آب مطلق

آب مُطلَق در مقابل آب مُضاف، به مایعی گفته می‌شود که عنوان «آب» بدون قید و اضافه بر آن صادق باشد. از این عنوان در باب طهارت سخن گفته شده است.

اقسام آب مطلق

برخی، آب مطلق را به سه قسمِ جاری، مَحقون(آب راکد) و چاه و محقون را به کرّ و قلیل تقسیم کرده‌اند. برخی دیگر، آن را به پنج قسمِ کرّ، قلیل، جاری، باران و چاه تقسیم نموده‌اند. عدّه‌ای نیز برای آب مطلق، شش قسم: جاری، جوشنده غیر جاری، چاه، باران، کرّ و قلیل ذکر کرده‌اند.

برخی فقها از آنجا که فایده و اثری در تکثیر اقسام آب مطلق ندیده‌اند، آن را به اعتبار اعتصام (تغییر نیافتن به ملاقات نجاست) و عدم اعتصام به دو قسمِ معتصم و غیر معتصم تقسیم کرده‌اند. قسم اول شامل آب کرّ و هر آبی می‌شود که از منبع و مادّه برخوردار است، مانند آب جاری، چشمه و غیر آن دو، و قسم دوم منحصر به آب قلیل است.

سرانجام، برخی دیگر، به اعتبار مادّه داشتن (یعنی داشتن منبع جوشان همچون چشمه یا غیرجوشان همچون منبع آب که آب از آن در لوله‌ها جریان می‌یابد، در صورتی که به قدر کرّ باشد) و مادّه نداشتن، آن را به آب دارای مادّه و آب بدون مادّه تقسیم کرده و آب کرّ و قلیل را از اقسام قسم دوم دانسته‌اند.

احکام

• آب مطلق، پاک و پاک کننده، یعنی برطرف کننده حدث و نجاست چیز نجس است. آب مطلق، اگر معتصم باشد با ملاقات نجاست، نجس نمی‌شود، مگر آنکه رنگ، بو یا مزه آن به سبب نجاست تغییر کند و اگر معتصم نباشد (آب قلیل) به قول مشهور با ملاقات نجاست، نجس می‌شود.
• آب مطلق با تبخیر از اطلاق خارج نمی‌شود، مگر آنکه با چیزی دیگر ممزوج و سپس تبخیر گردد. در این صورت اگر عنوان آب مضاف بر آن صدق کند، مانند گلاب، مضاف است.
• آب مطلقِ نجس با اتّصال به آب کرّ یا جاری و امتزاج با آن، پاک می‌شود. همچنین در صورت نجس شدن به سبب تغیر رنگ، بو یا مزه آن به نجاست، با زوال تغیر به سبب اتّصال و امتزاج با آب پاک، پاک می‌گردد. در اینکه صرف اتّصال بدون امتزاج، در حصول پاکی آن کافی است یا نه، اختلاف است. اگر آب مطلق، دارای مادّه و منبع باشد، با از بین رفتن تغیر به سبب اتّصال به مادّه و امتزاج با آب جدید، پاک می‌شود.
• آبی که مطلق بوده و مضاف شدنش مشکوک است، مطلق محسوب می‌شود. آبی که مطلق یا مضاف بودنش و نیز پیشینه آن از حیث اطلاق و اضافه، معلوم نیست، حکم آب مطلق را ندارد.
• مطلق بودن آب وضو و غسل از شرایط صحّت آن دو است.

منابع

• منبع: فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۱۱۱-۱۱۲.
• نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، دارالکتب الاسلامیه و المکتبه الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۲-۱۳۶۹ش.
• بنی هاشمی، محمد حسن، توضیح المسائل مراجع، مطابق با فتاوای دوازده نفر از مراجع معظم تقلید، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۸.
• حکیم، محسن، مستمسک العروه الوثقی، مکتبة آیة الله مرعشی نجشفی، ۱۳۸۸-۱۳۹۱ق.
• موسوی سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، موسسة المنار، ۱۴۱۳-۱۴۱۷ق.
• خوئی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، نشر مدینة العلم، ۱۴۱۰ق.
• طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروة الوثقی، موسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، قم، ۱۴۱۷-۱۴۲۰ق.