بنابر احتیاط واجب، عمداً تا صبح بر جنابت باقی نماند.[۱۲]
به‌گفتهٔ فقیهان، در غیر روزهٔ ماه رمضان و قضای آن، دلیل قطعی بر وجوب غسل جنابت تا قبل از اذان صبح، برای صحت روزه‌های واجب نقل نشده است،[۱۳] اما گفته‌اند بنابر احتیاط واجب، تا اذان صبح عمداً جُنب نماند.[۱۴] به گفته محمدتقی آملی، فقیه امامی در قرن ۱۴ شمسی، در کتاب مصباح الهدی، غسل جنابت برای همۀ روزه‌ها (چه واجب و چه مستحب) واجب است و روزه در حال بقا بر جنابت باطل است.[۱۵]
بقا بر جنابت در روزه‌های مستحبی
مشهور فقها در روزه‌های مستحبی، باقی ماندن بر جنابت تا اذان صبح را موجب بطلان روزه نمی‌دانند.[۱۶] سید محسن حکیم، از فقیهان شیعه در قرن ۱۴ هجری قمری، برگرفته از روایاتی می‌داند که بقا بر جنابت تا اذان صبح را صحیح دانسته‌اند؛[۱۷] افزون‌بر این، سید عَبْدُالاَعْلی موسوی سبزواری (درگذشت: ۱۳۷۲ش)، در کتاب مهذب الاحکام، مدعی است که در روزه مستحبی، اصل برائت جاری می‌شود؛ یعنی اصل این است که فرد جنب، برای صحت روزه‌اش، شرط نیست که غسل یا تیمم کند.[۱۸]
حکم خواب بعد از جنب شدن یا احتلام
احکامی برای بقا بر جنابت به‌دلیل خواب ماندن شخصی که در شب ماه رمضان جنُب یا مُحتَلِم است، بیان شده است؛ از جمله:
- فقیهان روزهٔ کسی که جنب شود و بدون نیتِ غسل تا صبح بخوابد را در حکم بقای عمدی بر جنابت دانسته‌اند (یعنی روزه‌اش باطل، قضا و کفاره واجب می‌شود)،[۱۹] اما اگر نیت کرده که بعداز بیداری (تا قبل از اذان صبح) غسل کند روزه‌اش صحیح است.[۲۰]
- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و می‌داند که اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی‌شود، نباید بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه‌اش باطل است و قضا و کفاره بر او واجب است.[۲۱] البته از نظر آیت‌الله سیستانی روزه‌اش را باید تمام کند، اما قضا و کفاره بر او واجب است.[۲۲]
- اگر مکلف بعداز دوبار خواب و بیداری در خواب بماند، هرچند نیتِ غسل داشته باشد، روزه او باطل است.[۲۳] شیخ طوسی معتقد است کفاره نیز بر او واجب می‌شود.[۲۴]
- به فتوای امام خمینی اگر شخصی در شب جنب شود، سه مرتبه بیدار شود و بدون انجام غسل بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، تنها قضای آن روز را باید بگیرد و کفاره‌ای بر گردنش نیست.[۲۵]
- از نظر امام خمینی مراد از خواب اول، خوابی است که مُحتلم پس از بیدار شدن، دوباره بخوابد، اما سیستانی (زاده: ۱۳۰۹ش)، خوابی که در آن احتلام صورت گرفته است را خواب اول می‌داند.[۲۶]
پانویس
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۱۲۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۹۸ق، ج۱، ص۱۴۱؛ موسوی عاملی، مدارک الاحکام، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۷؛
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۶۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۱۷۴؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۴؛ خویی، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، ۱۴۱۸ق، ج۶، ص۲۸۹؛ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۸۸ق، ج۳، ص۳۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (المحشّی)، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۸۰؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۰.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۱۴۱.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۱۴۱.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۱۴۳.
- ↑ شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۳۶۰؛ شیخ طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ص۱۶۴؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (المحشّی)، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۸۰.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۸۸ق، ج۳، ص۳۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۶۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (المحشّی)، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۸۰.
- ↑ خویی، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، ۱۴۱۸ق، ج۶، ص۲۹۹؛ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۸۸ق، ج۳، ص۴۱.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۰.
- ↑ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۴، ص۱۲۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (المحشّی)، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۸۰؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۰.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۸۸ق، ج۳، ص۴۰.
- ↑ موسوی سبزواری، مهذب الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۱.
- ↑ نگاه کنید به: محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۹۸ق، ج۱، ص۱۴۱؛ شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۲۲.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۹۸ق، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۱۴۵.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۱۴۶.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۹۸ق، ج۱، ص۱۴۱؛ شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۲۲.
- ↑ شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۲۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۶.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۱۴۹.
منابع
- آملی، محمدتقی، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، تهران، نشر مؤلف، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- امام خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیلة، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، ۱۳۹۲ش.
- امام خمینی، سید روح‌اللّه، توضیح المسائل، محقق و مصحح: مسلم قلی‌پور گیلانی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسن، توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای شانزده نفر از مراجع تقلید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۹۲ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، نجف، دار احیاء تراث عربی، ۱۳۸۸ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، التنقیح فی شرح لعروة الوثقی، تحقیق: رضا خلخالی، قم، مؤسسه الخوئی الاسلامیه، ۱۴۱۸ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، النهایة، بیروت، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی (المحشّی)، تصحیح: احمد محسنی سبزواری، قم، دفتر نشر اسلامی، ۱۴۱۹ق.
- مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق: عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- موسوی سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، دار التفسیر، ۱۴۱۳ق.
- موسوی عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، قم، مؤسسه آل‌بیت(ع)، ۱۴۱۱ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق: محمد قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.
| وقایع |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| آیینها | |||||
| عبادات |
| ||||
| احکام روزه | یوم الشک • روزه مسافر • افطار • سحری • مبطلات روزه • مد طعام • کفاره روزه • روزهخواری • بقای بر جنابت • کفاره جمع • رؤیت هلال | ||||
| مناسبتها | |||||
| وابسته | آیه روزه • حدیث صوموا تصحوا • استهلال • خطبه شعبانیه • زکات فطره • نماز عید • عید فطر • ستاد استهلال • آیه ۱۸۵ سوره بقره • روزه پیشواز | ||||