آب قلیل

آب قَلیل، به آبی گفته می‌شود که مقدار آن از آب کرّ کمتر باشد، و همچنین جاری و از چاه نباشد. بنابر احکام فقهی، با آب قلیل می‌توان وضو گرفت و غسل کرد، ولی پاک کردن اشیاء نجس با آن را با شرایط خاصی چون دو بار شستن ذکر کرده‌اند. به گفته بسیاری از فقیهان شیعه، برخورد نجاست با آب قلیل، آن را نجس می‌کند.

معرفی

آب قلیل عنوانی فقهی است و در باب طهارت از آن سخن به میان آمده است. آب قلیل به آبی که کمتر از آب کر بوده و آب جاری یا آب چاه نباشد، گفته می‌شود. آب قلیل از اقسام آب مطلق است که با شرایط خاصی پاک‌کننده نجاسات دانسته شده است.

احکام

آب قلیل در فقه اسلامی احکامی دارد؛ از جمله اینکه آب قلیل می‌تواند پاک‌کننده باشد و در صورت نجس شدن آب قلیل؛ می‌توان آن را پاک نمود.

پاک کنندگی

اشیاء نجس شده را می‌توان با آب قلیل، تطهیر نمود. احکام و روش تطهیر در ظرف و غیرظرف، متفاوت بیان شده است.

تطهیر ظروف

• ظروفی که به شراب نجس شده یا سگ و خوک از آن چیز روان خورده باشند:

ظرف شراب: سه مرتبه باید شسته شود و بهتر است هفت مرتبه شسته شود.

ظرف سگ: ظرفی را که سگ از آن چیز روان خورده یا آن را لیسیده باشد: به احتیاط واجب ابتدا باید آن را خاک‌مال کنند و سپس دوبار با آب بشویند.

ظرف خوک: ظرفی را که خوک از آن چیز روان خورده یا آن را لیسیده باشد: باید آن را خاک‌مال سپس هفت مرتبه آب بکشند.

• ظروفی که بغیر شراب و لیسیدن سگ و خوک، نجس شده باشد: سه مرتبه باید آب کشید.

• روش تطهیر ظروف نجس با آب قلیل:

1. آن را سه مرتبه پر از آب کرده، خالی کنند؛ یا سه مرتبه قدری آب در ان بریزند و هر مرتبه آب را به طوری در آن بگردانند که به جاهای نجس برسد و بیرون بریزد.

تطهیر غیرظروف

• اگر به بول نجس شده باشد: باید دو مرتبه آب کشید.

• بنابر نظر مشهور فقهاء، لباس و بدنی که با ادرار نجس شده، به چند شرط با آب قلیل پاک می‌شود:

1. دو بار شستن
2. فشردن لباس، فرش و مانند آن برای خروج غساله
3. ریختن آب بر نجس، نه شستن چیز نجس در آب

• اگر به غیر بول نجس شده باشد: یک مرتبه شستن کافی است.

تطهیر زمین نجس

1. اگر زمین به گونه‌ای است که آب بر آن جاری نمی‌شود(آب را بر خود گرفته و می‌خورد): با آب قلیل پاک نمی‌شود.
2. اگر آب بر زمین جاری می‌شود: جایی که آب جاری شده، پاک می‌شود و جایی که آب جمع شده نجس است.

• هنگام تطهیر زمین، اگر آب‌ها جاری شده و به داخل چاه می‌رود، یا از آن محل بیرون می‌رود، تمام جاهایی که آب جاری شده، پاک می‌شود.

نجس شدن

آب قلیل اگر با نجاست یا جسم نجس برخورد کند، بنابر قول مشهور نجس می‌شود مثلاً اگر قطره خونی در آن بیفتد، تمام آن نجس می‌شود. همچنین آب قلیل اگر روی شی نجس ریخته شود، نجس می‌شود، اما اگر آب قلیل از بالا به پایین جریان داشته باشد و پایین آن با نجاست تماس پیدا کند، باعث نجاست بخش دیگر نمی‌شود. و فقط مقداری که با نجاست ملاقات کرده متنجس می‌شود.

روش تطهیر کردن آب قلیل نجس شده

برای تطهیر آب قلیلی که نجس شده است باید ابتدا به آب کر، یا جاری، یا چاه متصل گردد یا باران بر آن ببارد و با آن مخلوط شود، و اگر بو یا رنگ یا مزه نجاست گرفته، باید به اندازه‌ای آب با آن مخلوط شود تا بو و رنگ و مزه نجاست از بین برود.

منابع

• جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)ُ، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، بی‌تا.
• خمینی، سیدروح الله، تحریرالوسیله، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، ۱۳۷۹ش.
• رساله توضیح المسائل امام خمینی، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، ۱۳۸۱ش.
• طباطبائی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین، ۱۴۱۷-۱۴۲۰ق.