قربانی

قربانی یا قربانی کردن از مناسک حج که حیواناتی مانند گوسفند و شتر را به نیت تقرب به خدا در روز عید قربان ذبح می‌کنند. این کار بر کسانی که در حج تمتع شرکت کرده و در سرزمین منا باشند واجب و بر دیگران مستحب موکد است. قربانی کردن از آداب و رسومی است که در دیگر ادیان نیز وجود داشته و دارد.

مفهوم‌شناسی

قربانی و قربانی کردن، به کشتن گوسفند، گاو، شتر و مانند آنها به نیت تقرب به خدا اطلاق می‌گردد.^[۱] قربانی یکی از قدیمی‌ترین سنت‌های بشری است و در هر دوره‌ای دارای آداب و رسوم ویژه‌ای بوده است. طبق آنچه در روایات و تفاسیر قرآن آمده، قربانی کردن گوسفند در مناسک حج یادبودی از ماجرای ذبح اسماعیل است که خداوند قربانی ابراهیم را از وی پذیرفته و آن را ذبح عظیم دانست.^[۲]

قربانی، از قوانین اسلامی در مناسک حج است که از قبل از اسلام در بین اعراب شبه‌جزیره عربستان مرسوم بوده است اسلام آن را با شرایط خاصی در کنار ماه حرام و بیت الله الحرام بیان نموده است.^[۳]

احکام قربانی

در اسلام دو نوع قربانی وجود دارد؛ قربانی واجب و قربانی مستحب؛ قربانی کردن در چند صورت واجب است؛ از جمله در مناسک حج، کفاره برخی اعمال در حج، و همچنین نذر و عهد و قسم.^[۴]

علاوه بر موارد واجب، قربانی کردن در روز عید قربان، به شرط تمکن مالی، مستحب مؤکد است؛ چه کسانی که سال قبل یا سالها قبل حج را به جای آورده باشند، و چه کسانی که به حج نرفته‌اند.^[۵] عقیقه، قربانی کردن در روز هفتم ولادت فرزند، یکی دیگر از موارد مستحب قربانی است.^[۶]

شرایط قربانی

برای قربانی در حج فقط می‌توان شتر یا گاو یا گوسفند قربانی نمود. این قربانی باید شرایطی داشته باشد که عبارتند از:

قربانى‌اگر شتر است باید سن‌ آن کمتر از پنج سال نباشد و داخل در شش سال شده باشد و اگر گاو یا بُز است بنابر احتیاط کمتر از دو سال نباشد و داخل در سه سال شده باشد و در گوسفند غیر از بُز باید هفت ماهش تمام و داخل در هشت ماه شده باشد و کمتر از آن کافى نیست.
نباید بیمار باشد.
باید خیلى پیر نباشد.
ناقص نباشد. بنابراین حیوانى که یک چشم یا دو چشم او کور باشد یا لنگ یا گوش‌بریده باشد و یا دم‌بریده باشد کافى نیست و همین‌طور حیوانى که شاخ داخل او شکسته باشد و امّا اگر شاخ خارجى اش (که شاخ سخت یا سیاهى است که به منزلۀ غلاف براى شاخ داخل که سفید است)، شکسته باشد اشکال ندارد. و همین‌طور شکاف داشتن گوش و سوراخ بودنش اشکال ندارد.
باید عرفاً لاغر نباشد و اگر در گرده او پیه باشد کافى است.
باید خَصّى نباشد یعنى دو بیضه او را بیرون نیاورده باشند و بهتر است بیضۀ او را نکوبیده و نتابیده باشند.
در اصل خلقت بدون بیضه نباشد ولى اگر در اصل خلقت بدون دم یا بى‌شاخ یا بى‌گوش باشد مانع ندارد.^[۷]

جستارهای وابسته

عقیقه

پانویس

↑ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ص۵۵۱۵.
↑ سوره صافات، آیه ۱۰۰-۱۱۱.
↑ سوره مائده، آیه ۹۷.
↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۴۰۹-۴۱۱.
↑ قاروبی تبریزی، النضید فی شرح روضة الشهید، ۱۳۹۵ش، ج۱۰، ص۱۰۶.
↑ شیخ بهائی، جامع عباسی، مؤسسه انتشارات فراهانی، ص۳۰۳؛ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ق، ج۵، ص۲۱۵؛ کلینی، الکافی، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۲۴-۳۶.
↑ موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۹۷ - ۱۹۸ (اختلافاتی در فتاوی مراجع وجود دارد برای تفصیل مراجعه شود به جامع الفتاوی مناسک حج، کتابخانه تخصصی حج)

منابع

انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، نشر سخن، ۱۳۸۱ش.
خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله، قم، مؤسسه نشر الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
شیخ بهائی، محمد بن حسین، جامع عباسی، تهران، مؤسسه انتشارات فراهانی، (چاپ سنگی).
قاروبی تبریزی، حسن، النضید فی شرح روضة الشهید، قم، انتشارات داوری، ویرایش جدید، ۱۳۹۵ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران،‌ دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۵ش.
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تحقیق احمد حسینی اشکوری، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۵ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
موسوی شاهرودی، مرتضی، جامع الفتاوی مناسک حج، تهران، مشعر، ۱۴۲۸ق.

[1] انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ص۵۵۱۵.

[2] سوره صافات، آیه ۱۰۰-۱۱۱.

[3] سوره مائده، آیه ۹۷.

[4] امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۴۰۹-۴۱۱.

[5] قاروبی تبریزی، النضید فی شرح روضة الشهید، ۱۳۹۵ش، ج۱۰، ص۱۰۶.

[6] شیخ بهائی، جامع عباسی، مؤسسه انتشارات فراهانی، ص۳۰۳؛ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ق، ج۵، ص۲۱۵؛ کلینی، الکافی، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۲۴-۳۶.

[7] موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۹۷ - ۱۹۸ (اختلافاتی در فتاوی مراجع وجود دارد برای تفصیل مراجعه شود به جامع الفتاوی مناسک حج، کتابخانه تخصصی حج)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]