حارثة بن نعمان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
{{یاران امام علی}} | {{یاران امام علی}} | ||
[[رده:صحابه]] | [[رده:صحابه]] | ||
[[رده:راویان حدیث از پیامبر]] | |||
[[رده:مقاله‌های بدون اولویت]] | |||
[[رده:راویان قرن ۱ (قمری)]] | |||
[[رده:یاران امام علی]] | [[رده:یاران امام علی]] | ||
نسخهٔ ۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۳۱
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| کنیه | أباعبدالله |
| محل زندگی | مدینه |
| مهاجر/انصار | انصار |
| نسب/قبیله | خزرج |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | بدر، احد، حنین. |
| دلیل شهرت | صحابی پیامبر(ص) |
| نقش‌های برجسته | اهداء خانه به رسول خدا(ص). |
حارثة بن نعمان از صحابه پیامبر(ص) و امام علی(ع) که در جنگ‌های پیامبر(ص)، از جمله بدر و اُحُد، شرکت کرد.
حارثة بن نعمان را از فضلای اصحاب پیامبر دانسته‌اند که روایاتی از او نقل شده است. وی دو بار جبرئیل را به شکل فردی زیبایی، که دحیة بن خلیفه کلبی، نام داشت مشاهده و به او سلام کرد. به گزارش ابن عبد البر، پیامبر(ص) او را مرد نیکوکاری خوانده و در حق او دعا کرده است.
ابن سعد، مورخ قرن سوم هجری قمری، آورده است که حجره‌هاى حارثة بن نعمان نزديک حجره‌هاى رسول خدا(ص) بود. به همین دلیل، او تمام خانه‌های خود را به پیامبر(ص) هدیه داد تا پیامبر(ص) با همسرانش در آن زندگی کند. در منابع شیعه آمده که امام علی(ع) و فاطمه(س) بعد از ازدواج به خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) هدیه داده بود، رفتند.
جایگاه
حارثة بن نعمان را از اصحاب رسول خدا(ص) و امام علی(ع) برشمرده‌اند.[۱] او در رکاب پیامبر(ص) در جنگ‌های بدر[۲]، احد، حنین و سایر جنگ‌های پیامبر(ص) شرکت کرد.[۳] گفته شده او از جمله صد نفر[۴] یا هشتاد نفرى بود که در جنگ حنین در یارى و دفاع از پیامبر(ص) استقامت نشان داد و فرار نکرد.[۵] وی بعد از پیامبر(ص) در جنگ‌های دروان خلافت امام علی(ع) در کنار او حضور داشته است.[۶]
در منابع از حارثة بن نعمان به عنوان یکی از «فضلای اصحاب رسول خدا(ص)» یاد شده است.[۷] حارثة بن نعمان از راویان حدیث بوده[۸] که گفته شده روایات او در جوامع روایی، رجالی و تاریخی مانند مسند احمد، کتاب المغازی، المؤتلف، المُختَلف آمده است.[۹] برخی راویان همچون عبدالله بن عباس، عبدالله بن عامر بن ربیعه و ثعلبة بن أبی‌مالک از طریق او روایاتی از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند.[۱۰] در کتاب المعجم الکبیر تعداد هشت روایات از او نقل شده است.[۱۱]
گفته شده حارثة بن نعمان دو بار جبرئیل را به شکل فرد زیبایی، که دحیة بن خلیفه کلبی نام داشت، مشاهده و به او سلام کرد؛[۱۲] یکبار هنگام خروج پیامبر(ص) از مدینه به سوی قبیله بنی‌قریظه و بار دیگر هنگام برگشت از جنگ خیبر[۱۳] یا زمانی که از کنار جنازه‌های جنگ حنین عبور می‌کردند.[۱۴] سپس رسول خدا(ص) به او فرمود: «کسی که دیدی جبرئیل بود و جواب سلام تو را داد».[۱۵]
در کتاب الإستیعاب آمده که حارثه به خاطر کمک و احترام به مادرش به نیکی معروف بود.[۱۶] چنانکه رسول خدا(ص) در حدیثی فرمود: «من صدای قرائتی را در بهشت شنیدم؛ گفتم: این شخص چه کسی است؟ گفته شد او حارثة بن نعمان است»؛ سپس رسول خدا(ص) فرمود: «این چنین هستند نیکوکاران شما»[۱۷] همچنین پیامبر(ص) در موارد متعددی در حق حارثه به خاطر بخشش خانه‌های خود به پیامبر(ص) و مهاجرین دعا کرد.[۱۸]
زندگی‌نامه
حارثة فرزند نعمان بن نفع یا ابن نقع[۱۹] انصاری خزرجی[۲۰] کنیه‌اش أباعبدالله[۲۱] و از طایفه بنی نجار و در مدینه[۲۲] ساکن بوده است.[۲۳]
برخی مورخان همچون سلیمان بن احمد طبرانی محدث اهل سنت در قرن سوم هجری قمری گفته است وی به خاطر حضور در جنگ بدر، حارثة بن نعمان انصاری بدری نیز به یاد آورده‌اند.[۲۴] گفته شده نسل حارثة بن نعمان ادامه داشته[۲۵] و از جمله نوادگان او محمد بن عبد الرحمن بن عبد الله بن حارثه و معروف به ابو الرجال است.[۲۶]
پایان عمر
حارثه در پایان عمر نابينا شد، از محل نماز و مكان خود تا در منزل طنابی بسته و يک ظرف خرما در كنار خود می‌گذاشت، هر موقع فقيری به در منزل او می‌آمد به کمک طناب، خود را به در می‌رسانيد تا خرما را به فقیر بدهد. اهل منزل می‌گفتند چرا خود را به زحمت می‌اندازی ما تو را كمک می‌كنيم، در پاسخ می‌گفت از پيامبر(ص) شنيدم كه می‌فرمود: با دست خود به فقير چيزی دادن انسان را از مُردن بد نگه می‌دارد.[۲۷]
محمد بن حبان، محدث و مورخ اهل‌سنت، براساس روایتی گفته است که او در جنگ بدر کشته شده است.[۲۸] اما برخی این گفته او را به دلیل حضور حارثه در جنگ‌های دیگر در کنار پیامبر(ص) رد کرده‌اند.[۲۹]
اکثر مورخان به بیان اینکه حارثة بن نعمان در عصر خلافت معاویه درگذشت است اکتفا کرده‌اند؛[۳۰] اما برخی چون ذهبی، درگذشت او را سال ۵۰ هجری قمری دانسته است.[۳۱]
ماجرای خانه‌های حارثة بن نعمان
ابن سعد، مورخ قرن سوم هجری قمری، آورده است حجره‌هاى حارثة بن نعمان نزديک حجره‌هاى رسول خدا(ص) بود[۳۲] او در مدینه اولین کسی بود که خانه‌هایش را به پیامبر هدیه داده بود.[۳۳] همچنین گفته شده هرگاه رسول خدا(ص) ازدواج تازه‌اى داشت حارثة از حجره‌اى به حجرۀ دورترى مى‌رفت تا اینکه او تمام خانه‌های خود را به پیامبر(ص) بخشید تا با همسرانش در آن زندگی کند.[۳۴] از جمله نخستین منزل ماریه، خانه حارثة بن نعمان بود. او یک سال در این منزل سکونت داشت.[۳۵] همچنین پیامبر(ص) در مدینه صفیه را در خانه حارثة بن نعمان منزل داد و عایشه و زنان انصار به دیدن او به آن خانه می‌رفتند.[۳۶]
ابن‌سعد از امام باقر(ع) نقل کرده که امام علی(ع) پس از ازدواج با فاطمه(س)، خانه‌ای را که کمی از خانهٔ پیامبر دور بود، آماده کرد. پیامبر(ص) به آن‌ها گفت می‌خواهد دخترش نزدیک خانه خودش ساکن شود. فاطمه(س) از پیامبر(ص) خواست با حارثة بن نعمان صحبت کند تا در خانه او ساکن شوند.[۳۷] پيامبر(ص) فرمودند از گفتن این مطلب به او خجالت می‌کشد زیرا حارثه برخی خانه‌هایش را به او بخشیده و به خاطر ما از این حجره به آن حجره منتقل شده است.[۳۸] حارثه از این موضوع اطلاع یافت و نزد پیامبر آمد، خانه‌اش را به پیامبر(ص) هدیه داد و گفت که پذیرفتن مال او توسط پیامبر(ص)، محبوب‌تر از نپذیرفتن ایشان است.[۳۹] براساس نقل برخی منابع شیعه، علی(ع) و فاطمه(س) پس از ازدواج، به خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) هدیه داده بود، رفتند.[۴۰]
اِبن شَبَّه (درگذشت ۲۶۲ق) آورده که خانه حارثة بن نعمان انصارى در مجاورت خانه ابو ایوب انصارى قرار داشته و به ملکیت امام صادق(ع) درآمد و خانه مسکونى آن حضرت شد.[۴۱] این خانه در طرح توسعه سال ۱۳۶۵ هجری شمسى تخریب شد.[۴۲]
پانویس
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص ۶۵۵.
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.
- ↑ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص ۶۵۵.
- ↑ هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۳۱۳ ـ ۳۱۴.
- ↑ عزیزی و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۱.
- ↑ طبرانی، المعجم الكبير، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.
- ↑ طبرانی، المعجم الكبير، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷.
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.
- ↑ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۶.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۱.
- ↑ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۷، ص۷۴.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۳.
- ↑ ابن حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.
- ↑ ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۷۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۱.
- ↑ ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.
- ↑ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص ۶۵۵.
- ↑ طبرانی، المعجم الكبير، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۴۰۲.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.
- ↑ ابن حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.
- ↑ ابن بلبان الفارسی، الإحسان، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۵۱۰.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ذهبی، تاريخ الإسلام، ۲۰۰۳م، ج۲، ص۳۹۶.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ عبدالغنی، بیوت الصحابه، ۱۴۲۰ق، ص۶۹.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲؛ عاملی، الصحیح من سیرة الإمام علی(ع)، ۱۴۳۰ق، ج۳، ص۱۳۰.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۱.
- ↑ الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص ۱۰۰؛ انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۴۴.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.
- ↑ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۶.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲ ـ ۱۳۳.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۱۱۳.
- ↑ اِبن شَبَّه، تاريخ المدينة لابن شبة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۲۵۹ِ؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۶.
- ↑ شرّاب، فرهنگ اعلام جغرافيايى، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۴۹.
منابع
- ابی نعیم، احمد بن عبدالله، معرفة الاصحابة، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق.
- ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة في معرفة الصحابة، تحقیق علی محمد معوض، عادل أحمد عبد الموجود، بیروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۵ق.
- ابن حبان، محمد بن حبان، الثقات، تحقیق محمد عبد المعيد خان، هند، دائرة المعارف العثمانية بحيدر آباد الدكن الهند، ۱۳۹۳ق.
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- ابن شبه، عمر، تاريخ المدينة لابن شبة، تحقیق فهيم محمد شلتوت، جده، بی‌نا، ۱۳۹۹ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، صبح پیروزی، ۱۴۱۲ق.
- ابن بلبان الفارسی، علاء الدين علی، الإحسان في تقريب صحيح ابن حبان، تحقیق شعيب أرنؤوط، بيروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۸ق.
- بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، بیروت، دار الکتب العلمية، ۱۴۰۵ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، كتاب جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زكار و ریاض زركلی، بیروت، دارالفكر، ۱۴۱۷ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاريخ الإسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقیق بشار عوّاد معروف، بی‌جا، دار الغرب الإسلامی، ۲۰۰۳م.
- ذهبی، محمد بن احمد، سیرأعلام النبلاء، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق.
- سمهودی، أبو الحسن، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، بيروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۹ق.
- شراب، محمد حسین، فرهنگ اعلام جغرافيايى تاريخى در حديث و سيره نبوى، ترجمه محمدرضا نعمتی، حمیدرضا شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش.
- بلاذری، احمد بن یحیی، كتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زكار و ریاض زركلی، بیروت، دارالفكر، ۱۴۱۷ق.
- طبرانی، سليمان بن أحمد، المعجم الكبير، تحقیق حمدی بن عبد المجيد السلفی، قاهره، مكتبة ابن تيمية، ۱۴۱۵ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، قم، آل البيت(ع)، ۱۴۱۷ق.
- عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة الإمام علی(ع)، بیروت، المرکز الإسلامی للدراسات، ۱۴۳۰ق.
- عبدالغنی، محمد الیاس، بیوت الصحابة رضی الله عنهم حول المسجد النبوي الشریف، مدینه منوره، بی‌نا، ۱۴۲۰ق.
- عزیزی، حسین و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، تهران، المجمع العالمی للتقريب بين المذاهب الإسلامية، ۱۳۸۸ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، چاپ دوم، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بيروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.