اَحبار عالمان اهل کتاب و عالمان یهود که در قرآن به کار رفته است. احبار گروهی از علمای اهل کتاب بودند که آنچه را که خدا دستور داده بود در قلب خود حفظ می‌کردند تا از تغییر و تحریف محفوظ بماند.
معنا
اَحْبار جمع حِبْر در لغت به‌معنای عالم و دانشمند[۱] و در اصطلاح، «عالمِ اهل کتاب» معرفی کرده‌اند.[۲] علامه طباطبائی احبار را گروهی از علمای اهل کتاب دانسته که همراه با پیامبرانشان مأمور شده‌اند که به آنچه خداوند دستور داده، حکم کرده و آن‌ها را حفظ کنند تا از تغییر و تحریف محفوظ بماند.[۳]
برخی منابع احبار را به معنای عالم دین یهود نیز معنا کرده‌اند[۴] که حتی اگر مسلمان شود نیز جزو احبار است.[۵]
تفاوت با ربانیون
کلمه احبار در قرآن دو بار به همراه کلمه «ربانیون»[۶] به کار رفته است. مفسران در تفاوت احبار با ربانیون مطالبی را ذکر کرده‌اند:
بر اساس روایتی از امام صادق(ع) ربانیون امامانی هستند که مردم را با علمشان تربیت می‌کنند؛ اما احبار علمایی غیر از آنان‌اند.[۷]
فخر رازی، از عالمان اهل سنت، ربانیون را بالاتر از احبار دانسته و اعتقاد دارد که ربانیون به معنای مجتهدین و احبار عالمان عادی است.[۸] [یادداشت ۱]رشید رضا از مفسران اهل سنت ربانیون را اولیاء اللهِ عارف به باطن دانسته و احبار را عالمان به ظاهر معنا کرده است.[۱۰] برخی مفسران شیعه نیز معتقدند ربانیون معمولاً بر علمای مسیحی و احبار بر عالمان یهودی اطلاق می‌گردد.[۱۱]
تفاوت با رهبان
واژه احبار در قرآن دو مرتبه به همراه کلمه «رهبان»[۱۲] به کار رفته است.[یادداشت ۲]طبرسی از مفسران شیعه احبار را به معنای عالمان و رهبان را به معنای عابدان دانسته است.[۱۳] برخی دیگر از مفسران نیز احبار را به معنای علمای یهود و رهبان را به معنای عابدان مسیحی دانسته‌اند.[۱۴] سیوطی مفسر اهل سنت هر دو کلمه را به معنای عالم دانسته و تنها احبار را علمای یهود و رهبان را علمای مسیحی معرفی است.[۱۵]
خصوصیات احبار
در برخی تفاسیر بر اساس برخی از آیات قرآن خصوصیاتی برای احبار ذکر شده است مانند: دعوت مردم به تبعیت از پیامبر اسلام و عدم تبعیت خودشان ابن عباس قائل این دیدگاه است. سدی گفته احبار مردم را به اطاعت خدا ودوری از معصیتش فرامی‌خواندند و لی خودشان مرتکب گناه می شدند و اهل طاعت نبودند. ابن جریح گفته که مردم را به نماز و زکات دستور می‌دادند و خودشان بدان پای‌بند نبودن و نیز مردم را امر به دادن صدقه می‌کردند و خودشان بخل می‌ورزیدند. خداوند هم در آیه ۳۴ سوره توبه قرآن کریم بسیاری از احبار و رهبان را با حرام‌خواری و زراندوزی وصف کرده است. [۱۶]
پانویس
- ↑ راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۲۱۵.
- ↑ نجفی خمینی، تفسیر آسان، ج۴، ص۲۱۱.
- ↑ طباطبائی، المیزان، منشورات اسماعيليان، ج۵، ص۳۴۲.
- ↑ بلاغی، حجة التفاسیر، ج۱، ص۳۱۱.
- ↑ فراهیدی، كتاب العین، ج۳، ص۲۱۸.
- ↑ سوره مائده، آیات ۴۴ و ۶۳.
- ↑ عیاشی، كتاب التفسیر، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۲۳.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۱۲، ص۳۶۶.
- ↑ رازی، تفسیر کبیر، ج۸، ص۲۷۱.
- ↑ رشید رضا، تفسیر المنار، ج۶، ص۳۲۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۴، ص۴۴۶.
- ↑ سوره توبه، آیات ۳۱ و ۳۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۵، ص۳۷.
- ↑ شبر، تفسیر القرآن الكریم، ص۲۰۲.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ج۳، ص۲۳۱.
- ↑ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم،۱۳۶۶ش، ج۳، ص۲۵۹.
یادداشت
- ↑ فخر رازی در تقسیر کبیر(مفاتیح الغیب)چهار احتمال برای معنای ربانی ذکر کرده که عبارتند از: ۱-عالمی که مراقب دستورات الهی است۲- پرورنده علم وپرورش دهنده مردم با علم و اصلاح‌گر امورشان۳- مربیان مردم مانند علما و حاکمان۴- خواه واژه عربی یا عبرانی باشد به معنای عالم عاملی است آموزش دهنده راه‌های خیر است. [۹]
- ↑ آیه ۳۱ سوره توبه اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّه...آیه ۳۴ سوره توبه يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ ۗ
منابع
- ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد الطیب، عربستان سعودی، مکتبة نزار مصطفی الباز، چاپ سوم، ۱۴۱۹م.
- بلاغی، سید عبدالحجت، حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، قم، انتشارات حکمت، ۱۳۸۶ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- رشید رضا، تفسیر المنار، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۰م.
- سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
- شبر، سید عبدالله، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دارالبلاغة للطباعة و النشر، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق و مصحح هاشم رسولی محلاتی، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، محقق و مصحح: مهدى مخزومى، ابراهیم سامرائى، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، نشر بیدار، چاپ دوم، قم ۱۳۶۶ش.
- نجفی خمینی، محمدجواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیة، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.