حارثة بن نعمان: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) اصلاح نویسه‌های عربی |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
{{جعبه نقل‌قول | {{جعبه نقل‌قول | ||
|عنوان= پیامبر(ص): | |عنوان= پیامبر(ص): | ||
|نقل قول= من در عالم رؤیا صدای قرائتی را در بهشت شنیدم؛ گفتم: این شخص چه کسی است؟ گفته شد او حارثة بن نعمان است»؛ «این چنین هستند نیکوکاران شما»<ref>ابن‌عبدالبر، | |نقل قول= من در عالم رؤیا صدای قرائتی را در بهشت شنیدم؛ گفتم: این شخص چه کسی است؟ گفته شد او حارثة بن نعمان است»؛ «این چنین هستند نیکوکاران شما»<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱،ص۳۰۷.</ref> | ||
|عرض = 20% | |عرض = 20% | ||
|}} | |}} | ||
حارثة بن نعمان از اصحاب رسول خدا(ص) و امام علی(ع) بود.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> او همراه پیامبر(ص) در جنگ‌های بدر،<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴.</ref> اُحُد، [[غزوه حنین|حُنَین]] و سایر جنگ‌های شرکت کرد.<ref>ابن‌عبدالبر، | حارثة بن نعمان از اصحاب رسول خدا(ص) و امام علی(ع) بود.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> او همراه پیامبر(ص) در جنگ‌های بدر،<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴.</ref> اُحُد، [[غزوه حنین|حُنَین]] و سایر جنگ‌های شرکت کرد.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.</ref> به گفته [[شیخ طوسی]] در [[رجال الطوسی (کتاب)|کتاب رجال]]، حارثة بن نعمان دو بار [[جبرئیل]] را به شکل [[دحیه کلبی|دحیة بن خلیفه کلبی]] مشاهده و به او سلام کرد.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> همچنین پس از پیامبر(ص) در جنگ‌های دروان [[حکومت امام علی(ع)]] در کنار او حضور داشت.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> | ||
=== استقامت در حمایت از پیامبر در جنگ حنین === | === استقامت در حمایت از پیامبر در جنگ حنین === | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
=== جایگاه روایی === | === جایگاه روایی === | ||
در منابع از حارثة بن نعمان به‌عنوان یکی از «فضلای اصحاب رسول خدا(ص)» یاد شده است.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.</ref> او از راویان [[حدیث]] بوده<ref>هیثمی، مجمع | در منابع از حارثة بن نعمان به‌عنوان یکی از «فضلای اصحاب رسول خدا(ص)» یاد شده است.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.</ref> او از راویان [[حدیث]] بوده<ref>هیثمی، مجمع الزوائد، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۳۱۳–۳۱۴.</ref> که گفته شده روایاتش در [[جامع حدیثی|جوامع روایی]]، رجالی و تاریخی مانند مسند احمد، کتاب المغازی، المؤتلف و المُختَلف آمده است.<ref>عزیزی و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۱.</ref> راویانی همچون [[عبدالله بن عباس]]، عبدالله بن عامر بن ربیعه و ثعلبة بن ابی‌مالک از طریق او روایاتی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نقل کرده‌اند.<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> | ||
== بخشیدن خانه‌هایش به پیامبر(ص) == | == بخشیدن خانه‌هایش به پیامبر(ص) == | ||
ابن‌سعد، تاریخ‌نگار [[قرن سوم هجری قمری]]، | حارثه را نخستین کسی می‌دانند که در [[مدینه]]، خانه‌هایش را به پیامبر هدیه بخشید.<ref>عبدالغنی، بیوت الصحابه، ۱۴۲۰ق، ص۶۹.</ref> به گزارش ابن‌سعد، تاریخ‌نگار [[قرن سوم هجری قمری]]، حجره‌های حارثه نزدیک حجره‌های [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] بود.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> هر زمان که پیامبر(ص) ازدواج تازه‌ای داشت حارثه از حجره‌ای به حجرهٔ دورتری می‌رفت و بدین ترتیب تمام خانه‌های خود را به پیامبر(ص) بخشید تا با [[همسران پیامبر(ص)|همسرانش]] در آن زندگی کند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> از جمله آنها نخستین منزلِ [[ماریه دختر شمعون|ماریه]]،<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۱.</ref> و نیز خانه‌ای است که پیامبر [[صفیه دختر حیی بن اخطب|صفیه]] را در آن منزل داد و [[عایشه]] و زنان [[انصار]] به دیدن او به آن خانه می‌رفتند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۰۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۴۴.</ref> پیامبر(ص) در حق او به‌خاطر بخشش خانه‌های خود به پیامبر(ص) و [[مهاجرین]] دعا کرده است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۳.</ref> | ||
=== اهدا خانه برای سکونت حضرت علی و فاطمه === | === اهدا خانه برای سکونت حضرت علی و فاطمه === | ||
{{اصلی|خانه حضرت فاطمه(س)}} | {{اصلی|خانه حضرت فاطمه(س)}} | ||
ابن‌سعد در الطبقات الکبری از از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل کرده که امام علی(ع) پس از [[ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)|ازدواج با فاطمه(س)]]، خانه‌ای را که کمی از خانهٔ پیامبر دور بود، آماده کرد. پیامبر(ص) به آنها گفت می‌خواهد دخترش نزدیک خانه خودش ساکن شود. فاطمه(س) از پیامبر(ص) خواست با حارثة بن نعمان صحبت کند تا در خانه او ساکن شوند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> پیامبر(ص) فرمودند از گفتن این مطلب به او خجالت می‌کشد؛ زیرا حارثه برخی خانه‌هایش را به او بخشیده و به‌خاطر ما از این حجره به آن حجره منتقل شده است.<ref>ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۶.</ref> حارثه از این موضوع اطلاع یافت و نزد پیامبر آمد، خانه‌اش را به پیامبر(ص) هدیه داد و گفت که پذیرفتن مال او توسط پیامبر(ص)، محبوب‌تر از نپذیرفتن ایشان است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲–۱۳۳.</ref> براساس نقل برخی منابع شیعه، علی(ع) و فاطمه(س) پس از ازدواج، به خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) [[هدیه]] داده بود، رفتند.<ref>طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، | ابن‌سعد در الطبقات الکبری از از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل کرده که امام علی(ع) پس از [[ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)|ازدواج با فاطمه(س)]]، خانه‌ای را که کمی از خانهٔ پیامبر دور بود، آماده کرد. پیامبر(ص) به آنها گفت می‌خواهد دخترش نزدیک خانه خودش ساکن شود. فاطمه(س) از پیامبر(ص) خواست با حارثة بن نعمان صحبت کند تا در خانه او ساکن شوند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> پیامبر(ص) فرمودند از گفتن این مطلب به او خجالت می‌کشد؛ زیرا حارثه برخی خانه‌هایش را به او بخشیده و به‌خاطر ما از این حجره به آن حجره منتقل شده است.<ref> ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۶.</ref> حارثه از این موضوع اطلاع یافت و نزد پیامبر آمد، خانه‌اش را به پیامبر(ص) هدیه داد و گفت که پذیرفتن مال او توسط پیامبر(ص)، محبوب‌تر از نپذیرفتن ایشان است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲–۱۳۳.</ref> براساس نقل برخی منابع شیعه، علی(ع) و فاطمه(س) پس از ازدواج، به خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) [[هدیه]] داده بود، رفتند.<ref>طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۱.</ref> | ||
اِبن‌شَبَّه (درگذشت: ۲۶۲ق) تاریخ‌نگار اهل‌سنت آورده که خانه حارثة | اِبن‌شَبَّه (درگذشت: ۲۶۲ق) تاریخ‌نگار اهل‌سنت آورده که خانه حارثة در مجاورت خانه ابوایوب انصاری قرار داشته و به ملکیت [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] درآمد و خانه مسکونی آن حضرت شد.<ref>اِبن‌شَبَّه، تاریخ المدینة لابن‌شبة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۲۵۹ِ.</ref> این خانه در طرح توسعه سال [[سال ۱۳۶۵ هجری شمسی|۱۳۶۵ش]] تخریب شد.<ref>شرّاب، فرهنگ اعلام جغرافیایی، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۴۹.</ref> | ||
== نام و نسب == | == نام و نسب == | ||
حارثة فرزند نعمان بن نفع یا ابن‌نقع<ref>ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.</ref> انصاری خزرجی<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۷۸.</ref> و مادرش جعدة بنت | حارثة فرزند نعمان بن نفع یا ابن‌نقع<ref>ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.</ref> انصاری خزرجی<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۷۸.</ref> و مادرش جعدة بنت عبید بن ثعلبة بود.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.</ref> کنیه‌اش اباعبدالله<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۱.</ref> و از طایفه بنی‌نجار و در [[مدینه]]<ref>ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> ساکن بود.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.</ref> در برخی منابع، از او با عنوان حارثة بن نعمان انصاری بدری نیز یاد شده است.<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> گفته شده نسل حارثة بن نعمان ادامه داشته<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.</ref> و محمد بن عبدالرحمن بن عبدالله بن حارثه، معروف به ابوالرجال از انوادگان اوست.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref> در کتاب الاستیعاب آمده است که حارثه به خاطر کمک و احترام به مادرش به نیکی معروف بود.<ref>ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.</ref> | ||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابی‌نعیم، احمد بن عبدالله، معرفة الاصحابة، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق. | * ابی‌نعیم، احمد بن عبدالله، معرفة الاصحابة، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق. | ||
* ابن‌اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، تحقیق علی محمد معوض، عادل أحمد عبد الموجود، | * ابن‌اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، تحقیق علی محمد معوض، عادل أحمد عبد الموجود، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق. | ||
* ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، تحقیق محمد عبدالمعید خان، هند، دائرة المعارف العثمانیة بحیدر آباد الدکن الهند، ۱۳۹۳ق. | * ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، تحقیق محمد عبدالمعید خان، هند، دائرة المعارف العثمانیة بحیدر آباد الدکن الهند، ۱۳۹۳ق. | ||
* ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، | * ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقی محمد عبدالقادر عطا، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | ||
* ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق. | * ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق. | ||
* ابن‌شبه، عمر، تاریخ المدینة لابن‌شبة، تحقیق فهیم محمد شلتوت، جده، بی‌نا، ۱۳۹۹ق. | * ابن‌شبه، عمر، تاریخ المدینة لابن‌شبة، تحقیق فهیم محمد شلتوت، جده، بی‌نا، ۱۳۹۹ق. | ||
* ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، صبح پیروزی، ۱۴۱۲ق. | * ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، صبح پیروزی، ۱۴۱۲ق. | ||
* ابن‌بلبان الفارسی، علاء الدین علی، الإحسان فی تقریب صحیح ابن‌حبان، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۸ق. | * ابن‌بلبان الفارسی، علاء الدین علی، الإحسان فی تقریب صحیح ابن‌حبان، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۸ق. | ||
* بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، | * بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ق. | ||
* بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق. | * بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق. | ||
* ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق بشار عوّاد معروف، | * ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق بشار عوّاد معروف، بی‌جا، دار الغرب الإسلامی، ۲۰۰۳م. | ||
* ذهبی، محمد بن احمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق. | * ذهبی، محمد بن احمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق. | ||
* شراب، محمدحسین، فرهنگ اعلام جغرافیایی تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ترجمه محمدرضا نعمتی، حمیدرضا شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش. | * شراب، محمدحسین، فرهنگ اعلام جغرافیایی تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ترجمه محمدرضا نعمتی، حمیدرضا شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش. | ||
* بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق. | * بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق. | ||
* طبرانی، سلیمان بن | * طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی بن عبد المجید السلفی، قاهره، مکتبة ابن‌تیمیة، ۱۴۱۵ق. | ||
* طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۷ق. | * طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۷ق. | ||
* عبدالغنی، محمد الیاس، بیوت الصحابة رضی الله عنهم حول المسجد النبوی الشریف، مدینه منوره، بی‌نا، ۱۴۲۰ق. | * عبدالغنی، محمد الیاس، بیوت الصحابة رضی الله عنهم حول المسجد النبوی الشریف، مدینه منوره، بی‌نا، ۱۴۲۰ق. | ||
* عزیزی، حسین و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، ۱۳۸۸ش. | * عزیزی، حسین و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، ۱۳۸۸ش. | ||
* واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق. | * واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق. | ||
نسخهٔ ۸ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۴۵
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| کنیه | أباعبدالله |
| محل زندگی | مدینه |
| مهاجر/انصار | انصار |
| نسب/قبیله | خزرج |
| درگذشت | سال ۵۰ق |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | بدر، احد، حنین |
| دلیل شهرت | صحابی پیامبر(ص) |
| نقش‌های برجسته | اهداء خانه به پیامبر(ص) |
حارثة بن نُعمان (درگذشت: ۵۰ق) از صحابه پیامبر(ص) و امام علی(ع) است که در جنگ‌های بَدر و اُحُد شرکت داشت. حارثه خانه‌های خود را به رسول خدا(ص) هدیه داد تا با همسرانش در آنها زندگی کند. همچنین خانه‌ای برای سکونت امام علی(ع) و فاطمه(س) به پیامبر(ص) بخشید. او جبرئیل را به شکل دحیه کَلبی مشاهده و به او سلام کرده بود.
جایگاه
پیامبر(ص):
من در عالم رؤیا صدای قرائتی را در بهشت شنیدم؛ گفتم: این شخص چه کسی است؟ گفته شد او حارثة بن نعمان است»؛ «این چنین هستند نیکوکاران شما»[۱]
حارثة بن نعمان از اصحاب رسول خدا(ص) و امام علی(ع) بود.[۲] او همراه پیامبر(ص) در جنگ‌های بدر،[۳] اُحُد، حُنَین و سایر جنگ‌های شرکت کرد.[۴] به گفته شیخ طوسی در کتاب رجال، حارثة بن نعمان دو بار جبرئیل را به شکل دحیة بن خلیفه کلبی مشاهده و به او سلام کرد.[۵] همچنین پس از پیامبر(ص) در جنگ‌های دروان حکومت امام علی(ع) در کنار او حضور داشت.[۶]
استقامت در حمایت از پیامبر در جنگ حنین
حارثه را از صد نفر[۷] یا هشتاد نفری می‌دانند که در جنگ حنین پس از شبیخون مشرکان و فرار عده‌ای از مسلمانان در یاری و دفاع از پیامبر استقامت نشان داد و فرار نکرد.[۸]
جایگاه روایی
در منابع از حارثة بن نعمان به‌عنوان یکی از «فضلای اصحاب رسول خدا(ص)» یاد شده است.[۹] او از راویان حدیث بوده[۱۰] که گفته شده روایاتش در جوامع روایی، رجالی و تاریخی مانند مسند احمد، کتاب المغازی، المؤتلف و المُختَلف آمده است.[۱۱] راویانی همچون عبدالله بن عباس، عبدالله بن عامر بن ربیعه و ثعلبة بن ابی‌مالک از طریق او روایاتی از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند.[۱۲]
بخشیدن خانه‌هایش به پیامبر(ص)
حارثه را نخستین کسی می‌دانند که در مدینه، خانه‌هایش را به پیامبر هدیه بخشید.[۱۳] به گزارش ابن‌سعد، تاریخ‌نگار قرن سوم هجری قمری، حجره‌های حارثه نزدیک حجره‌های رسول خدا(ص) بود.[۱۴] هر زمان که پیامبر(ص) ازدواج تازه‌ای داشت حارثه از حجره‌ای به حجرهٔ دورتری می‌رفت و بدین ترتیب تمام خانه‌های خود را به پیامبر(ص) بخشید تا با همسرانش در آن زندگی کند.[۱۵] از جمله آنها نخستین منزلِ ماریه،[۱۶] و نیز خانه‌ای است که پیامبر صفیه را در آن منزل داد و عایشه و زنان انصار به دیدن او به آن خانه می‌رفتند.[۱۷] پیامبر(ص) در حق او به‌خاطر بخشش خانه‌های خود به پیامبر(ص) و مهاجرین دعا کرده است.[۱۸]
اهدا خانه برای سکونت حضرت علی و فاطمه
ابن‌سعد در الطبقات الکبری از از امام باقر(ع) نقل کرده که امام علی(ع) پس از ازدواج با فاطمه(س)، خانه‌ای را که کمی از خانهٔ پیامبر دور بود، آماده کرد. پیامبر(ص) به آنها گفت می‌خواهد دخترش نزدیک خانه خودش ساکن شود. فاطمه(س) از پیامبر(ص) خواست با حارثة بن نعمان صحبت کند تا در خانه او ساکن شوند.[۱۹] پیامبر(ص) فرمودند از گفتن این مطلب به او خجالت می‌کشد؛ زیرا حارثه برخی خانه‌هایش را به او بخشیده و به‌خاطر ما از این حجره به آن حجره منتقل شده است.[۲۰] حارثه از این موضوع اطلاع یافت و نزد پیامبر آمد، خانه‌اش را به پیامبر(ص) هدیه داد و گفت که پذیرفتن مال او توسط پیامبر(ص)، محبوب‌تر از نپذیرفتن ایشان است.[۲۱] براساس نقل برخی منابع شیعه، علی(ع) و فاطمه(س) پس از ازدواج، به خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) هدیه داده بود، رفتند.[۲۲]
اِبن‌شَبَّه (درگذشت: ۲۶۲ق) تاریخ‌نگار اهل‌سنت آورده که خانه حارثة در مجاورت خانه ابوایوب انصاری قرار داشته و به ملکیت امام صادق(ع) درآمد و خانه مسکونی آن حضرت شد.[۲۳] این خانه در طرح توسعه سال ۱۳۶۵ش تخریب شد.[۲۴]
نام و نسب
حارثة فرزند نعمان بن نفع یا ابن‌نقع[۲۵] انصاری خزرجی[۲۶] و مادرش جعدة بنت عبید بن ثعلبة بود.[۲۷] کنیه‌اش اباعبدالله[۲۸] و از طایفه بنی‌نجار و در مدینه[۲۹] ساکن بود.[۳۰] در برخی منابع، از او با عنوان حارثة بن نعمان انصاری بدری نیز یاد شده است.[۳۱] گفته شده نسل حارثة بن نعمان ادامه داشته[۳۲] و محمد بن عبدالرحمن بن عبدالله بن حارثه، معروف به ابوالرجال از انوادگان اوست.[۳۳] در کتاب الاستیعاب آمده است که حارثه به خاطر کمک و احترام به مادرش به نیکی معروف بود.[۳۴]
درگذشت
ابن‌حبان، رجال‌نویس اهل‌سنت، براساس روایتی گفته است که او در جنگ بدر به شهادت رسیده است؛[۳۵] اما برخی این گفته او را به دلیل حضور حارثه در جنگ‌های دیگر در کنار پیامبر(ص) رد کرده‌اند.[۳۶] به گزارش ابن‌سعد در الطبقات الکبری، تاریخ‌نگاران به بیان اینکه حارثة بن نعمان در عصر خلافت معاویه درگذشت، اکتفا کرده‌اند.[۳۷] البته ذهبی، درگذشت او را سال ۵۰ق دانسته است.[۳۸]
پانویس
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱،ص۳۰۷.
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.
- ↑ ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.
- ↑ هیثمی، مجمع الزوائد، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۳۱۳–۳۱۴.
- ↑ عزیزی و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۱.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.
- ↑ عبدالغنی، بیوت الصحابه، ۱۴۲۰ق، ص۶۹.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۱.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۰۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۴۴.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۳.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۶.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲–۱۳۳.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ اِبن‌شَبَّه، تاریخ المدینة لابن‌شبة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۲۵۹ِ.
- ↑ شرّاب، فرهنگ اعلام جغرافیایی، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۴۹.
- ↑ ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.
- ↑ ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۷۸.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۱.
- ↑ ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.
- ↑ ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۴۰۲.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.
- ↑ ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.
- ↑ ابن‌بلبان الفارسی، الإحسان، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۵۱۰.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۲۰۰۳م، ج۲، ص۳۹۶.
منابع
- ابی‌نعیم، احمد بن عبدالله، معرفة الاصحابة، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، تحقیق علی محمد معوض، عادل أحمد عبد الموجود، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، تحقیق محمد عبدالمعید خان، هند، دائرة المعارف العثمانیة بحیدر آباد الدکن الهند، ۱۳۹۳ق.
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقی محمد عبدالقادر عطا، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌شبه، عمر، تاریخ المدینة لابن‌شبة، تحقیق فهیم محمد شلتوت، جده، بی‌نا، ۱۳۹۹ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، صبح پیروزی، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌بلبان الفارسی، علاء الدین علی، الإحسان فی تقریب صحیح ابن‌حبان، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۸ق.
- بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق بشار عوّاد معروف، بی‌جا، دار الغرب الإسلامی، ۲۰۰۳م.
- ذهبی، محمد بن احمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق.
- شراب، محمدحسین، فرهنگ اعلام جغرافیایی تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ترجمه محمدرضا نعمتی، حمیدرضا شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش.
- بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی بن عبد المجید السلفی، قاهره، مکتبة ابن‌تیمیة، ۱۴۱۵ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۷ق.
- عبدالغنی، محمد الیاس، بیوت الصحابة رضی الله عنهم حول المسجد النبوی الشریف، مدینه منوره، بی‌نا، ۱۴۲۰ق.
- عزیزی، حسین و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، ۱۳۸۸ش.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.