پرش به محتوا

سنگسار: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
P.motahari (بحث | مشارکت‌ها)
جز سنگسار در قرآن: ویرایش صوری
P.motahari (بحث | مشارکت‌ها)
خط ۲۲: خط ۲۲:
ازجمله در صحیح بخاری از عمر بن خطاب نقل شده است که از نخستین آیاتی که نازل شد، آیه سنگسار بود.<ref>کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۲.</ref> همچنین مالک بن اَنَس به‌نقل از عمر آورده است: مبادا از آیه سنگسار به این دلیل که در قرآن نیست، غفلت کنید؛ چون پیامبر سنگسار می‌کرد و ما نیز سنگسار می‌کردیم. این آیه در قرآن بوده و من از بیم آنکه مردم نگویند که در کتاب خدا دست برده‌ام، آن را ننوشتم.<ref>کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۳.</ref>
ازجمله در صحیح بخاری از عمر بن خطاب نقل شده است که از نخستین آیاتی که نازل شد، آیه سنگسار بود.<ref>کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۲.</ref> همچنین مالک بن اَنَس به‌نقل از عمر آورده است: مبادا از آیه سنگسار به این دلیل که در قرآن نیست، غفلت کنید؛ چون پیامبر سنگسار می‌کرد و ما نیز سنگسار می‌کردیم. این آیه در قرآن بوده و من از بیم آنکه مردم نگویند که در کتاب خدا دست برده‌ام، آن را ننوشتم.<ref>کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۳.</ref>


آیه سنگسار به‌گفته وی این‌گونه بود: «إذا زنىٰ الشيخ و الشيخة فارجموهما البتّة» (پیرمرد و پیرزن اگر زنا کردند، حتماً سنگسارشان کنید).
آیه سنگسار به‌گفته وی این‌گونه بود: «إذا زنىٰ الشيخ و الشيخة فارجموهما البتّة»<ref>خویی، البیان، ۱۴۰۱ق، ص۲۰۲.</ref> (پیرمرد و پیرزن اگر زنا کردند، حتماً سنگسارشان کنید).<ref>کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۳.</ref>


برخی از علمای اهل‌سنت ازجمله ابوبکر باقلانی و بیشتر معتزله ازجمله ابومسلم اصفهانی، این دیدگاه را قبول ندراند.<ref>کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۳و۲۴۴.</ref> اینان می گویند اگر این عبارت جزء قرآن بود، حتماً عمر بن خطاب آن را در قرآن می‌آورد و به‌خاطر حرف مردم از آن صرف‌نظر نمی‌کرد. همچنین ادبیات این عبارت به‌لحاظ بلاغی با ادبیات قرآن شباهت ندارد.<ref>کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۴.</ref>
برخی از علمای اهل‌سنت ازجمله ابوبکر باقلانی و بیشتر معتزله ازجمله ابومسلم اصفهانی، این دیدگاه را قبول ندراند.<ref>کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۳و۲۴۴.</ref> اینان می گویند اگر این عبارت جزء قرآن بود، حتماً عمر بن خطاب آن را در قرآن می‌آورد و به‌خاطر حرف مردم از آن صرف‌نظر نمی‌کرد. همچنین ادبیات این عبارت به‌لحاظ بلاغی با ادبیات قرآن شباهت ندارد.<ref>کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۴.</ref>

نسخهٔ ‏۱۷ آوریل ۲۰۱۹، ساعت ۰۸:۵۴

سَنگْسار یا رَجْم، مجازاتی است که در آن، محکوم را تا کمر یا سینه در زمین قرار می‌دهند و سپس به او سنگ می‌زنند تا بمیرد. سنگسار از حدود به شمار می‌رود و مجازات زنای محصنه، یعنی زنای مرد یا زن شوهردار، و همچنین در صورت تشخیص حاکم شرع مجازات لواط است. اثبات و اجرای سنگسار شرایطی دارد؛ ازجمله داشتن همسر دائم و امکان آمیزش زناکار با همسر خود در زمان زنا.

برخی از مراجع تقلید، به‌سبب آنکه امروزه اجرای سنگسار به مصلحت اسلام نیست، به اجرای مجازات جایگزین آن فتوا داده‌اند.

مفهوم‌شناسی

سنگسار یا رَجْم در فقه اسلامی از مجازات‌ها و جزو حدود است و به جرایمی مانند زنا با شرایطی خاص تعلق می‌گیرد.[۱] در سنگسار مجرم را تا کمر یا تا سینه، در گودالی قرار می‌دهند و به او سنگ می‌زنند تا کشته شود.[۲]

جرایمی که مجازات سنگسار دارند

برپایه فتواهای فقیهان، سنگسار مجازات زنای مُحصَنه است؛[۳] یعنی مجازات مرد زناکاری است که همسر یا کنیز دارد؛ همچنین زن زناکاری که همسر دارد. سنگسار در لواط هم مطرح می‌شود، اما مجازات قطعی آن نیست و حاکم شرع می‌تواند بین آن و روش‌های دیگر کشتن یکی را انتخاب کند.[۴]

ادله شرعی سنگسار

روایات بسیاری در زمینه سنگسار وجود دارد.[۵] ازجمله آنها روایت ابوبصیر از امام صادق(ع) است که برپایه آن سنگسار حد بزرگ خدا است و اگر کسی زنای مُحصَنه انجام دهد، سنگسار می‌شود.[۶] همچنین روایتی که در آن امام باقر(ع) بیان می‌کند که امام علی(ع) در قضاوت، درخصوص زنای محصنه به سنگسار حکم می‌داد.[۷]

دلیل دیگر فقیهان در زمینه سنگسار، اجماع است.[۸] شیخ طوسی در کتاب الخلاف نوشته است: همه فقیهان مسلمان، سنگسار را قبول دارند و تنها خوارج آن را به این دلیل که در قرآن و روایات متواتر نیامده است، رد کرده‌اند.[۹]

سنگسار در قرآن

عالمان شیعه معتقدند در قرآن آیه‌ای درباره سنگسار وجود ندارد[۱۰] و حکم آن از احادیث و اجماع مسلمانان به‌دست می‌آید؛[۱۱] اما بسیاری از فقیهان واصولیان اهل‌سنت، بر این باورند که آیه‌ای در قرآن درباره سنگسار وجود داشته است.[۱۲] دلیل این گروه روایت‌هایی است که در منابع روایی اهل سنت آمده است.[۱۳]

ازجمله در صحیح بخاری از عمر بن خطاب نقل شده است که از نخستین آیاتی که نازل شد، آیه سنگسار بود.[۱۴] همچنین مالک بن اَنَس به‌نقل از عمر آورده است: مبادا از آیه سنگسار به این دلیل که در قرآن نیست، غفلت کنید؛ چون پیامبر سنگسار می‌کرد و ما نیز سنگسار می‌کردیم. این آیه در قرآن بوده و من از بیم آنکه مردم نگویند که در کتاب خدا دست برده‌ام، آن را ننوشتم.[۱۵]

آیه سنگسار به‌گفته وی این‌گونه بود: «إذا زنىٰ الشيخ و الشيخة فارجموهما البتّة»[۱۶] (پیرمرد و پیرزن اگر زنا کردند، حتماً سنگسارشان کنید).[۱۷]

برخی از علمای اهل‌سنت ازجمله ابوبکر باقلانی و بیشتر معتزله ازجمله ابومسلم اصفهانی، این دیدگاه را قبول ندراند.[۱۸] اینان می گویند اگر این عبارت جزء قرآن بود، حتماً عمر بن خطاب آن را در قرآن می‌آورد و به‌خاطر حرف مردم از آن صرف‌نظر نمی‌کرد. همچنین ادبیات این عبارت به‌لحاظ بلاغی با ادبیات قرآن شباهت ندارد.[۱۹]

آیت‌الله خویی از فقیهان معاصر شیعه در البیان نوشته است: اگر این روایت درست باشد، باید گفت: آیه‌ای از قرآن حذف شده است[۲۰] و لازمه این سخن آن است که بپذیریم در قرآن تحریف روی داده است.[۲۱]

شرایط تحقق

از منظر فقیهان شرط تحقق سنگسار داشتن اِحصان است؛ یعنی کسی که سنگسار می‌شود، باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

  • داشتن همسر دائم یا داشتن کنیز (درخصوص مرد) و آمیزش با او
  • مقدوربودن آمیزش با همسر یا کنیز
  • غلام یا کنیز نبودن مجرم
  • بلوغ
  • عاقل‌بودن.[۲۲]

شیوه اجرای سنگسار

به‌گفته محقق حلی، در سنگسار، مرد تا کمر و زن تا سینه در زمین دفن می‌شوند. اگر جرم با شهادت شهود اثبات شده است، واجب است شهود سنگ‌زدن را شروع کنند و اگر با اقرار مجرم اثبات شده است، باید حاکم شرع سنگ‌زدن را آغاز کند.[۲۳]

چنانچه مجرم حین سنگسار فرار کند، اگر جرم او با اقرار خودش اثبات شده است، بخشیده می‌شود و دوباره سنگسار نمی‌شود؛ اما اگر با شهادت شهود اثبات شده باشد، دوباره سنگسار می‌شود.[۲۴]

سنگسار و حقوق بشر

انتقاداتی به حکم سنگسار شده است؛ ازجمله گفته‌اند سنگسار حکمی غیرعقلانی و مخالف حقوق بشر است.[۲۵] همچنین در آن، میان جرم و مجازات، تناسب وجود ندارد؛ زیرا این مجازات برای کسی که لحظه‌ای بر اثر فشار نیروی جنسی، لغزش می‌کند، بسیار سخت‌گیرانه است؛ چراکه عمل او مَفسده‌ای ندارد و به دیگران هم آسیبی نمی‌رساند.[۲۶]

در پاسخ به اشکال نخست، گفته‌اند اسلام هم در مرحله اثبات جرم و هم در مرحله اجرای سنگسار بسیار سخت‌گیری کرده است؛ تا جایی که این حکم بیشتر یک تهدید است و به‌ندرت انجام می‌شود.[۲۷] به اشکال دوم نیز چنین پاسخ داده‌اند که وجود چنین مجازاتی به‌سبب آثار زیان‌آور دنیایی و آخرتی فراوان زنا همچون بی‌دینی، بی‌عفتی، بیماری‌های مقاربتی، بحران کودکان بی‌هویت و ناامنی روانی خانواده است. بنابراین در آن جرم و مجازات تناسب دارند.[۲۸]

تغییر حکم سنگسار

در سال ۱۳۹۱ش، استفتایی از برخی مراجع تقلید درباره تغییر حکم شرعی سنگسار انجام شد که پاسخ‌های متفاوتی را از جانب آنان درپی داشت. در این استفتا آمده بود که باتوجه به اینکه امروزه اجرای سنگسار موجب خرده‌گیری مخالفان اسلام می‌شود، آیا می‌توان جایگزینی برای آن تعیین کرد.[۲۹]

در پاسخ به این اسفتتا، آیت‌الله نوری همدانی و آیت‌الله علوی گرگانی، حکم سنگسار را تغییرناپذیر اعلام کردند، اما تعیین شیوه اجرای آن را برعهده ولی فقیه دانستند؛ آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله سبحانی آن را در شرایط فعلی قابل‌جایگزینی معرفی کردند. آیت‌الله موسوی اردبیلی نیز نوشت:‌ سنگسار تغییرپذیر نیست، اما اگر برخلاف مصلحت اسلام و مسلمانان باشد، فقيه جامع الشرايط می‌تواند به عدم اجرای آن حکم دهد.[۳۰]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۱و۱۴۲.
  2. مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۷۱.
  3. برای نمونه نگاه کنید به محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۱و۱۴۲؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۳۸۱.
  4. محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۷؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۳۸۱.
  5. ایروانی، دروس تمهیدیه، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۲۷۲؛ تبریزی، اُسَس الحدود و التعزیرات، ۱۴۱۷ق، ص۱۰۷.
  6. عاملی، وسایل الشیعه، ج۲۸، ۱۴۰۹ق، ص۶۱.
  7. عاملی، وسایل الشیعه، ج۲۸، ۱۴۰۹ق، ص۶۱.
  8. نگاه کنید به شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۶۵؛‌ تبریزی، اُسَس الحدود و التعزیرات، ۱۴۱۷ق، ص۱۰۷؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۳۱۸.
  9. شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۶۵.
  10. برای نمونه نگاه کنید به موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۴۳۹؛ خویی، البیان، ۱۴۰۱ق، ص۲۰۲.
  11. برای نمونه نگاه کنید به تبریزی، اسس الحدود و التعزیرات، ص۱۰۷؛ موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۴۳۹.
  12. کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۲.
  13. کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۲.
  14. کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۲.
  15. کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۳.
  16. خویی، البیان، ۱۴۰۱ق، ص۲۰۲.
  17. کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۳.
  18. کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۳و۲۴۴.
  19. کردی، کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، ص۲۴۴.
  20. خویی، البیان، ۱۴۰۱ق، ص۲۱۹.
  21. خویی، البیان، ۱۴۰۱ق، ص۲۰۲.
  22. شهید ثانی، الروضة البهیه، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۵۲و۳۵۳؛ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۳۷و۱۳۸.
  23. محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۳و۱۴۴.
  24. محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۴.
  25. کدخدایی و باقرزاده،‌ «بررسی حکم سنگسار از منظر فقه و حقوق بشر»، ۱۳۹۰ش، ص۴۱.
  26. کدخدایی و باقرزاده،‌ «بررسی حکم سنگسار از منظر فقه و حقوق بشر»، ۱۳۹۰ش، ص۶۰.
  27. کدخدایی و باقرزاده،‌ «بررسی حکم سنگسار از منظر فقه و حقوق بشر»، ۱۳۹۰ش، ص۶۲.
  28. کدخدایی و باقرزاده،‌ «بررسی حکم سنگسار از منظر فقه و حقوق بشر»، ۱۳۹۰ش، ص۶۲و۶۳.
  29. وبگاه ایسنا، «آیا می‌توان به‌جای سنگسار حکم دیگری به‌اجرا گذاشت؟»، ۲۲ فروردین ۱۳۹۱ش، دیده‌شده در ۲۰ فروردین ۱۳۹۷ش.
  30. وبگاه ایسنا، «آیا می‌توان به‌جای سنگسار حکم دیگری به‌اجرا گذاشت؟»، ۲۲ فروردین ۱۳۹۱ش، دیده‌شده در ۲۰ فروردین ۱۳۹۷ش.

منابع