| مرگ | |
|---|---|
| احتضار • عزرائیل • غسل میت • کفن • نماز میت • تدفین • شهادت | |
| برزخ | |
| شب اول قبر • سؤال قبر • نکیر و منکر • حیات برزخی • بدن برزخی | |
| قیامت | |
| اسرافیل • معاد جسمانی • نفخ صور • نامه اعمال • صراط • صحرای محشر • اصحاب یمین • اصحاب شمال | |
| بهشت | |
| درهای بهشت • حور العین • غلمان • رضوان • نعمت‌های بهشت | |
| جهنم | |
| درهای جهنم • درکات جهنم • زقوم • اسفل سافلین • هاویه • جحیم • غساق | |
| مفاهیم وابسته | |
| شفاعت • تجسم اعمال • رقیب و عتید • تناسخ • رجعت • روح • باقیات صالحات | |
اَجَل مُسَمَّی اصطلاحی قرآنی است به‌معنای پایان معین و حتمی یک چیز. اجل مسمی در مقابل اجل مُعَلَّق قرار دارد که به پایان چیزی می‌گویند که ممکن است کم و زیاد شود.
در قرآن اجل مسمی درخصوص انسان هم به‌کار رفته است که مفسران دیدگاه‌های مختلفی درباره آن مطرح کرده‌اند؛ ازجمله گفته‌اند: منظور از اجل مسمی، زمان قطعی مرگ انسان است. همچنین به‌عقیده برخی، اجل مسمی همان جهان آخرت است.
مفهوم‌شناسی
اَجَلِ مُسَمّیٰ از دو واژهٔ اَجَل و مُسَمّیٰ تشکیل شده است: اجل به دوره زمانی یا آخرِ دوره زمانی چیزی می‌گویند؛[۱] مُسَمی نیز به معنای معین و مشخص است.[۲]
در قرآن، اجل گاه با قید «مُسَمّیٰ» به‌کار رفته است که مفسران به آن اجل مسمی می‌گویند و گاه بدون‌قید آمده است که در برخی موارد مانند آیه دوم سوره انعام، از آن با نام‌های اجل غیرمسمی، قضای غیرمحتوم و اجل معلق تعبیر می‌شود.[۳]
تفسیرهای مختلف
اجل مسمی اصطلاحی قرآنی است و ۲۱ بار در زمینه‌های مختلف در قرآن به‌کار رفته است.[۴] برای مثال در آیه ۲۸۲ سوره بقره درخصوص قرض به‌کار رفته است که معنایش تعیین زمانی معین برای این کار است.[۵]
در قرآن واژه اجل مسمی درباره انسان در آیه ۲ سوره انعام به‌کار رفته است: «هُوَ الَّذِى خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضىَ أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ» (او کسى است كه شما را از گِل آفرید؛ آنگاه اجلى مقرر کرد و اجل معین پیش اوست).
درخصوص معنای اجل مسمی در این‌گونه آیات، دیدگاه‌های مختلفی میان مفسران شکل گرفته است:[۶]
- گروهی می‌گویند منظور از آن، دوره زمانی زندگی انسان، از زمان مرگ تا آغاز قیامت است؛ درمقابل دوره زندگی انسان در دنیا که اجل غیرمسمی است.[۷]
- برخی اجل مسمی را همان جهان آخرت می‌دانند.[۸]
- دیدگاه بعضی این است که منظور از اجل مسمی پایان عمر انسان‌هایی است که هنوز زنده‌اند؛ در مقابلِ پایان عمر کسانی که مرده‌اند.[۹]
- برخی بر این باورند که معنای اجل مسمی، مرگ انسان است.[۱۰]
- به‌باور علامه طباطبایی، اجل مسمی و اجل غیرمسمی (معلَّق) هردو به‌معنای زمان پایان زندگی انسان است؛ با این تفاوت که اجل مسمی زمانی است که انسان قطعاً در آن زمان می‌میرد و تنها خدا به آن علم دارد؛ اما اجل معلق زمان مرگ هر انسان براساس شرایط جسمی او است که ممکن است باتوجه به عوامل خارجی، کم و زیاد شود.[۱۱]
تفاوت با اجل مُعَلَّق
به‌باور علامه طباطبایی، تفاوت اجل مسمی و اجل معلق این است که اجل مسمی حتمی است و در آن بَداء(تغییر و دگرگونی) حاصل نمی‌شود؛ اما در اجل معلق بداء حاصل می‌شود. به‌عبارت دیگر در اجل مسمی دعا، صدقه و هر کاری که در اجل معلق مؤثر است، هیچ تأثیری ندارد.[۱۲] همچنین براساس آیات قرآن به‌ویژه آیه ۲ سوره انعام که اجل مسمی را نزد خدا می‌داند، نتیجه گرفته‌اند که زمان اجل مسمی را تنها خداوند می‌داند.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ذیل واژه «اجل».
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ذیل واژه «اسم».
- ↑ بیات، «اجل معلق و اجل مسمی از منظر آیات و تجلی آن در روایات»، ص۸.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۴۱۰
- ↑ مکارم، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۸۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۲۳و۴۲۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۲۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۲۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۲۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۲۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۹و۱۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۸.
منابع
- بیات، محمدحسین، «اجل معلق و اجل مسمی از منظر آیات و تجلی آن در روایات»، سراج منیر، ش۲۲، ۱۳۹۵ش.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامىِ جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۳ش.
- قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب اسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.