حارثة بن نعمان: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
== جایگاه == | == جایگاه == | ||
حارثة بن نعمان را از اصحاب رسول خدا(ص) و امام علی(ع) برشمرده‌اند.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> او در رکاب پیامبر(ص) در جنگ‌های بدر،<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴.</ref> احد، [[غزوه حنین|حنین]] و سایر جنگ‌های پیامبر(ص) شرکت کرد.<ref>ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.</ref> گفته شده او از جمله صد نفر<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، | حارثة بن نعمان را از اصحاب رسول خدا(ص) و امام علی(ع) برشمرده‌اند.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> او در رکاب پیامبر(ص) در جنگ‌های بدر،<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴.</ref> احد، [[غزوه حنین|حنین]] و سایر جنگ‌های پیامبر(ص) شرکت کرد.<ref>ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.</ref> گفته شده او از جمله صد نفر<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> یا هشتاد نفری بود که در جنگ حنین در یاری و دفاع از پیامبر(ص) استقامت نشان داد و فرار نکرد.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.</ref> وی بعد از پیامبر(ص) در جنگ‌های دروان [[خلافت امام علی(ع)]] در کنار او حضور داشته است.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> | ||
در منابع از حارثة بن نعمان به عنوان یکی از «فضلای اصحاب رسول خدا(ص)» یاد شده است.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، | در منابع از حارثة بن نعمان به عنوان یکی از «فضلای اصحاب رسول خدا(ص)» یاد شده است.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.</ref> او از راویان [[حدیث]] بوده<ref>هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۳۱۳–۳۱۴.</ref> که گفته شده روایاتش در جوامع روایی، رجالی و تاریخی مانند مسند احمد، کتاب المغازی، المؤتلف، المُختَلف آمده است.<ref>عزیزی و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۱.</ref> برخی راویان همچون عبدالله بن عباس، عبدالله بن عامر بن ربیعه و ثعلبة بن ابی‌مالک از طریق او روایاتی از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند.<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> | ||
گفته شده حارثة بن نعمان دو بار جبرئیل را به شکل [[دحیه کلبی|دحیة بن خلیفه کلبی]] مشاهده و به او سلام کرد؛<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> در کتاب الاستیعاب آمده که حارثه به خاطر کمک و احترام به مادرش به نیکی معروف بود.<ref>ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.</ref> رسول خدا(ص) در حدیثی فرمود: «من صدای قرائتی را در بهشت شنیدم؛ گفتم: این شخص چه کسی است؟ گفته شد او حارثة بن نعمان است»؛ سپس رسول خدا(ص) فرمود: «این چنین هستند نیکوکاران شما»<ref>ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.</ref> همچنین پیامبر(ص) در موارد متعددی در حق حارثه به خاطر بخشش خانه‌های خود به پیامبر(ص) و [[مهاجرین]] دعا کرد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۳.</ref> | گفته شده حارثة بن نعمان دو بار جبرئیل را به شکل [[دحیه کلبی|دحیة بن خلیفه کلبی]] مشاهده و به او سلام کرد؛<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> در کتاب الاستیعاب آمده که حارثه به خاطر کمک و احترام به مادرش به نیکی معروف بود.<ref>ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.</ref> رسول خدا(ص) در حدیثی فرمود: «من صدای قرائتی را در بهشت شنیدم؛ گفتم: این شخص چه کسی است؟ گفته شد او حارثة بن نعمان است»؛ سپس رسول خدا(ص) فرمود: «این چنین هستند نیکوکاران شما»<ref>ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.</ref> همچنین پیامبر(ص) در موارد متعددی در حق حارثه به خاطر بخشش خانه‌های خود به پیامبر(ص) و [[مهاجرین]] دعا کرد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۳.</ref> | ||
== زندگی‌نامه == | == زندگی‌نامه == | ||
حارثة فرزند نعمان بن نفع یا ابن‌نقع<ref>ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.</ref> انصاری خزرجی<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۷۸.</ref> کنیه‌اش أباعبدالله<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۱.</ref> و از طایفه بنی نجار و در [[مدینه]]<ref>ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> ساکن بوده است.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، | حارثة فرزند نعمان بن نفع یا ابن‌نقع<ref>ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.</ref> انصاری خزرجی<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۷۸.</ref> کنیه‌اش أباعبدالله<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۱.</ref> و از طایفه بنی نجار و در [[مدینه]]<ref>ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> ساکن بوده است.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.</ref> | ||
برخی مورخان همچون سلیمان بن احمد طبرانی محدث [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] در [[قرن سوم هجری قمری]] گفته است وی به خاطر حضور در جنگ بدر، حارثة بن نعمان انصاری بدری نیز به یاد آورده‌اند.<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> گفته شده نسل حارثة بن نعمان ادامه داشته<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.</ref> و از جمله نوادگان او محمد بن عبد الرحمن بن عبدالله بن حارثه و معروف به ابوالرجال است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref> | برخی مورخان همچون سلیمان بن احمد طبرانی محدث [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] در [[قرن سوم هجری قمری]] گفته است وی به خاطر حضور در جنگ بدر، حارثة بن نعمان انصاری بدری نیز به یاد آورده‌اند.<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> گفته شده نسل حارثة بن نعمان ادامه داشته<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.</ref> و از جمله نوادگان او محمد بن عبد الرحمن بن عبدالله بن حارثه و معروف به ابوالرجال است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
ابن‌حبان، رجال‌نویس اهل‌سنت، براساس روایتی گفته است که او در جنگ بدر کشته شده است.<ref> ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.</ref> اما برخی این گفته او را به دلیل حضور حارثه در جنگ‌های دیگر در کنار پیامبر(ص) رد کرده‌اند.<ref>ابن‌بلبان الفارسی، الإحسان، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۵۱۰.</ref> | ابن‌حبان، رجال‌نویس اهل‌سنت، براساس روایتی گفته است که او در جنگ بدر کشته شده است.<ref> ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.</ref> اما برخی این گفته او را به دلیل حضور حارثه در جنگ‌های دیگر در کنار پیامبر(ص) رد کرده‌اند.<ref>ابن‌بلبان الفارسی، الإحسان، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۵۱۰.</ref> | ||
اکثر تاریخ‌نگاران به بیان اینکه حارثة بن نعمان در عصر خلافت معاویه درگذشت است اکتفا کرده‌اند؛<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، | اکثر تاریخ‌نگاران به بیان اینکه حارثة بن نعمان در عصر خلافت معاویه درگذشت است اکتفا کرده‌اند؛<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> اما برخی چون ذهبی، درگذشت او را سال ۵۰ق دانسته است.<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ۲۰۰۳م، ج۲، ص۳۹۶.</ref> | ||
== بخشیدن خانه‌هایش به پیامبر(ص) == | == بخشیدن خانه‌هایش به پیامبر(ص) == | ||
ابن‌سعد، تاریخ‌نگار [[قرن سوم هجری قمری]]، آورده است حجره‌های حارثة بن نعمان نزدیک حجره‌های رسول خدا(ص) بود<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، | ابن‌سعد، تاریخ‌نگار [[قرن سوم هجری قمری]]، آورده است حجره‌های حارثة بن نعمان نزدیک حجره‌های رسول خدا(ص) بود<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> او در مدینه اولین کسی بود که خانه‌هایش را به پیامبر هدیه داده بود.<ref>عبدالغنی، بیوت الصحابه، ۱۴۲۰ق، ص۶۹.</ref> همچنین گفته شده هرگاه رسول خدا(ص) ازدواج تازه‌ای داشت حارثة از حجره‌ای به حجرهٔ دورتری می‌رفت تا اینکه او تمام خانه‌های خود را به پیامبر(ص) بخشید تا با [[همسران پیامبر(ص)|همسرانش]] در آن زندگی کند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲؛ عاملی، الصحیح من سیرة الإمام علی(ع)، ۱۴۳۰ق، ج۳، ص۱۳۰.</ref> از جمله نخستین منزل [[ماریه دختر شمعون|ماریه]]، خانه حارثة بن نعمان بود.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۱.</ref> همچنین پیامبر(ص) در مدینه صفیه را در خانه حارثة بن نعمان منزل داد و [[عایشه]] و زنان [[انصار]] به دیدن او به آن خانه می‌رفتند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۰۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۴۴.</ref> | ||
=== اهدا خانه به پیامبر برای سکونت حضرت علی و فاطمه === | === اهدا خانه به پیامبر برای سکونت حضرت علی و فاطمه === | ||
{{اصلی|خانه حضرت فاطمه(س)}} | {{اصلی|خانه حضرت فاطمه(س)}} | ||
ابن‌سعد در الطبقات الکبری از از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل کرده که امام علی(ع) پس از [[ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)|ازدواج با فاطمه(س)]]، خانه‌ای را که کمی از خانهٔ پیامبر دور بود، آماده کرد. پیامبر(ص) به آنها گفت می‌خواهد دخترش نزدیک خانه خودش ساکن شود. فاطمه(س) از پیامبر(ص) خواست با حارثة بن نعمان صحبت کند تا در خانه او ساکن شوند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، | ابن‌سعد در الطبقات الکبری از از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل کرده که امام علی(ع) پس از [[ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)|ازدواج با فاطمه(س)]]، خانه‌ای را که کمی از خانهٔ پیامبر دور بود، آماده کرد. پیامبر(ص) به آنها گفت می‌خواهد دخترش نزدیک خانه خودش ساکن شود. فاطمه(س) از پیامبر(ص) خواست با حارثة بن نعمان صحبت کند تا در خانه او ساکن شوند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> پیامبر(ص) فرمودند از گفتن این مطلب به او خجالت می‌کشد زیرا حارثه برخی خانه‌هایش را به او بخشیده و به خاطر ما از این حجره به آن حجره منتقل شده است.<ref>ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۶.</ref> حارثه از این موضوع اطلاع یافت و نزد پیامبر آمد، خانه‌اش را به پیامبر(ص) هدیه داد و گفت که پذیرفتن مال او توسط پیامبر(ص)، محبوب‌تر از نپذیرفتن ایشان است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲–۱۳۳.</ref> براساس نقل برخی منابع شیعه، علی(ع) و فاطمه(س) پس از ازدواج، به خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) [[هدیه]] داده بود، رفتند.<ref>طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۱۱۳.</ref> | ||
اِبن‌شَبَّه (درگذشت: ۲۶۲ق) تاریخ‌نگار اهل‌سنت آورده که خانه حارثة بن نعمان انصاری در مجاورت خانه ابوایوب انصاری قرار داشته و به ملکیت [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] درآمد و خانه مسکونی آن حضرت شد.<ref>اِبن‌شَبَّه، تاریخ المدینة لابن‌شبة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۲۵۹ِ؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۶.</ref> این خانه در طرح توسعه سال [[سال ۱۳۶۵ هجری شمسی|۱۳۶۵ش]] تخریب شد.<ref>شرّاب، فرهنگ اعلام جغرافیایی، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۴۹.</ref> | اِبن‌شَبَّه (درگذشت: ۲۶۲ق) تاریخ‌نگار اهل‌سنت آورده که خانه حارثة بن نعمان انصاری در مجاورت خانه ابوایوب انصاری قرار داشته و به ملکیت [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] درآمد و خانه مسکونی آن حضرت شد.<ref>اِبن‌شَبَّه، تاریخ المدینة لابن‌شبة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۲۵۹ِ؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۶.</ref> این خانه در طرح توسعه سال [[سال ۱۳۶۵ هجری شمسی|۱۳۶۵ش]] تخریب شد.<ref>شرّاب، فرهنگ اعلام جغرافیایی، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۴۹.</ref> | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابی‌نعیم، احمد بن عبدالله، معرفة الاصحابة، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق. | * ابی‌نعیم، احمد بن عبدالله، معرفة الاصحابة، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق. | ||
* ابن‌اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، تحقیق علی محمد معوض، عادل أحمد عبد الموجود، | * ابن‌اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، تحقیق علی محمد معوض، عادل أحمد عبد الموجود، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق. | ||
* ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، تحقیق محمد عبدالمعید خان، هند، دائرة المعارف العثمانیة بحیدر آباد الدکن الهند، ۱۳۹۳ق. | * ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، تحقیق محمد عبدالمعید خان، هند، دائرة المعارف العثمانیة بحیدر آباد الدکن الهند، ۱۳۹۳ق. | ||
* ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن | * ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | ||
* ابن‌سعد، محمد بن | * ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق. | ||
* ابن‌شبه، عمر، تاریخ المدینة لابن‌شبة، تحقیق فهیم محمد شلتوت، جده، بی‌نا، ۱۳۹۹ق. | * ابن‌شبه، عمر، تاریخ المدینة لابن‌شبة، تحقیق فهیم محمد شلتوت، جده، بی‌نا، ۱۳۹۹ق. | ||
* ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، صبح پیروزی، ۱۴۱۲ق. | * ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، صبح پیروزی، ۱۴۱۲ق. | ||
* ابن‌بلبان الفارسی، علاء الدین علی، الإحسان فی تقریب صحیح ابن‌حبان، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۸ق. | * ابن‌بلبان الفارسی، علاء الدین علی، الإحسان فی تقریب صحیح ابن‌حبان، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۸ق. | ||
* بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، | * بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ق. | ||
* بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق. | * بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق. | ||
* ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق بشار عوّاد معروف، | * ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق بشار عوّاد معروف، بی‌جا، دار الغرب الإسلامی، ۲۰۰۳م. | ||
* ذهبی، محمد بن احمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق. | * ذهبی، محمد بن احمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق. | ||
* سمهودی، أبوالحسن، وفاء الوفاء | * سمهودی، أبوالحسن، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق. | ||
* شراب، محمدحسین، فرهنگ اعلام جغرافیایی تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ترجمه محمدرضا نعمتی، حمیدرضا شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش. | * شراب، محمدحسین، فرهنگ اعلام جغرافیایی تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ترجمه محمدرضا نعمتی، حمیدرضا شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش. | ||
* بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق. | * بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق. | ||
نسخهٔ ۱۰ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۰۳
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| کنیه | أباعبدالله |
| محل زندگی | مدینه |
| مهاجر/انصار | انصار |
| نسب/قبیله | خزرج |
| درگذشت | سال ۵۰ق |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | بدر، احد، حنین |
| دلیل شهرت | صحابی پیامبر(ص) |
| نقش‌های برجسته | اهداء خانه به پیامبر(ص) |
حارثة بن نعمان (درگذشت: ۵۰ق) از صحابه پیامبر(ص) و امام علی(ع) که در جنگ‌های پیامبر(ص)، از جمله بدر و اُحُد، شرکت کرد.
از حارثه روایاتی نقل شده است. وی دو بار جبرئیل را به شکل دحیة بن خلیفه کلبی مشاهده و به او سلام کرد. به گزارش ابن‌عبدالبر، پیامبر(ص) او را مرد نیکوکاری خوانده و در حق او دعا کرده است.
ابن‌سعد، تاریخ‌نگار قرن سوم هجری قمری، آورده است که حجره‌های حارثة بن نعمان نزدیک حجره‌های رسول خدا(ص) بود. به همین دلیل، او تمام خانه‌های خود را به پیامبر(ص) هدیه داد تا پیامبر(ص) با همسرانش در آنها زندگی کند. در منابع شیعه آمده که امام علی(ع) و فاطمه(س) بعد از ازدواج به خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) هدیه داده بود، رفتند.
جایگاه
حارثة بن نعمان را از اصحاب رسول خدا(ص) و امام علی(ع) برشمرده‌اند.[۱] او در رکاب پیامبر(ص) در جنگ‌های بدر،[۲] احد، حنین و سایر جنگ‌های پیامبر(ص) شرکت کرد.[۳] گفته شده او از جمله صد نفر[۴] یا هشتاد نفری بود که در جنگ حنین در یاری و دفاع از پیامبر(ص) استقامت نشان داد و فرار نکرد.[۵] وی بعد از پیامبر(ص) در جنگ‌های دروان خلافت امام علی(ع) در کنار او حضور داشته است.[۶]
در منابع از حارثة بن نعمان به عنوان یکی از «فضلای اصحاب رسول خدا(ص)» یاد شده است.[۷] او از راویان حدیث بوده[۸] که گفته شده روایاتش در جوامع روایی، رجالی و تاریخی مانند مسند احمد، کتاب المغازی، المؤتلف، المُختَلف آمده است.[۹] برخی راویان همچون عبدالله بن عباس، عبدالله بن عامر بن ربیعه و ثعلبة بن ابی‌مالک از طریق او روایاتی از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند.[۱۰]
گفته شده حارثة بن نعمان دو بار جبرئیل را به شکل دحیة بن خلیفه کلبی مشاهده و به او سلام کرد؛[۱۱] در کتاب الاستیعاب آمده که حارثه به خاطر کمک و احترام به مادرش به نیکی معروف بود.[۱۲] رسول خدا(ص) در حدیثی فرمود: «من صدای قرائتی را در بهشت شنیدم؛ گفتم: این شخص چه کسی است؟ گفته شد او حارثة بن نعمان است»؛ سپس رسول خدا(ص) فرمود: «این چنین هستند نیکوکاران شما»[۱۳] همچنین پیامبر(ص) در موارد متعددی در حق حارثه به خاطر بخشش خانه‌های خود به پیامبر(ص) و مهاجرین دعا کرد.[۱۴]
زندگی‌نامه
حارثة فرزند نعمان بن نفع یا ابن‌نقع[۱۵] انصاری خزرجی[۱۶] کنیه‌اش أباعبدالله[۱۷] و از طایفه بنی نجار و در مدینه[۱۸] ساکن بوده است.[۱۹]
برخی مورخان همچون سلیمان بن احمد طبرانی محدث اهل سنت در قرن سوم هجری قمری گفته است وی به خاطر حضور در جنگ بدر، حارثة بن نعمان انصاری بدری نیز به یاد آورده‌اند.[۲۰] گفته شده نسل حارثة بن نعمان ادامه داشته[۲۱] و از جمله نوادگان او محمد بن عبد الرحمن بن عبدالله بن حارثه و معروف به ابوالرجال است.[۲۲]
نابیناشدن در اواخر عمر
حارثه در پایان عمر نابینا شد، از محل نماز و مکان خود تا در منزل طنابی بسته و یک ظرف خرما در کنار خود می‌گذاشت، هر موقع فقیری به در منزل او می‌آمد به کمک طناب، خود را به در می‌رسانید تا خرما را به فقیر بدهد. اهل منزل می‌گفتند چرا خود را به زحمت می‌اندازی ما تو را کمک می‌کنیم، در پاسخ می‌گفت از پیامبر(ص) شنیدم که می‌فرمود: با دست خود به فقیر چیزی دادن انسان را از مُردن بد نگه می‌دارد.[۲۳]
ابن‌حبان، رجال‌نویس اهل‌سنت، براساس روایتی گفته است که او در جنگ بدر کشته شده است.[۲۴] اما برخی این گفته او را به دلیل حضور حارثه در جنگ‌های دیگر در کنار پیامبر(ص) رد کرده‌اند.[۲۵]
اکثر تاریخ‌نگاران به بیان اینکه حارثة بن نعمان در عصر خلافت معاویه درگذشت است اکتفا کرده‌اند؛[۲۶] اما برخی چون ذهبی، درگذشت او را سال ۵۰ق دانسته است.[۲۷]
بخشیدن خانه‌هایش به پیامبر(ص)
ابن‌سعد، تاریخ‌نگار قرن سوم هجری قمری، آورده است حجره‌های حارثة بن نعمان نزدیک حجره‌های رسول خدا(ص) بود[۲۸] او در مدینه اولین کسی بود که خانه‌هایش را به پیامبر هدیه داده بود.[۲۹] همچنین گفته شده هرگاه رسول خدا(ص) ازدواج تازه‌ای داشت حارثة از حجره‌ای به حجرهٔ دورتری می‌رفت تا اینکه او تمام خانه‌های خود را به پیامبر(ص) بخشید تا با همسرانش در آن زندگی کند.[۳۰] از جمله نخستین منزل ماریه، خانه حارثة بن نعمان بود.[۳۱] همچنین پیامبر(ص) در مدینه صفیه را در خانه حارثة بن نعمان منزل داد و عایشه و زنان انصار به دیدن او به آن خانه می‌رفتند.[۳۲]
اهدا خانه به پیامبر برای سکونت حضرت علی و فاطمه
ابن‌سعد در الطبقات الکبری از از امام باقر(ع) نقل کرده که امام علی(ع) پس از ازدواج با فاطمه(س)، خانه‌ای را که کمی از خانهٔ پیامبر دور بود، آماده کرد. پیامبر(ص) به آنها گفت می‌خواهد دخترش نزدیک خانه خودش ساکن شود. فاطمه(س) از پیامبر(ص) خواست با حارثة بن نعمان صحبت کند تا در خانه او ساکن شوند.[۳۳] پیامبر(ص) فرمودند از گفتن این مطلب به او خجالت می‌کشد زیرا حارثه برخی خانه‌هایش را به او بخشیده و به خاطر ما از این حجره به آن حجره منتقل شده است.[۳۴] حارثه از این موضوع اطلاع یافت و نزد پیامبر آمد، خانه‌اش را به پیامبر(ص) هدیه داد و گفت که پذیرفتن مال او توسط پیامبر(ص)، محبوب‌تر از نپذیرفتن ایشان است.[۳۵] براساس نقل برخی منابع شیعه، علی(ع) و فاطمه(س) پس از ازدواج، به خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) هدیه داده بود، رفتند.[۳۶]
اِبن‌شَبَّه (درگذشت: ۲۶۲ق) تاریخ‌نگار اهل‌سنت آورده که خانه حارثة بن نعمان انصاری در مجاورت خانه ابوایوب انصاری قرار داشته و به ملکیت امام صادق(ع) درآمد و خانه مسکونی آن حضرت شد.[۳۷] این خانه در طرح توسعه سال ۱۳۶۵ش تخریب شد.[۳۸]
پانویس
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.
- ↑ ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.
- ↑ هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۳۱۳–۳۱۴.
- ↑ عزیزی و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۱.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۳.
- ↑ ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.
- ↑ ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۷۸.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۱.
- ↑ ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.
- ↑ ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۴۰۲.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.
- ↑ ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.
- ↑ ابن‌بلبان الفارسی، الإحسان، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۵۱۰.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۲۰۰۳م، ج۲، ص۳۹۶.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ عبدالغنی، بیوت الصحابه، ۱۴۲۰ق، ص۶۹.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲؛ عاملی، الصحیح من سیرة الإمام علی(ع)، ۱۴۳۰ق، ج۳، ص۱۳۰.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۱.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۰۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۴۴.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۶.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲–۱۳۳.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۱۱۳.
- ↑ اِبن‌شَبَّه، تاریخ المدینة لابن‌شبة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۲۵۹ِ؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۶.
- ↑ شرّاب، فرهنگ اعلام جغرافیایی، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۴۹.
منابع
- ابی‌نعیم، احمد بن عبدالله، معرفة الاصحابة، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، تحقیق علی محمد معوض، عادل أحمد عبد الموجود، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، تحقیق محمد عبدالمعید خان، هند، دائرة المعارف العثمانیة بحیدر آباد الدکن الهند، ۱۳۹۳ق.
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌شبه، عمر، تاریخ المدینة لابن‌شبة، تحقیق فهیم محمد شلتوت، جده، بی‌نا، ۱۳۹۹ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، صبح پیروزی، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌بلبان الفارسی، علاء الدین علی، الإحسان فی تقریب صحیح ابن‌حبان، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۸ق.
- بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق بشار عوّاد معروف، بی‌جا، دار الغرب الإسلامی، ۲۰۰۳م.
- ذهبی، محمد بن احمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق.
- سمهودی، أبوالحسن، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
- شراب، محمدحسین، فرهنگ اعلام جغرافیایی تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ترجمه محمدرضا نعمتی، حمیدرضا شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش.
- بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی بن عبد المجید السلفی، قاهره، مکتبة ابن‌تیمیة، ۱۴۱۵ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۷ق.
- عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة الإمام علی(ع)، بیروت، المرکز الإسلامی للدراسات، ۱۴۳۰ق.
- عبدالغنی، محمد الیاس، بیوت الصحابة رضی الله عنهم حول المسجد النبوی الشریف، مدینه منوره، بی‌نا، ۱۴۲۰ق.
- عزیزی، حسین و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، ۱۳۸۸ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، چاپ دوم، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.