غزوه: تفاوت میان نسخه‌ها
←تعداد غزوات: اصلاح ارقام |
←تعداد غزوات: اصلاح ارقام |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
== تعداد غزوات == | == تعداد غزوات == | ||
[[علی بن حسین مسعودی]] تعداد غزوات [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] را ۲۶ غزوه می‌داند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۰.</ref> مطابق نقل مسعودی، برخی تعداد غزوات را ۲۷ غزوه دانسته‌اند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۰.</ref> مسعودی علت این اختلاف را چنین بیان کرده است که دسته اول بازگشت رسول خدا از [[خیبر]] به [[وادی‌القری]] را با [[غزوه خیبر]] یکی دانسته‌اند، اما دسته دوم، غزوه خیبر و غزوه وادی‌القری را دو غزوه شمرده‌اند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۱.</ref> با این حال ابن‌اسحاق که نامی از وادی‌القری پس از خیبر نمی‌برد نیز غزوه‌های رسول خدا را ۲۷ غزوه ذکر می‌کند، چرا که او [[عمرة القضاء]] را جزو غزوات می‌شمارد.<ref>نگاه کنید به: ابن‌اسحاق، سیرة النبی، ۱۴۲۴ق، ص۶۷۴.</ref> لازم به ذکر است با آنکه پیامبر(ص) در [[جنگ موته|نبرد موته]] شرکت نداشته، اما برخی آن را غزوه نامیده‌اند.<ref> جعفریان، سیره رسول خدا(ص)، ص۴۶۴.</ref> محمدابراهیم آیتی مؤلف کتاب تاریخ پیامبر اسلام، ۲۷ غزوه پیامبر(ص) را به ترتیب زیر بیان کرده است:<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۶۹ق، ص۲۳۸-۲۴۰.</ref> | [[علی بن حسین مسعودی]] تعداد غزوات [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] را ۲۶ غزوه می‌داند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۰.</ref> مطابق نقل مسعودی، برخی تعداد غزوات را ۲۷ غزوه دانسته‌اند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۰.</ref> مسعودی علت این اختلاف را چنین بیان کرده است که دسته اول بازگشت رسول خدا از [[خیبر]] به [[وادی‌القری]] را با [[غزوه خیبر]] یکی دانسته‌اند، اما دسته دوم، غزوه خیبر و غزوه وادی‌القری را دو غزوه شمرده‌اند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۱.</ref> با این حال ابن‌اسحاق که نامی از وادی‌القری پس از خیبر نمی‌برد نیز غزوه‌های رسول خدا را ۲۷ غزوه ذکر می‌کند، چرا که او [[عمرة القضاء]] را جزو غزوات می‌شمارد.<ref>نگاه کنید به: ابن‌اسحاق، سیرة النبی، ۱۴۲۴ق، ص۶۷۴.</ref> لازم به ذکر است با آنکه پیامبر(ص) در [[جنگ موته|نبرد موته]] شرکت نداشته، اما برخی آن را غزوه نامیده‌اند.<ref> جعفریان، سیره رسول خدا(ص)، ص۴۶۴.</ref> [[محمدابراهیم آیتی]] مؤلف کتاب تاریخ پیامبر اسلام، ۲۷ غزوه پیامبر(ص) را به ترتیب زیر بیان کرده است:<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۶۹ق، ص۲۳۸-۲۴۰.</ref> | ||
{| class="wikitable sortable" | {| class="wikitable sortable" | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
|۲۳||[[غزوه خیبر]]||۱۴۰۰ نفر<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۸۹.</ref>|| یهودیان خیبر|| [[خیبر]]|| صفر سال هفتم هجری <ref>واقدی، مغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۳۴.</ref>|| شکست اهل خیبر و فتح قلعه آنان به دست [[امام علی(ع)]]<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۵۵.</ref> | |۲۳||[[غزوه خیبر]]||۱۴۰۰ نفر<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۸۹.</ref>|| یهودیان خیبر|| [[خیبر]]|| صفر سال هفتم هجری <ref>واقدی، مغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۳۴.</ref>|| شکست اهل خیبر و فتح قلعه آنان به دست [[امام علی(ع)]]<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۵۵.</ref> | ||
|- | |- | ||
|۲۴||غزوه [[فتح مکه]]|| ۱۰۰۰۰ نفر|| قریش | |۲۴||غزوه [[فتح مکه]]|| ۱۰۰۰۰ نفر<ref> ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۴۵۸.</ref>|| قریش<ref>بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۵.</ref>|| مکه|| رمضان سال هشتم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۳۸۹.</ref>|| فتح مکه | ||
|- | |- | ||
|۲۵||[[غزوه حنین]]|| ۱۲۰۰۰ نفر|| قبیله هوازن و ثقیف|| نزدیکی طائف|| شوّال سال هشتم.<ref>دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶؛ المغازی، ج۳، ص۸۹۲</ref>|| پیروزی مسلمانان | |۲۵||[[غزوه حنین]]|| ۱۲۰۰۰ نفر|| قبیله هوازن و ثقیف|| نزدیکی طائف|| شوّال سال هشتم.<ref>دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶؛ المغازی، ج۳، ص۸۹۲</ref>|| پیروزی مسلمانان | ||
نسخهٔ ۹ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۱۹
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب در تاریخ ۱۵ آبان ۱۴۰۲ توسط کاربر:Alikhani برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده است. اگر بیش از پنج روز از آخرین ویرایش مقاله میگذرد میتوانید برچسب را بردارید. در غیر این صورت، شکیبایی کرده و تغییری در مقاله ایجاد نکنید. |
| شخصیت‌ها | |
|---|---|
| پیامبر اسلام(ص) • ابوطالب • حضرت خدیجه(س) • حضرت علی (ع) • حضرت فاطمه(س) • حمزة بن عبدالمطلب • سلمان فارسی • ابوذر غفاری • مقداد بن عمرو • جعفر بن ابی‌طالب • بلال حبشی • ابوبکر • عمر بن خطاب • عثمان بن عفان • صحابه | |
| جنگ‌ها غزوه‌ها و سریه‌ها | |
| جنگ بدر • جنگ احد• غزوه بنی‌نضیر • غزوه خندق • غزوه بنی‌قریظه • صلح حدیبیه • غزوه خیبر • فتح مکه • غزوه تبوک • سایر غزوه‌ها • سریه‌ها | |
| شهرها و مکان‌ها | |
| مکه• شعب ابی‌طالب • مدینه• طائف • مسجد قبا • مسجدالنبی • سقیفه بنی‌ساعده • خیبر • قبرستان بقیع | |
| حوادث | |
| بعثت • هجرت به حبشه • لیلة المبیت • هجرت به مدینه • صلح حدیبیه • حجة الوداع • واقعه غدیر • سقیفه • سپاه اسامه | |
| مفاهیم مرتبط | |
| اسلام• انصار • مهاجرین • تشیع • حج • قریش • بنی‌هاشم • بنی امیه • جاهلیت | |
غَزوَه به جنگی گفته می‌شود که پیامبر(ص) در آن حضور داشته است. غزوه بدر، غزوه اُحُد و غزوه خندق از غزوه‌های مشهور پیامبر(ص) است. درباره شمار غزوات میان تاریخ‌نگاران اختلاف است؛ برخی ۲۶ و برخی دیگر ۲۷ غزوه ذکر کرده‌اند.
معنای غزوه
در کتاب‌های با موضوع تاریخ اسلام، جنگ‌های پیامبر(ص) به دو دسته غَزْوه و سَرِیّه تقسیم می‌شود.[۱] به جنگ‌هایی که پیامبر(ص) در آن شرکت می‌کرد و فرماندهی آنها را به صورت مستقیم بر عهده داشت، غَزْوه و به جنگ‌هایی که پیامبر(ص) در آنها شرکت نداشت، بلکه دسته‌ای را با تعیین فرمانده به منطقه‌ای اعزام می‌کرد، سَرِیّه می‌گویند.[۲] با این حال برخی محققان بر این باورند تعریف ذکر شده برای غزوه و سریّه دقیق نیست؛ بلکه غزوه به آن دسته از جنگ‌های پیامبر گفته می‌شود که به صورت آشکار، با جنگجویان زیاد و با سازماندهی انجام شده است، ولی به جنگ‌های پیامبر که به صورت مخفیانه، با جنگجویان کم و بدون سازماندهی انجام شده باشد، سریّه می‌گویند.[۳] این دو تعریف، در مصداق غزوه‌ها و سریه‌ها اختلاف ندارند، زیرا طبق تعریف اخیر، پیامبر در عملیات‌هایی که با تعداد نفرات اندک انجام می‌شد و هدف از آنها، ایذائی یا شناسایی بود، شرکت نمی‌کرد.[۴]
همه غزوه‌های، به غیر از غزوه احد، با پیروزی سپاه اسلام به پایان رسید.[۵] به گفته برخی محققان، سازماندهی کارآمد برای نیروهای نظامی، از مهم‌ترین دلایل پیروزی در این جنگ‌ها بوده است.[۶] گفته شده سازماندهی جنگ در غزوه‌ها به صورت بی‌سابقه انجام گرفته و چهار مرحله داشته است:
- سازماندهی قبل از حرکت؛
- سازماندهی پس از حرکت؛
- سازماندهی در معرکه قبل از آغاز جنگ؛
- سازماندهی در هنگام جنگ.[۷]
امروزه به دو مرحله اول، استراتژی و به دو مرحله بعد تاکتیک جنگ گفته می‌شود.[۸]
غزوه‌هایی که به جنگ انجامید
به گزارش ابن‌هشام، پیامبر(ص) از ۱۲ ربیع‌الاول سال اول قمری که وارد مدینه شده تا صَفَر سال دوم، در هیچ جنگی شرکت نکرد.[۹] به گزارش ابن‌هشام در کتاب السیرة النبویه[۱۰] و طبرسی در اعلام الوری از میان غزوه‌های پیامبر، تنها در غزوه‌های بدر، احد، خندق، قریظه، مصطلق، خیبر، فتح، حنین و طائف، جنگ به وقوع پیوست.[۱۱] لازم به ذکر است مسعودی به جای «مصطلق»، «تبوک» را نوشته است.[۱۲] همچنین در جنگ‌هایی که به درگیری نظامی منجر شد، تنها پنج جنگ مهم بود و درگیری شدیدی در آن رخ داد.[۱۳]
تعداد غزوات
علی بن حسین مسعودی تعداد غزوات رسول خدا(ص) را ۲۶ غزوه می‌داند.[۱۴] مطابق نقل مسعودی، برخی تعداد غزوات را ۲۷ غزوه دانسته‌اند.[۱۵] مسعودی علت این اختلاف را چنین بیان کرده است که دسته اول بازگشت رسول خدا از خیبر به وادی‌القری را با غزوه خیبر یکی دانسته‌اند، اما دسته دوم، غزوه خیبر و غزوه وادی‌القری را دو غزوه شمرده‌اند.[۱۶] با این حال ابن‌اسحاق که نامی از وادی‌القری پس از خیبر نمی‌برد نیز غزوه‌های رسول خدا را ۲۷ غزوه ذکر می‌کند، چرا که او عمرة القضاء را جزو غزوات می‌شمارد.[۱۷] لازم به ذکر است با آنکه پیامبر(ص) در نبرد موته شرکت نداشته، اما برخی آن را غزوه نامیده‌اند.[۱۸] محمدابراهیم آیتی مؤلف کتاب تاریخ پیامبر اسلام، ۲۷ غزوه پیامبر(ص) را به ترتیب زیر بیان کرده است:[۱۹]
| نام جنگ | نیروهای اسلام | نیروهای دشمن | مکان جنگ | زمان جنگ | مختصری از نتایج جنگ | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | غزوه ابواء(وَدّان) | ۲۰۰ نفر[۲۰] | کاروانی از قریش[۲۱] | ابواء (روستای بزرگی در نزدیک ودّان میان راه مکه و مدینه[۲۲]) | صفر سال دوم هجری[۲۳] | در این غزوه، درگیری نظامی صورت نگرفت و تنها با قبیله بنی‌ضمره پیمانی بسته شد تا علیه مسلمانان اقدامی نکنند.[۲۴] |
| ۲ | غزوه بُواط | ۲۰۰ نفر[۲۵] | ۱۰۰ نفر به فرماندهی اُمَیّة بن خَلَف[۲۶] | بواط | ربیع‌الاول[۲۷] یا ربیع الاخر سال دوم هجری[۲۸] | در این غزوه، درگیری نظامی صورت نگرفت.[۲۹] |
| ۳ | غزوه عُشَیره یا ذی‌العُشَیره | ۱۵۰ یا ۲۰۰ نفر[۳۰] | کاروان‌هایی از قریش[۳۱] | ذی‌العُشَیره (مکانی بین مکه و مدینه[۳۲]) | جُمادی‌الاول سال دوم هجری[۳۳] | درگیری صورت نگرفت و با قبیله مُدلِج و هم‌پیمانان آنان، پیمان دوستی بسته شد.[۳۴] |
| ۴ | غزوه بدر اول | تعدادی از مهاجرین[۳۵] | تعدادی از سارقان به فرماندهی کُرْز بن جابر[۳۶] | منطقه بدر[۳۷] | جمادی‌الاخر سال دوم هجری[۳۸] یا ربیع‌الاول سال سوم.[۳۹] | فرار سارقان[۴۰] |
| ۵ | غزوه بدر کبری | ۳۱۳ نفر[۴۱] | ۹۵۰ نفر[۴۲] | منطقه بدر | ۱۷ رمضان سال دوّم[۴۳] | پیروزی مسلمانان بر قریش، کشته شدن ۷۰ نفر از مشرکان و اسیر شدن ۷۰ نفر از آنان[۴۴] |
| ۶ | غزوه بنی‌سُلَیم | ۲۰۰ نفر[۴۵] | قبیله بنی‌سُلَیم و غَطَفان[۴۶] | منطقه قَرقَرة الکُدْر با فاصله هشت منزل (حدود ۱۷۰ کیلومتر) از مدینه[۴۷] | شوّال سال دوّم.[۴۸] | فرار بنی‌سلیم و ترک اموال خود در جنگ[۴۹] |
| ۷ | غزوه بنی‌قَینُقاع | مسلمانان مدینه | یهودیان بنی‌قَینُقاع[۵۰] | مدینه | ۱۵ شوال سال دوم هجری[۵۱] | پاکسازی محیط مدینه از یهود[۵۲] |
| ۸ | غزوه سَویق | ۲۰۰ نفر از مهاجرین و انصار[۵۳] | ۲۰۰ نفر از مشرکان مکه به فرماندهی ابوسفیان[۵۴] | قَرقَرة الکُدْر[۵۵] | ذی‌الحجه سال دوم هجری[۵۶] | فرار مشرکان مکه[۵۷] |
| ۹ | غزوه ذی‌اَمَرّ یا غزوه غَطَفان | ۴۵۰ نفر به فرماندهی دُعْثور بن حارث[۵۸] | بنی‌ثَعلَبه از قبیله غَطَفان[۵۹] | منطقه نَجد[۶۰] | صفر سال سوم هجرت[۶۱] | فرار دشمن به بالای کوه[۶۲] |
| ۱۰ | غزوه بُحران | ۳۰۰ نفر[۶۳] | بنی‌سُلَیم[۶۴] | بُحران (معدنی در وادی فُرع در حجاز)[۶۵] | ربیع‌الاخر سال سوم هجرت[۶۶] | در این غزوه، درگیری نظامی صورت نگرفت.[۶۷] |
| ۱۱ | غزوه اُحُد | ۷۰۰ نفر[۶۸] | ۳۰۰۰ نفر از مشرکان قریش[۶۹] | دامنه کوه اُحُد | شوّال سال سوّم[۷۰] | مشرکان پیروز و هفتاد نفر از مسلمانان شهید شدند.[۷۱] |
| ۱۲ | غزوه حَمراء الاَسَد | ۶۳۰ نفر[۷۲] | مشرکان قریش[۷۳] | منطقه حَمراءالاسد در ده میلی (حدود ۲۰ کیلومتری) جنوب مدینه[۷۴] | شوّال سال سوم[۷۵] | فرار مشرکان قریش[۷۶] |
| ۱۳ | غزوه بنی‌نَضیر | گروهی از مهاجرین و انصار[۷۷] | یهودیان بنی‌نَضیر | منطقه‌ای در مدینه[۷۸] | ربیع‌الاوّل سال چهارم هجری[۷۹] | اخراج بنی‌نضیر از مدینه[۸۰] |
| ۱۴ | غزوه ذات الرِّقاع | ۴۰۰ نفر از صحابه[۸۱] | بنی‌محارب[۸۲] | کوه ذات‌الرقاع در منطقه نَجد[۸۳] | ربیع الاول سال چهارم[۸۴] | فرار دشمن به قله کوه و بازگشت پیامبر به مدینه[۸۵] |
| ۱۵ | غزوه بدر الموعد | ۱۵۰۰ نفر[۸۶] | ۲۰۰۰ نفر از مشرکان مکه[۸۷] | بدر[۸۸] | شعبان سال چهارم[۸۹] | در این غزوه، درگیری نظامی صورت نگرفت.[۹۰] |
| ۱۶ | غزوه دُومة الجَندَل | ۱۰۰۰ نفر[۹۱] | قبیله دومةالجندل[۹۲] | دومة الجندل[۹۳] | ربیع‌الاوّل سال پنجم[۹۴] | فرار قبیله دومة الجندل[۹۵] |
| ۱۷ | غزوه خندق | ۳۰۰۰ نفر از مسلمانان[۹۶] | ۱۰۰۰۰ نفر از قریش و متحدان آن[۹۷] | مدینه | شوّال سال پنجم[۹۸] | کشته شدن عمرو بن عبدود، شکست و بازگشت مشرکان بدون پیروزی[۹۹] |
| ۱۸ | غزوه بنی‌قُرَیظه | ۳۰۰۰ نفر[۱۰۰] | قبیله بنی‌قُرَیظه[۱۰۱] | جنوب مدینه، قلعه بنی‌قریظه[۱۰۲] | ذی‌قعده و ذی‌حجّه سال پنجم قمری[۱۰۳] | پیروزی ارتش اسلام بر بنی‌قریظه[۱۰۴] |
| ۱۹ | غزوه بنی‌لِحیان | ۲۰۰ نفر[۱۰۵] | قبیله لحیان[۱۰۶] | غران[۱۰۷] | جمادی الأولی سال ششم[۱۰۸] | فرار بنی‌لِحیان[۱۰۹] |
| ۲۰ | غزوه ذی‌قَرَد یا غزوه غابه | پانصد تا هفتصد نفر[۱۱۰] | غَطَفان[۱۱۱] | ذی‌قَرَد | ربیع الاول[۱۱۲]و ربیع‌الثانی سال ششم[۱۱۳] | بازپس‌گیری اموال پیامبر و آزاد کردن همسر ابوذر غفاری[۱۱۴] |
| ۲۱ | غزوه بنی‌مُصْطَلِق یا مُرَیْسیع | ۱۰۰ نفر سواره[۱۱۵] | بنی‌مُصْطَلِق به فرماندهی حارث بن ابی‌ضرار[۱۱۶] | نزدیکی آب‌های مُرَیسیع در ناحیه قُدَید[۱۱۷] | شعبان سال ششم[۱۱۸] (یا پنجم[۱۱۹]) | شکست بنی‌مُصْطَلِق و اسیر شدن آنان[۱۲۰] |
| ۲۲ | غزوه حُدَیْبیّه | ۱۴۰۰ تا ۱۶۰۰ نفر[۱۲۱] | قریش[۱۲۲] | حُدَیبیه[۱۲۳] | ذی‌القعده سال ششم هجری[۱۲۴] | پیمان صلح بین مسلمانان و قریش[۱۲۵] |
| ۲۳ | غزوه خیبر | ۱۴۰۰ نفر[۱۲۶] | یهودیان خیبر | خیبر | صفر سال هفتم هجری [۱۲۷] | شکست اهل خیبر و فتح قلعه آنان به دست امام علی(ع)[۱۲۸] |
| ۲۴ | غزوه فتح مکه | ۱۰۰۰۰ نفر[۱۲۹] | قریش[۱۳۰] | مکه | رمضان سال هشتم.[۱۳۱] | فتح مکه |
| ۲۵ | غزوه حنین | ۱۲۰۰۰ نفر | قبیله هوازن و ثقیف | نزدیکی طائف | شوّال سال هشتم.[۱۳۲] | پیروزی مسلمانان |
| ۲۶ | غزوه طائف | ۱۲۰۰۰ نفر | قبیله ثقیف | طائف | شوّال سال هشتم[۱۳۳] | بازگشت به مکه بدون پیروزی |
| ۲۷ | غزوه تبوک | ۳۰۰۰۰ نفر | روم و هم‌پیمانان | تبوک | رجب سال نهم[۱۳۴] | درخواست مصالحه مالی با مسلمانان از سوی رومیان[۱۳۵] پراکنده ساختن سپاه روم [۱۳۶] |
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ سبحانی، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۱۶.
- ↑ سبحانی، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۱۶.
- ↑ قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۹-۸۰.
- ↑ قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۸۰.
- ↑ قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۵.
- ↑ قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۵.
- ↑ قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۸۰.
- ↑ قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۸۱.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النوبیه، دار المعرفه، ج۱، ص۵۹۰.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النوبیه، دار المعرفه، ج۲، ص۶۰۸.
- ↑ نگاه کنید به طبرسی، اعلام الوری، الناشر مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ـ قم، ج۱، ص۱۶۸-۲۰۰.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۲۸۰ به بعد.
- ↑ علیخانی، «تحلیل سیاسی جنگ‌های پیامبر اکرم راهبردی برای امروز» ص۷۱.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۱.
- ↑ نگاه کنید به: ابن‌اسحاق، سیرة النبی، ۱۴۲۴ق، ص۶۷۴.
- ↑ جعفریان، سیره رسول خدا(ص)، ص۴۶۴.
- ↑ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۶۹ق، ص۲۳۸-۲۴۰.
- ↑ ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۲۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲.
- ↑ ابن‌رسته، الاعلاق النفیسه، ۱۸۹۱م، ج۷، ص۱۷۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۰۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۰۷.
- ↑ بیهقی، دلایل النبوه، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۴۶۹.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۰۸.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۱۲۷.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۱، ص۵۹۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۴.
- ↑ بیهقی، دلایل النبوه، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۶.
- ↑ بیهقی، دلایل النبوه، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲.
- ↑ ابن‌خیاط، تاریخ خلیفة، ۱۴۱۵ق، ص۲۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۹۰.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۹۰.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۱، ص۶۲۶.
- ↑ سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، ۱۳۸۵ش، ص۴۹۶.
- ↑ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۷۲.
- ↑ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۷۲.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۴۴۱.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۴۳–۴۴.
- ↑ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۷۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۷۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۷۶؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۰۶.
- ↑ سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۱۶.
- ↑ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۷۴.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۸۳-۴۸۴.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۸۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۸۱.
- ↑ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۷۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۹۴.
- ↑ بیهقی، دلایل النبوه، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۶۸.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۵۳.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۴۶.
- ↑ بیهقی، دلایل النبوه، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۶۸.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبیر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۹۶.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبیر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۷.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۴۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۹۶-۱۹۷.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۶۵.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۰۴.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۶۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۲۵.
- ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۰.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۳۸
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبیر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۳۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۴۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۶۴.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۲۹۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۶۳.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۹۶.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۲۰۳.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۲۷۶.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۲۰۳.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۴۰
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۸۷.
- ↑ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۱۴.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۱، ص۳۵۸.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۱، ص۶۷.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۱، ص۶۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۳.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۲۱۳.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، دار الحدیث، ج۱۰، ص۱۰۵.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۲.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۲۲۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۴۴.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۲۱۴.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۱، ص۵۰.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبیر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۵۷.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبیر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۵۷.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، دار الحدیث، ج۹، ص۱۳۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۹۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۰۱.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۲۷۹.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۳۶۴
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۳۶-۵۳۷.
- ↑ جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، (سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم)،قم، عترت، ۱۳۸۳ش، ص۵۷۳.
- ↑ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۴، ص۱۸۰.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۴۹.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۳۷
- ↑ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۴، ص۱۸۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۵.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۴.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۱۱۸.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۸۹
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۴۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۷۴.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۳۱۰.
- ↑ ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۴۷.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۳۰۸.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۳۱۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۸۹.
- ↑ واقدی، مغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۳۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۵۵.
- ↑ ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۴۵۸.
- ↑ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۵.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۳۸۹.
- ↑ دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶؛ المغازی، ج۳، ص۸۹۲
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۲۳۳؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶.
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۵۱۵؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۴۶۹.
- ↑ سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۳۸۵ش، ص۸۷۴.
- ↑ سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۳۸۵ش، ص۸۷۳.
منابع
- ابن‌اسحاق، سیرة النبی، چاپ مصطفی الحلبی، ۱۳۵۵ق.
- ابن اسحاق، محمد بن اسحاق، سیرة ابن اسحاق، الناشر : مكتب دراسات التاريخ و المعارف الإسلامية، بی تا، بی جا.
- ابن‌حبیب، محمد، المحبر، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
- ابن‌حزم اندلسی، جوامع السیرة النبویة، دار الکتب العلمیة، بیروت، بی‌تا
- ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- ابن‌سعد، محمد، کتاب الطبقات الکبیر، به کوشش ادوارد زاخاو، لیدن، ۱۳۲۱- ۱۳۲۵ق.
- ابن‌سید الناس، عیون الأثر، دار القلم، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق: السقا، مصطفی، الأبیاری، ابراهیم، شلبی، عبد الحفیظ، دار المعرفة، بیروت، چاپ اول، بی‌تا.
- بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الاشراف، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق: قلعجی، عبد المعطی، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- جعفریان رسول، تاریخ سیاسی اسلام (سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله)، قم، عترت، ۱۳۸۰ش.
- جعفریان رسول؛ سیرت رسول خدا(ص)، قم، انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۳ش.
- حسنی، علی‌اکبر، تاریخ تحلیلی صدر اسلام، تهران، انتشارات پیام نور.
- حلبی ابوالفرج، السيرة الحلبية، دار الكتب العلمية، بيروت، 1427، چاپ دوم.
- حموی، محمد بن اسحاق، أنیس المؤمنین، بنیاد بعثت، تهران، ۱۳۶۳ش.
- سبحانی تبریزی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ق.
- مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، قاهره، دار الصاوی، بی‌تا، چاپ افست قم، مؤسسة نشر المنابع الثقافة الاسلامیه.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، چاپ مطبعة السعاده، ۱۳۶۷ق.
- مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، مؤسسة الأعلمی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق.
- یاقوت حموی، شهاب الدین ابو عبد الله، معجم البلدان، دار صادر، بیروت، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
پیوند به بیرون
